Ֆինանսներ ու ռոմանսներ. ներքին պարտքի հմայքը

Չնայած 2016 թվականն արդեն ավարտվել է, բայց դեռ հայտնի չէ, թե ինչպես է Հայաստանի կառավարությունը փակել անցած ֆինանսական տարին:

Պաշտոնական ցուցանիշները կհրապարակվեն փետրվարի սկզբին: Հայտնի է, որ պետական բյուջեի եկամտային մասը թերակատարվել է մոտ 56 միլիարդ դրամով: Ինչպես հայտարարել է ՀՀ պետեկամուտների կոմիտեի նախագահ Վարդան Հարությունյանը, պետական բյուջեի եկամուտները 2016 թվականին պետք է կազմեին 1 տրիլիոն 129 միլիարդ դրամ, բայց գործնականում կկազմեն 1 տրիլիոն 73 միլիարդ դրամ: Սա՝ եկամուտների մասով: Իսկ ծախսերի առումով վերջնական պատկերը դեռ հայտնի չէ: 2016 թվականի առաջին 11 ամիսներին պետական բյուջեի ծախսերը կազմել են 1 տրիլիոն 236 միլիարդ դրամ: Ըստ 2016 թ. պետբյուջեի մասին օրենքի, ամբողջ տարվա ընթացքում ծախսերը պետք է կազմեն 1 տրիլիոն 376 միլիարդ դրամ: Որքան է ծախսել կառավարությունը 2016 թվականի դեկտեմբերին, դժվար է նույնիսկ կռահել: Որպեսզի ծախսերի մասով պետբյուջեն կատարվի, դեկտեմբերին բյուջետային ծախսերը պետք է կազմած լինեն 140 միլիարդ դրամ:

Դեկտեմբերը բյուջեի ամենածախսատար ամիսն է: Օրինակ, 2015 թվականի դեկտեմբերի բյուջեի ծախսերը կազմել են 170 միլիարդ դրամ: Այս ֆոնին չի կարելի բացառել, որ 2016 թվականի դեկտեմբերին նույնպես շատ մեծ ծախսեր արված լինեն: Բայց այստեղ կա մի նրբություն: Խնդիրն այն է, որ կառավարությունը էականորեն գերակատարել է բյուջեի դեֆիցիտի ցուցանիշը: Նոյեմբերի 30-ի դրությամբ դեֆիցիտը արդեն իսկ 202 միլիարդ դրամ էր, այնինչ 2016 թվականի վերջին չպետք է գերազանցեր 196 միլիարդ դրամը: Սա նշանակում է, որ եթե կառավարությունը պահպանել է ավանդույթը եւ դեկտեմբերին մեծ ծախսեր է արել, ապա դեֆիցիտը շատ ավելի մեծ է լինելու, քան նախատեսված էր: Իսկ դա վատ է, շատ վատ:

Սրանք պարզապես ցուցանիշներ չեն, այլ կենդանի փողեր: Փաստորեն կառավարությունը մեծ ծախսեր է արել՝  առանց համապատասխան եկամուտներ ապահովելու: Եվ այդ դեֆիցիտը մի ինչ-որ աղբյուրից ծածկվել է: Ո՞րն է այդ աղբյուրը: Նախնական դիտարկումները ցույց են տալիս, որ այդ աղբյուրը նոր պարտքերն են: Այս տարվա աշնանը, երբ կառավարությունը կազմում էր 2017 թվականի բյուջեի նախագիծը, կանխատեսում էր արել, թե մեր ներքին պարտքը 2016-ի  դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ կկազմի 1 միլիարդ 86 միլիոն դոլար: Սակայն արդեն նոյեմբերի 30-ի դրությամբ ներքին պարտքը, ըստ պաշտոնական տեղեկատվության, կազմել է 1 միլիարդ 101 միլիոն դոլար: Այլ կերպ ասած, դեռ տարվա ավարտին մեկ ամիս կար, բայց կառավարությունը զգալիորեն ավելի շատ ներքին պարտք էր կուտակել, քան նախատեսում էր դրանից ընդամենը երկու-երեք ամիս առաջ:

Կարելի է վստահաբար պնդել, որ դեկտեմբերի վերջի դրությամբ ներքին պարտքը շատ ու շատ ավելի մեծ կլինի, քան նախատեսվել էր: Այստեղ կարեւորն այն է, թե ինչ «բովանդակություն» ունի այդ պարտքը: Կառավարությունը ներքին պարտք է վերցնում պետական պարտատոմսերի միջոցով: Ասենք գնորդին 1000 դրամով վաճառում է այդ պարտատոմսը եւ խոստանում է, որ օրինակ կես տարի հետո այդ պարտատոմսը ետ կգնի 1100 դրամով: Պարտատոմսերի վաճառքից ստացված գումարը ուղղակիորեն գնում է բյուջեի ծախսերի ֆինանսավորմանը: Այլ կերպ ասած, քանի որ բյուջեի եկամուտները նախատեսվածից ավելի քիչ են ստացվում, կառավարությունը այդ պակասը լրացնում է պարտատոմսերի վաճառքից ստացված գումարներով:

Ու կառավարության համար սա դարձել է պետական ծախսերի ֆինանսավորման հորդառատ աղբյուր: Միայն 2016 թվականի առաջին 11 ամիսների ընթացքում կառավարությունը ներգրավել է մոտ 340 միլիոն դոլարի ներքին պարտք: Ներքին պարտքի ցուցանիշը այդ ժամանակահատվածում աճել է մոտ 30 տոկոսով: Սա աստղաբաշխական ցուցանիշ է: Համեմատության համար նշենք, որ այս նույն ընթացքում մեր ամբողջ պետական պարտքը` ներքին եւ արտաքին, աճել է 10 տոկոսով, որը էլի շատ բարձր ցուցանիշ է, սակայն ներքին պարտքի աճի տեմպի համեմատ սա ուղղակի չնչին ցուցանիշ է: 

Ինչու է ներքին պարտքը կառավարության համար այսքան գրավիչ այն դեպքում, երբ դրա տոկոսները անհամեմատ բարձր են, քան արտաքին աղբյուրներից ներգրավվող պարտքի տոկոսները: Խնդիրն այն է, որ մասնավորապես միջազգային ֆինանսական կազմակերպություններից արտաքին պարտք ներգրավելու համար հսկայական տեխնիկական բնույթի աշխատանք է պետք կատարել: Ծրագրեր կազմել, ցույց տալ, թե ինչպես է այն ծախսվելու եւ այլն: Ինչ խոսք, դա ամենեւին չի նշանակում, որ արտաքին աղբյուրներից որոշակի ծրագիր իրականացնելու համար ներգրավված միջոցները գերարդյունավետ են ծախսվելու: Ամենեւին: Սակայն բավական մեծ նախապատրաստական աշխատանք պետք է իրականացվի: Իսկ ներքին պարտքը շատ ավելի հեշտ է վերցնել: Թողարկում ես պարտատոմսը, բարձր տոկոսով վաճառում այն եւ վերջ` փողը քեզ մոտ է, ծախսիր ինչպես ուզում ես` ինչ ծրագիր, ինչ բան: Բացի դրանից, ներքին պարտքը ունի եւս մի հմայք: Այն ամբողջությամբ մարվում է դրամով: Իսկ դա նշանակում է՝ դրամի արժեզրկման շնորհիվ այդ պարտատոմսերի եկամտաբերությունը նվազում է: Ու որքան շատ արժեզրկվի դրամը, այդքան ներքին պարտքը «թեթեւանում է»:   

