Թուրքիան կկոշտացնի Հայաստանի և Արցախի նկատմամբ իր դիրքորոշումը

Թուրքիայում տեղի ունեցած սահմանադրական փոփոխությունների հանրաքվեի նկատմամբ միջազգային հանրությունը չի դադարում քննադատություններ հնչեցնել: «Եթե փաթեթն առանց փոփոխության կիրառվի, ապա դա Եվրամիության հետ բանակցություններն առկախելու պատճառ կդառնա»,- երեկ հայտարարել է Եվրախորհրդարանի` Թուրքիայի հարցով զեկուցող Քեթի Փիրին:

«Թուրքիայի սահմանադրական հանրաքվեի արդյունքները ցույց են տալիս հասարակության մեջ առկա խորը տարաձայնությունները»,- իր հերթին ասել է Ֆրանսիայի նախագահ Ֆրանսուա Օլանդը:

Կիրակի օրը անցկացրած սահմանադրական փոփոխությունների հանրաքվեով Թուրքիան անցում կատարեց նախագահական կառավարման համակարգին: Դա այդ երկրի նախագահ Ռեջեբ Թայիփ Էրդողանի նախաձեռնությունն էր: Նա ինքն էր ուզում օժտված լինել երկիրը միանձնյա կառավարելու լիազորությամբ: Մինչ այդ երկար տարիներ Թուրքիայում գործում էր խորհրդարանական կառավարման համակարգը: Բայց անցած տարիներին աստիճանաբար այնպիսի փոփոխություններ կատարվեցին, որոնք իրենց մեջ նախագահական կառավարման համակարգի տարրեր էին պարունակում: Օրինակ, Սահմանադրության մեջ փոփոխություններ կատարվեցին, որոնց համաձայն՝ երկրի նախագահն ընտրվում է ոչ թե խորհրդարանական կառավարման համակարգին հատուկ՝ Ազգային ժողովի կողմից, այլ ուղղակիորեն ժողովրդի կողմից: 2014 թվականին Էրդողանը հենց այդպես դարձավ նախագահ: 2014 թ. նա Թուրքիայում ըստ էության ուներ դե-ֆակտո ուժեղ՝ նախագահական համակարգին հատուկ լիազորություններ, բայց դրանք օրինական չէին եւ չէին բխում երկրի Սահմանադրությունից: Ահա այս փոփոխություններով ամեն ինչ օրինականացվեց:

Այսուհետ Էրդողանն ունենալու է բանակի, գլխավոր շտաբի, կառավարության անդամների վրա ուղղակի ազդեցություն: Նա միանձնյա տնօրինելու է երկրի բյուջեն: Ավելին, նախագահին անվստահություն հայտնելու ինստիտուտն է հանվել, իսկ Էրդողանն ինքը մինչեւ 2029 թվականը նախագահ լինելու տեսական հնարավորություն է ունենում:

Բայց հետաքրքիր փաստ է, որ Էրդողանի առաջադրած փոփոխություններն անցել են շատ քիչ՝  չնչին առավելությամբ. կողմ են քվեարկել մասնակիցների 51,2 տոկոսը, դեմ՝ 48,8 տոկոսը: Սա նշանակում է, որ Թուրքիայի քաղաքացիների գրեթե կեսը դեմ են եղել իրենց նախագահի նախաձեռնությանն ու նրան է՛լ ավելի մեծ լիազորություններով օժտելու հեռանկարին: Իսկ եթե նկատի ունենանք նաեւ այն հանգամանքը, որ «չկնքված քվեաթերթիկները, որոնք հաշվարկվել են որպես «Այո»-ի քվե, կազմել են 2.5 մլն, կամ այն, որ վարչական ռեսուրսն օգտագործվել է փոփոխությունների օգտին, եղել են բաց քվեարկություններ, ապա կարելի է ասել, որ արդար քվեարկության պարագայում Էրդողանի նախագիծը կտապալվեր: Ընդ որում, Թուրքիայի 5 խոշոր քաղաքներից չորսում սահմանադրական փոփոխությունների նախագիծը տապալվել է, անցել է միայն Բուրսայում, այն էլ, հրապարակումների համաձայն՝ «Ազգայնական շարժում» կուսակցության շնորհիվ:

