Դավաճանությու՞ն, թե՞ անմեղսունակություն. ասք ազգասիրության մասին

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2004 թվականի մայիսի 1-ի համարում

Այս տարվա մարտի սկզբին «Հրազդանի ՊՇԷԿ»-ի 5-րդ բլոկի տարածքում վթար է տեղի ունեցել: Բլոկի հսկայական շենքի մոտ կայանված նույնքան հսկայական կռունկը ընկել է շենքի վրա ու քարուքանդ արել տանիքը: Օրերս իր հրավիրած ասուլիսում ՀՀ էներգետիկայի նախարար Արմեն Մովսիսյանը առաջին անգամ խոսեց այս մասին, իհարկե, մեր՝ այս փաստով հետաքրքրվելուց հետո միայն: Որքան էլ տարօրինակ հնչի, բայց նախարարը չգիտեր, թե ինչու էին որոշել այդ կռունկը ապամոնտաժել, ում էր պատկանում, ում է վաճառված եղել, որքան գումարով, ուր է այդ կռունկը տեղափոխվելու եւ ինչ նպատակով: Նա պարզապես այդ հարցով չէր հետաքրքրվել: «Հետաքրքրվելու այնքան հարց կա, որ դրանով հետաքրքրվելու ժամանակ չեմ ունեցել»,-մեր հարցերին ի պատասխան հայտարարեց նախարարը: Իսկ պատմությունը պարզապես սկանդալային է:

«Հրազդան ՊՇԷԿ»-ի 5-րդ բլոկի շենքի մոտ կանգնած այդ կռունկը, որից, մասնագետների պնդմամբ, ամբողջ Հարավային Կովկասում ընդամենը մի քանի հատ է, գտնվում էր, այսպես կոչված, «Սու-Գռես» (ՊՇԷԿ-Շինվարչություն) ընկերության հաշվեկշռում: Այս ընկերությունը, ինչպես մեզ հաջողվեց պարզել, մոտ 800 մլն դրամի հարկային եւ այլ պարտավորություններ էր կուտակել, եւ դատական մի հայցի շրջանակներում որոշում է կայացվում կռունկը հանել վաճառքի եւ ստացված գումարով փակել պարտավորությունների մի մասը: Սկզբնական շրջանում մոտ 40 մլն դրամ գնահատված կռունկը շուտով «արժեզրկվում է» եւ այս տարվա հունվարին վաճառվում 23,7 մլն դրամով: Այս ամբողջ գործարքի մասին հնարավոր եղավ պարզել ընդամենը այսքանը:

Խնդիրն այն է, որ այս պատմության մանրամասներն այնքան գաղտնի են պահվում, որ տպավորություն է ստեղծվում, թե այստեղ կան ազգային անվտանգությունը շոշափող հարցեր: Ո՞վ էր գնել կռունկը, ի՞նչ նպատակով, ինչո՞ւ էր ապամոնտաժում, ո՞ւր պետք է տեղափոխեր: Մեր այս եւ նմանատիպ այլ հարցերով դիմեցինք ՊՇԷԿ-ի 5-րդ բլոկի տնօրեն Սամվել Երիցյանին: «Այդ հարցերը իմ իրավասություններից դուրս են»,-կարճ եւ հանրամատչելի պատասխան տվեց տնօրենը: Չնայած սրան, մեզ հայտնի դարձավ, որ ինչ-որ պահի այս կռունկը դարձել է «Թեժ ՀԷԿ» անունը կրող մի ընկերության սեփականություն: Համենայնդեպս, հենց այս ընկերությունից է կռունկը գնել դրա ներկայիս սեփականատերը՝ չինական «Հեյ Լոն Ջեն նահանգի ջերմաէներգոշինի 3-րդ տրեստ» կոչվող կազմակերպությունը:

«Թեժ ՀԷԿ» ընկերության հմայքն այն է, որ դրա ղեկավարը՝ Սամվել Զոհրաբյանը, 5-րդ բլոկի փոխտնօրեն Արա Ռուբինյանի խնամին է: Այստեղ կա մեկ այլ հմայք եւս: Խնդիրն այն է, որ չինական այս կազմակերպության վրա կռունկը վաճառվել է մի քանի անգամ ավելի թանկ գնով, քան աճուրդի վերջնական արդյունքն էր: Չինացիները դա գնել են մոտ 100 մլն դրամով: Պրն Զոհրաբյանի հետ մեր զրույցն ակնհայտորեն չստացվեց. «Բայց ինչո՞ւ է ձեզ հետաքրքրում այս գործարքը»,-այսպիսին էր նրա պատասխանը մեր հարցերին: Իրոք, ինչո՞ւ է հետաքրքրում, եթե,  վերջին հաշվով, մեզանում նման գործարքների պակաս չի զգացվում: Բայց՝ ահա թե ինչու: Ինչպես նշեցինք, կռունկն ընկել է ապամոնտաժման ժամանակ: Բայց կարեւորն այն է,  որ չինական ընկերությունն այս կռունկը գնել էր այլ տեղ տեղափոխելու համար: Եւ կռահեք, թե ուր եւ ինչ նպատակով:

Դե, իհարկե, կռունկը տեղափոխվելու է Թուրքիա: Բայց ամենաուշագրավը, թե ինչ շինարարության վրա է այն տեղակայվելու: Կռունկն աշխատելու է Էրզրումի մոտ կառուցվող հսկայական ջերմաէլեկտրակայանի շինարարության վրա: Այս ՋԷԿ-ի շինարարության կապալառուն նույն այդ չինական ընկերությունն է: Կարող է առաջին հայացքից սա զավեշտական թվալ: Իրականում սա ողբերգություն է եւ բոլորովին ոչ այն պատճառով, որ մեր կռունկը տանում են Թուրքիա: Պարզապես խնդիրն այն է, որ «Հրազդան ՊՇԷԿ»-ի հզորագույն՝ 5-րդ բլոկի կառուցումը հետապնդում էր բացառապես մի նպատակ՝ արտադրել էլէներգիա եւ վաճառել այլ երկրների՝ գլխավորապես Թուրքիային, որն ունի էլէներգիայի շատ մեծ դեֆիցիտ: Այս նպատակի իրագործումը չափազանց շահավետ էր լինելու Հայաստանի համար ե՛ւ տնտեսական, ե՛ւ քաղաքական տեսանկյունից:

Ընդ որում, հայ-թուրքական սահմանի մոտ գտնվող Էրզրումում ՋԷԿ-ի կառուցման անհրաժեշտությունը պայմանավորվեց հենց նրանով, որ 5-րդ բլոկն այլեւս չի կառուցվելու: Եւ ներկայումս 5-րդ բլոկի սարքավորումները արտահանվում են Թուրքիա: Ի դեպ, ՀՀ էներգետիկայի նախարար Արմեն Մովսիսյանն իր ասուլիսի ժամանակ հպարտորեն նշեց, թե իրենք հասել են նրան, որ կռունկի ապամոնտաժման ժամանակ քանդված տանիքը նորոգելու են նրանք, ում մեղքով քանդվել է: Իրոք որ՝ հերոսական կեցվածք է: Ահա թե ազգային տեսանկյունից ինչ կարեւորագույն հարցերով է զբաղված մեր կառավարությունը: Չէ՞ որ ազգային խնդիրները մեր այս կառավարության համար առաջնահերթ է: Իսկ 5-րդ բլոկի տանիքը հենց այն առավելագույն ազգային խնդիրն է, որ ի վիճակի են լուծել մեր հայրենասեր իշխանությունները:  

Հ.Գ. Երեկ մեզ հայտնի դարձավ, որ օրերս «Հրազդան ՊՇԷԿ»-ի 5-րդ բլոկում ապամոնտաժվել եւ իրանական համարներով մի քանի տասնյակ մեծ բեռնատարներով Հայաստանից դուրս են տարվել եւս երեք հզոր, այսպես կոչված՝ «կազլովոյ» կռունկներ: Բայց սա արդեն այլ պատմություն է: Պատմություն այն մասին, թե որքան ազգային են մեր իշխանությունները:

Հայկ Գեւորգյան