Պարտատոմսերի միջոցով պարտքի ներգրավումը ավելի «ձեռնտու է», քան նույն մեխանիզմով, այսինքն եվրոբոնդերով արտաքին պարտք ներգրավելը: Եվ ահա հենց սա է պատճառը, կառավարությունը «նստել է» ներքին պարտքի «ասեղի վրա»: Բայց դա ոչ միայն հիմնարար խնդիրների լուծում չէ, այլ հակառակը: Սա բարդացնում է իրավիճակը, քանի որ նույնիսկ ներքին պարտքը ենթակա է վերադարձման: Ու կառավարությունը սրանով ընդամենը հետաձգում է խնդիրները մի քանի ամսով կամ տարով: Կգա մի պահ, երբ ներքին պարտքի սպասարկումը կդառնա շատ ծանր բեռ, եւ անհրաժեշտություն կառաջանա, օրինակ, արժեզրկել դրամը, ինչը ցնցումներ է առաջացնելու տնտեսության մեջ: Իսկ քանի որ կառավարությունը էական բարեփոխումներ անելով՝ տնտեսության մեջ որակական փոփոխությունների հասնելու  փոխարեն ընդամենը պարտքեր ներգրավելով բյուջեի տարբեր «ծակուծուկեր» է փակում, այդ ցնցումները շատ ծանր են նստելու մեզ վրա:

Տպել
5979 դիտում

ՀՀ-ն որևիցե բան չի պատրաստվում զիջել, ստոր շահարկումներ են․ Ալեն Սիմոնյանը՝ Տավուշի շուրջ պտտվող լուրերի մասին

Սուրեն Պապիկյանը մասնակցել է ռազմական տեխնիկայի ցուցադրությանը և հետևել մարտական հրաձգությանը (լուսանկարներ)

Ինչպես կասեր դասականը՝ «յա՜, իրո՞ք». Արշակ Կարապետյանը «գողացել» է ՀՀԿ-ի ծրագիրը

ՌԴ դեսպանը սիրում էր Ջերմուկում հանգստանալ, լուսանկար էր հրապարակել, բա թող գա ասի, որ դա ՀԱՊԿ-ի տարածք է․ Սիմոնյան

Երբ կկայանա Ալեն Սիմոնյանի և Սահիբա Գաֆարովայի հաջորդ հանդիպումը․ ԱԺ նախագահը մանրամասնել է՝ ինչ է քննարկվել մարտի 22-ին

Վիճաբանություն և ծեծկռտուք «Ռիո Մոլլ»-ի հարևանությամբ. կռվի մասնակիցների մեծ մասը անչափահասներ են, կա վիրավոր

Ռուսաստանը նպատակ է դրել հեղաշրջում իրականացնել Հայաստանում, առաջիկայում քայլերը կսրվեն. Առաքելյան

Դասարաններում կկրճատվի աշակերտների թիվը․ իրականացվել են գնահատման համակարգի փոփոխություններ

Բախվել են «Նիսսան»-ն ու «Ֆորդ տրանզիտ»-ը․ վերջինս նաև երկաթե արգելապատնեշներին է հարվածել, տուժածները հիվանդանոցում են

ԱՄՆ-ը Ռուսաստանի Դաշնությանը մանրամասն տեղեկատվություն է տրամադրել ահաբեկչության սպառնալիքի մասին․ Սպիտակ տուն

Երևանի գլխավոր հատակագիծը կլինի թվայնացված փաստաթուղթ․ Տիգրան Ավինյանը տեսակապով հարցեր է քննարկել Քրիս Չոայի հետ

Շահրամանյանը շարժվում է Բակո Սահակյանի ու Սերժ Սարգսյանի պահվածքով, պետք է ուշադրության կենտրոնում լինի. Իոաննիսյան

96 խնամատար ընտանիքում դաստիարակություն է ստանում 152 երեխա․ այս ինստիտուտի զարգացման աշխատանքները շարունակվում են

Հայ-ռուսական հարաբերություններում առկա վիճակը լավատեսություն չի ներշնչում․ ինչում է մեղադրել Լավրովը ՀՀ ղեկավարությանը