Այնուամենայնիվ, այդ երկու թվերը ցույց են տալիս, որ թուրք հասարակության մեջ կա բեւեռացում: Թուրքագետ Հակոբ Չաքրյանը, սակայն, կանխատեսելի էր համարում այդ արդյունքներն այն առումով, որ կողմ քվեարկածների մեծ մասը չեն էլ գիտակցել, թե ինչի համար են քվեարկում: Նրանք, վստահելով Էրդողանին, պարզապես ընդունել են այն, ինչ նա առաջարկել է: Իսկ Էրդողանը, նրա ներկայացմամբ, Թուրքիայում մեծ հեղինակություն ունի: «2014 թվականին նախագահ ընտրվելուց հետո նա իր խոստումների մի մասը կատարել է: Օրինակ, գյուղատնտեսական վարկերի հասանելիությունն իջեցրել է 5 տոկոսի, փոքր ու միջին բիզնեսինը՝ 4 տոկոսի: Թեեւ դրանք սահմանափակ չափով էին տրվում՝ մոտ 40.000 դոլարի սահմաններում: Այրիներին ու չամուսնացած կանանց թոշակ է տալիս, մահացած ամուսնու թոշակն անցնում է կնոջը»,- այսպես է բացատրում թուրքագետը, թե Էրդողանի նկատմամբ ինչու կա վստահություն:

«Հանրաքվեի արդյունքները շատ հստակ ցույց են տալիս, որ հասարակության մեջ կա պառակտվածություն: Տարբեր խմբեր, այդ թվում եւ քաղաքական տարբեր կողմնորոշումներ ունեցող շրջանակներ, ըստ էության՝ իրենց անհամաձայնությունն են ներկայացնում Էրդողանի միապետական-բռնապետական Սահմանադրությանը: Մեծ քաղաքներում հանրաքվեն պարտվել է, իսկ քաղաքային բնակչությունը հանրապետական Թուրքիայի աշխարհիկ ավանդույթների կրողներն են: Այդպիսով, կարող ենք եզրակացնել, որ եթե անգամ լայնածավալ ժողովրդական ցույցեր չարձանագրվեն, հասարակության մեջ առաջացել է բեւեռվածություն, որն էլ ավելի է խորանալու: Էլ ավելի է խորացել վախի, բռնության մթնոլորտը: Ձերբակալություններով հուզումները կանխելու փորձ կարվի»,- իր հերթին ասում է արեւելագետ Ռուբեն Մելքոնյանը:

Վերջինիս խոսքերով՝ Սահմանադրությունը փոխելով՝ Էրդողանն այրեց Եվրամիությանն անդամակցելու կամուրջները: Հատկապես որ նա խոստանում է վերականգնել մահապատժի իրավունքը, ինչը սուր քննադատության է արժանացել Եվրոպայում: Իսկ Հակոբ Չաքրյանը, չհաշվելով այդ մի դետալը, կարծիք է ներկայացնում, որ իրականում արեւմուտքը ու հատկապես ԱՄՆ-ը դեմ չեն եղել սահմանադրական փոփոխությանը: Այս դեպքում նա հիշեցնում է Թուրքիայի ընդդիմության տեսակետը, թե Արեւմուտքին ձեռնտու է գործ ունենալ միայն մեկ մարդու՝ երկրի նախագահի, եւ ոչ թե խորհրդարանական համակարգի պայմաններում թե՛ նախագահի, թե՛ ԱԺ-ի, եւ թե՛ բանակի հետ: Հատկապես բանակի, որն այդ երկրի քաղաքականության վրա մեծ ազդեցություն ունի:

Ռուբեն Մելքոնյանը, սակայն, գտնում է, որ եթե մենք նկատի ենք ունենում ռազմական շահերը, ապա նույն ԱՄՆ-ն շատ կարեւոր հարաբերություններ ունի Սաուդյան Արաբիայի հետ, որը որեւէ առնչություն չունի ժողովրդավարության հետ: «Եվ նույն կարգի հարաբերություններ կարող է ունենալ նաեւ Թուրքիայի հետ: Խնդիրն այլ է: Թուրքիան  Մերձավոր արեւելքում միակն է, որ իսլամական բնակչություն ունի եւ կարող է եվրոպական չափանիշները յուրացրած աշխարհիկ պետություն համարվել: Այս սահմանադրական փոփոխություններով փակվում է այդ էջը, Թուրքիան հեռանում է աշխարհիկ պետության սկզբունքներից եւ ընդունում ավելի կարծր կրոնական ուղղվածության»,- ասում է Ռուբեն Մելքոնյանը:

Ինչ վերաբերում է այն հարցին, թե սահմանադրական փոփոխություններն ու նախագահական ուժեղ համակարգն ինչ ազդեցություն կարող են ունենալ այդ երկրի՝ տարածաշրջանում ու հատկապես Հայաստանի հետ ունեցած հարաբերությունների վրա, ապա մեր զրուցակիցները գտնում են, որ այս դաշտում էական փոփոխություններ չեն լինի: Բացի այն, որ գերակա համարվող ուղղություններով ագրեսիվ դրսեւորումները կարող են խորանալ: Այդ մասին արդեն վկայել է նաեւ երկրի վարչապետ Բինալի Յլդըրըմը՝ ասելով թե «Թուրքիան ավելի ուժգին հարվածներ կհասցնի արտաքին եւ ներքին թշնամիներին»:

«Կոշտանալու են գերակա համարվող Սիրիայի, Մերձավոր արեւելյան խնդիրների նկատմամբ հավակնությունները: Ավելի է սրվելու Թուրքիայի՝ տարածաշրջանային գերտերություն դառնալու մոլուցքը: Կարծում եմ, կոշտանալու է քաղաքականությունը նաեւ Հայաստանի նկատմամբ ե՛ւ ազգային, ե՛ւ կրոնական հենքի վրա, ինչպես եղել է Հունաստանի դեպքում: Այդպիսով՝ ՀՀ-ն իր կողքին ունենում է անկանխատեսելի երկիր, որտեղ հասարակական պառակտվածությունը կարող է տարատեսակ զարգացումների պատճառ դառնալ ՝ տարածաշրջանը դարձնելով անկայուն: ԼՂՀ խնդրի դեպքում նույնպես Թուրքիան միջազգային հարթակներում կկոշտացնի իր կեցվածքը: Իսկ ինչ վերաբերում է հայ-թուրքական սահմանի բացմանը կամ հարաբերությունների բարելավմանը, ապա այդ հարցը արդեն երկար ժամանակով դուրս է մղվել տարածաշրջանային զարգացումներից»,- եզրափակում է Ռուբեն Մելքոնյանը:

Տպել
14372 դիտում

ՌԴ դեսպանը սիրում էր Ջերմուկում հանգստանալ, լուսանկար էր հրապարակել, բա թող գա ասի, որ դա ՀԱՊԿ-ի տարածք է․ Սիմոնյան

Երբ կկայանա Ալեն Սիմոնյանի և Սահիբա Գաֆարովայի հաջորդ հանդիպումը․ ԱԺ նախագահը մանրամասնել է՝ ինչ է քննարկվել մարտի 22-ին

Վիճաբանություն և ծեծկռտուք «Ռիո Մոլլ»-ի հարևանությամբ. կռվի մասնակիցների մեծ մասը անչափահասներ են, կա վիրավոր

Ռուսաստանը նպատակ է դրել հեղաշրջում իրականացնել Հայաստանում, առաջիկայում քայլերը կսրվեն. Առաքելյան

Դասարաններում կկրճատվի աշակերտների թիվը․ իրականացվել են գնահատման համակարգի փոփոխություններ

Բախվել են «Նիսսան»-ն ու «Ֆորդ տրանզիտ»-ը․ վերջինս նաև երկաթե արգելապատնեշներին է հարվածել, տուժածները հիվանդանոցում են

ԱՄՆ-ը Ռուսաստանի Դաշնությանը մանրամասն տեղեկատվություն է տրամադրել ահաբեկչության սպառնալիքի մասին․ Սպիտակ տուն

Երևանի գլխավոր հատակագիծը կլինի թվայնացված փաստաթուղթ․ Տիգրան Ավինյանը տեսակապով հարցեր է քննարկել Քրիս Չոայի հետ

Շահրամանյանը շարժվում է Բակո Սահակյանի ու Սերժ Սարգսյանի պահվածքով, պետք է ուշադրության կենտրոնում լինի. Իոաննիսյան

96 խնամատար ընտանիքում դաստիարակություն է ստանում 152 երեխա․ այս ինստիտուտի զարգացման աշխատանքները շարունակվում են

Հայ-ռուսական հարաբերություններում առկա վիճակը լավատեսություն չի ներշնչում․ ինչում է մեղադրել Լավրովը ՀՀ ղեկավարությանը

