Հարց. ու՞մ էր խանգարում տրամվայը

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2004 թվականի հունվարի 23-ի համարում

Երեւանում տրամվայը վերացնելու մասին խոսակցություններն ամենեւին էլ 1-2 տարվա պատմություն չունեն՝ ինչպես կարող է թվալ: «Էլեկտրատրանսպորտ» ՊՓԲԸ-ի «Տրամվայի մասնաճյուղի» մի քանի լավատեղյակ աշխատակիցներ պնդում են, որ տրամվայը մասնավորապես Խանջյան փողոցից հանելու «որդը» իշխանությունների մեջ ընկել էր դեռ 1997 թվականին, սակայն այդ բոլոր խոսակցությունները դադարեցվեցին այն ժամանակվա քաղաքապետ Վանո Սիրադեղյանի շնորհիվ: Ու հարցը փակվեց: Մինչ օրս էլ տրամվայի պարկի աշխատակիցները չեն կարողանում պարզել, թե կոնկրետ ով էր այդ «որդը» գցել, եւ համոզված են, որ այն, ինչ կատարվեց՝ այդ նույն անձնավորության հետեւողականության արդյունքն է:

Սա գուցե թե դետեկտիվի ժանրից է, բայց կան փաստեր, որ վկայում են այս պնդման օգտին: Մինչեւ 1998թ. տրամվայները ամսական ստանում էին, ընդհանուր առմամբ, մոտ 20 միլիոն դրամի հասույթ: Այդ գումարը բավարարում էր, որ բաժանվեին աշխատավարձերը, կատարվեին գծերի վթարային նորոգումները, մասամբ՝ փակեին էլեկտրաէներգիայի ծախսը: Քաղաքապետարանի տվյալներով, 2003թ. դեկտեմբերին հասույթը կազմել է ընդամենը 6 մլն դրամ, այն դեպքում, երբ էլէներգիայի ծախսը կազմել է 8 մլն դրամ: Այսինքն, տրամվայի պարկը չէր կարող փակել անգամ էլէներգիայի ծախսը: Այս թվերի համադրության պատկերը ինչ-որ տեղ նման է նրան, ինչ կատարվեց «Հայկական ավիաուղիների» հետ՝ մինչեւ 1998թ. միլիոնավոր դոլարների շահույթ, 1998-ից հետո՝ նույնքան վնասներ, եւ ի վերջո՝ լուծարման որոշում:

Արդյո՞ք արվել է ամեն հնարավորը, որպեսզի տրամվայը Երեւանում շարունակեր գոյություն ունենալ: Դեռ նախանցած տարի տրամվայի պարկի աշխատողները ընդհանուր ժողով էին հրավիրել եւ որոշել էին դիմել պատկան մարմիններին մի քանի հետաքրքիր առաջարկներով. պարկը փոխանցել կոլեկտիվին, թույլ տալ ինքնուրույն սահմանել ուղեվարձ, վերագործարկել այն ժամանակ արդեն դադարեցված, բայց դեռ չապամոնտաժված Խանջյան փողոցի գիծը, էլէներգիան տրամվայի պարկին վաճառել նույն գնով, ինչ գնով վաճառվում է բազմաթիվ այլ բարձրավոլտ սպառողներին (տրամվայի պարկին այն վաճառվում էր սովորականից թանկ) եւ այլն: Այս առաջարկը մերժվեց:

Եթե ամեն ինչ տանում էր նրան, որ տրամվայները օբյեկտիվ պատճառներով դադարելու էին գոյություն ունենալ, գուցե մեկ տարով փորձ արվեր կիրառել այս մեխանիզմը: Եթե դա իրեն չարդարացներ, այսպես թե այնպես՝ տրամվայները կվերացվեին: Բայց կարելի էր հանգիստ խղճով ասել, որ բոլոր հնարավոր միջոցները ձեռնարկվեցին այն պահպանելու համար: Ինչու մերժվեց այս առաջարկը: «Տրամվայի պարկը մտնում է «Էլեկտրատրանսպորտ» ՊՓԲԸ-ի կազմի մեջ, իսկ վերջինիս հիմնադիրն ու միակ բաժնետերը քաղաքապետարանն է, այսինքն՝ պետությունը: Ուստի այդ ընդհանուր ժողովի որոշումները իրավական ուժ չունեն»,-այսպես մեկնաբանեցին մերժումը քաղաքապետարանում: Բացի այդ, այստեղ վստահեցրին, որ իրենք ուսումնասիրել են այդ տարբերակը եւ բոլորին ապացուցել, որ դա կենսունակ չէ:

«Իմաստ չուներ կոլեկտիվին փոխանցել մի հիմնարկ, որը հաջորդ օրը փակվելու էր պարտքերի պատճառով»,-մեկնաբանեցին քաղաքապետարանում: Տրամվայի պարկում այլ տեսակետ ունեն. եթե այս տարիներին պետությունը դոտացիա էր տալիս իրենց, ապա կարող էր շարունակել տալ մի որոշ ժամանակ: Իսկ այդ ընթացքում տրամվայները, կտրուկ իջեցնելով ուղեվարձը, մրցունակ կդառնային 50 դրամանոց երթուղայինների հետ մրցակցությունում: Այս ամենը, թերեւս, ավելի լուրջ ուսումնասիրության կարիք ունի: Անդրադառնանք տրամվայները հանելու շահավետությանը: Երեւանում տրամվայների գծերի երկարությունը, մեկ ռելսի հաշվարկով, կազմում էր 180 կմ: Յուրաքանչյուր մետրը կշռում է միջինը 45 կգ:

Այսինքն, բոլոր ռելսերը միասին կշռում են ավելի քան 8 հազար տոննա: Արդեն հանված ռելսերը դրվել էին աճուրդի. մեկ տոննան՝ 80 դոլար սկզբնական արժեքով: Գնորդ չճարվեց: Բայց գինը իջեցնելու առաջարկը մերժվեց, եւ այժմ հայտնի չէ, թե ինչ են անելու այդ ռելսերը: Հայտնի է միայն, որ հազար տոննա ռելս եւ 800 «շպալ» հատկացվել է պաշտպանության նախարարությանը: Այստեղ մեզ տեղեկացրին, որ ռելսերը օգտագործվում են առաջնային գծի բլինդաժների ծածկման համար, իսկ «շպալները» դրվում են պահեստներում առկա զինամթերքների արկղերի տակ:

Դե գնա ու ստուգիր: Ի դեպ, տրամվայների շահագործումը դադարեցնելուց հետո, «ազատվում է» ավելի քան 60 տոննա պղնձալար՝ պղնձի մեկ տոննան շուկայում արժե 3 հազար դոլար: Տրանսֆորմատորները, շարժիչները եւ այլ բազմատեսակ գույքն էլ ձեզ նվեր: Այնպես որ, տրամվայ պահելը վնասաբեր է, տրամվայը հանելը՝ եկամտաբեր: Այլ կերպ ասած, տրամվայի գոյությունը վաղ թե ուշ դադարեցվելու էր: Սակայն տրամվայի աշխատակիցներից մեկը տրամվայների վերացման մի պատճառ էլ գիտի. «Տրամվայը նախանձից են վերացնում, որովհետեւ իրենց մոտ՝ Ստեփանակերտում տրամվայ չկա»: Ստեփանակերտում տրամվայ չկա՝ դա հաստատ:

Հայկ Գեւորգյան