Մինչև ապրիլի 5-ը կատարված իրավախախտման տուգանքի 50 տոկոսը վճարելու դեպքում պարտավորությունը կհամարվի կատարված

Չստացված չեկիստ, հանգիստ վեր ընկիր տեղդ ու ջանդ յուղիր. Մեհրաբյանը՝ Շահրամանյանին

200 հոգու հրկիզման սահմռկեցուցիչ դրվագն ունենալով իր անցյալում՝ խորհուրդ է տալիս Հայաստանի անվտանգության մասին. Սաֆարյան

Հավերժ ճակատներին Եվլախ դաջածներն էլի ակտիվացան. Հարություն Մկրտչյանը՝ Սամվել Շահրամանյանի մասին

Բախվել են շտապօգնության ավտոմեքենան և «Մերսեդես»-ը

Աֆղանստանում 5․7 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցել

Խմբի կազմում ապօրինի կերպով զենք-զինամթերք են ձեռք բերել և իրացրել․ խուզարկություններ Երևանում և Գողթանիկում (լուսանկար)

Մեկնարկել է բարձրագույն կրթություն չունեցող մասնագետների արտահերթ կամավոր ատեստավորումը

Եվրոպական խորհրդի քաղաքական և անվտանգության հարցերով կոմիտեի անդամները կայցելեն Հայաստան

Նոր Հաճնի կամրջի վրա փոսային նորոգման աշխատանքներ են իրականացվում․ երբ կավարտվեն

Հայտնի են Արթուր Աբրահամի հոր՝ Գրիգոր Աբրահամյանի հոգեհանգստի և հուղարկավորության վայրն ու օրերը

Վարդենյաց լեռնանցքը դժվարանցանելի է կցորդիչով բեռնատարների համար

Վարչապետի գլխավորությամբ քննարկվել է «Հայփոստ»-ի զարգացման ռազմավարության նախագիծը․ ինչ է հանձնարարվել

29.94 տոննա մարդասիրական օգնություն՝ 1․5 մլն անձի․ ինչ է ուղարկել Հայաստանի կառավարությունը Գազա

Իրականացվել է ոչ պատշաճ հետազոտություն․ պարզվել է 20-ամյա հղի կնոջ մահվան պատճառը, մեղադրանք է ներկայացվել ԲԿ-ի 3 բժշկի

Ճամբարակի սննդի օբյեկտի գործունեության կասեցումը վերացվել է

Երևանի ավագանու ընտրություններից հետո ԿԸՀ վարկանիշն աճել է․ ներկայացվել են ՄՀԻ-ի հետազոտության արդյունքները

Հայաստանի և Վրաստանի խորհրդարանների գիտության ու կրթության հարցերով հանձնաժողովները համատեղ հայտարարություն են ստորագրել

Արարատի կոնյակի գործարանում վերահսկողություն կիրականացվի․ ՍԱՏՄ-ն ստացել է Բելառուսի առողջապահության նախարարության նամակը

Հայ-վրացական հարաբերությունները ռազմավարական մակարդակի են․ Ռուբինյանն ընդունել է Վրաստանի խորհրդարանի պատվիրակությանը

Ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան մարտի 28-ին

Սերգեյ Նարիշկինը այց է կատարել Հյուսիսային Կորեա

Անցած մեկ օրում ՀՀ ավտոճանապարհներին վթարների հետևանքով 3 մարդ զոհվել է, 29-ը՝ վիրավորում ստացել

«Միր» քարտերն արգելելը հավասարակշռված որոշում է, չպետք է շրջանցենք սանկցիաները. Թունյան

Հայկ Մարությանը նոր կուսակցություն է հիմնում

ՀԱՊԿ-ը խնդիր ունի մատնանշել Հայաստանի սահմանը, քանի դա չի արվել, ապա ՀՀ-ից որևէ քայլ ակնկալել պետք չէ․ Կարապետյան