Մինչև ապրիլի 5-ը կատարված իրավախախտման տուգանքի 50 տոկոսը վճարելու դեպքում պարտավորությունը կհամարվի կատարված

Չստացված չեկիստ, հանգիստ վեր ընկիր տեղդ ու ջանդ յուղիր. Մեհրաբյանը՝ Շահրամանյանին

200 հոգու հրկիզման սահմռկեցուցիչ դրվագն ունենալով իր անցյալում՝ խորհուրդ է տալիս Հայաստանի անվտանգության մասին. Սաֆարյան

Հավերժ ճակատներին Եվլախ դաջածներն էլի ակտիվացան. Հարություն Մկրտչյանը՝ Սամվել Շահրամանյանի մասին

Բախվել են շտապօգնության ավտոմեքենան և «Մերսեդես»-ը

Աֆղանստանում 5․7 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցել

Խմբի կազմում ապօրինի կերպով զենք-զինամթերք են ձեռք բերել և իրացրել․ խուզարկություններ Երևանում և Գողթանիկում (լուսանկար)

Մեկնարկել է բարձրագույն կրթություն չունեցող մասնագետների արտահերթ կամավոր ատեստավորումը

Եվրոպական խորհրդի քաղաքական և անվտանգության հարցերով կոմիտեի անդամները կայցելեն Հայաստան

Նոր Հաճնի կամրջի վրա փոսային նորոգման աշխատանքներ են իրականացվում․ երբ կավարտվեն

Հայտնի են Արթուր Աբրահամի հոր՝ Գրիգոր Աբրահամյանի հոգեհանգստի և հուղարկավորության վայրն ու օրերը

Վարդենյաց լեռնանցքը դժվարանցանելի է կցորդիչով բեռնատարների համար

Վարչապետի գլխավորությամբ քննարկվել է «Հայփոստ»-ի զարգացման ռազմավարության նախագիծը․ ինչ է հանձնարարվել

29.94 տոննա մարդասիրական օգնություն՝ 1․5 մլն անձի․ ինչ է ուղարկել Հայաստանի կառավարությունը Գազա

Իրականացվել է ոչ պատշաճ հետազոտություն․ պարզվել է 20-ամյա հղի կնոջ մահվան պատճառը, մեղադրանք է ներկայացվել ԲԿ-ի 3 բժշկի

Ճամբարակի սննդի օբյեկտի գործունեության կասեցումը վերացվել է

Երևանի ավագանու ընտրություններից հետո ԿԸՀ վարկանիշն աճել է․ ներկայացվել են ՄՀԻ-ի հետազոտության արդյունքները

Հայաստանի և Վրաստանի խորհրդարանների գիտության ու կրթության հարցերով հանձնաժողովները համատեղ հայտարարություն են ստորագրել

Արարատի կոնյակի գործարանում վերահսկողություն կիրականացվի․ ՍԱՏՄ-ն ստացել է Բելառուսի առողջապահության նախարարության նամակը

Հայ-վրացական հարաբերությունները ռազմավարական մակարդակի են․ Ռուբինյանն ընդունել է Վրաստանի խորհրդարանի պատվիրակությանը

Ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան մարտի 28-ին

Սերգեյ Նարիշկինը այց է կատարել Հյուսիսային Կորեա

Անցած մեկ օրում ՀՀ ավտոճանապարհներին վթարների հետևանքով 3 մարդ զոհվել է, 29-ը՝ վիրավորում ստացել

«Միր» քարտերն արգելելը հավասարակշռված որոշում է, չպետք է շրջանցենք սանկցիաները. Թունյան

Հայկ Մարությանը նոր կուսակցություն է հիմնում

ՀԱՊԿ-ը խնդիր ունի մատնանշել Հայաստանի սահմանը, քանի դա չի արվել, ապա ՀՀ-ից որևէ քայլ ակնկալել պետք չէ․ Կարապետյան

Ահաբեկիչները հոգեմետ նյութերի ազդեցության տա՞կ են եղել. նոր մանրամասներ «Crocus»-ի ահաբեկչության գործից

Կինը հայտնել է, որ ամուսինը հաճախակի ծեծել է իր անչափահաս դստերը, փորձել նրա հետ սեռական հարաբերություն ունենալ

Հարվածել է, այնուհետ լվացել հատակի և անգիտակից հարևանի դեմքի արյան հետքերը. սպանության նախաքննությունն ավարտվել է