Սեւին սապոնն ինչ անի... ԵԽ-ից վտարվելն անխուսափելի է դառնում

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2004 թվականի մայիսի 6-ի համարում

Ապրիլի 28-ին Եվրախորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովի Հայաստանի վերաբերյալ բանաձեւը միանշանակորեն չընկալվեց հայ հանրության եւ իշխանությունների կողմից: Սակայն մենք այսօր ոչ թե բանաձեւին տրված գնահատականները կներկայացնենք, այլ բանաձեւում նշված պարտավորությունների կատարման ընթացքը: Դա հնարավորություն կտա հասկանալու՝ ինչ է դավաճանությունը, եւ ում կարելի է այդ պիտակը կպցնել, որն է այն ուժը, որը փորձում է Հայաստանին ԵԽ անդամությունից զրկելու հող ստեղծել եւ այլն:

Բանաձեւի 9-րդ կետում, որ վերնագրված է` «Վեհաժողովը կոչ է անում Հայաստանի իշխանություններին», մեր իշխանություններին ուղղված մի շարք հորդորներ են շարադրված: Դրանցից «ա» կետը շարադրված է այսպես. «Թույլ տալ խաղաղ հանրահավաքներ եւ զերծ մնալ հետագա այնպիսի գործողություններից, որոնք օրենսդրորեն կամ գործնականում կհանգեցնեն Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայով երաշխավորվող հավաքների ազատության չարդարացված սահմանափակումների»: Բանաձեւի ընդունումից ընդամենը 1-2 օր անց տեղեկացանք, որ Երեւանի քաղաքապետ Երվանդ Զախարյանը, անտեսելով ԵԽ այս պահանջը, ընդդիմության մայիսի 4-ի հանրահավաքի վերաբերյալ դիմումին պատասխանել է, որ այն «նպատակահարմար չի համարում»:

Կարծում ենք՝ Եվրախորհրդում, որտեղ ուշիուշով հետեւում են հայաստանյան դեպքերին եւ իշխանությունների հետագա քայլերին, այդպիսով արձանագրեցին «ա» կետի պահանջի խախտումը: Հաջորդ՝ «բ» կետով ԵԽ-ն պահանջել էր «Երաշխավորել ազատ տեղաշարժվելու իրավունքը Հայաստանում»: Մայիսի 3-ի հանրահավաքի նախօրեին արձանագրվեց, որ ճանապարհները կրկին փակվել են, եւ մարդիկ Երեւան են ժամանել մեծ դժվարություններով՝ հաղթահարելով ոստիկանական արգելքները: «Գ» կետում ԵԽ-ն պահանջել էր «թափանցիկ եւ վստահելի ձեւով անհապաղ հետաքննել վերջին իրադարձությունների ընթացքում արձանագրված միջադեպերը եւ մարդու իրավունքների ոտնահարումները, այդ թվում՝ լրագրողների եւ իրավապաշտպանների դեմ իրականացված բռնությունները եւ Վեհաժողովին տեղեկացնել ստացված տվյալների եւ պատասխանատու անձանց հանդեպ հնարավոր դատական գործողությունների մասին»:

Առայսօր լրագրողների, իրավապաշտպան Միքայել Դանիելյանի, քաղաքական գործիչ Աշոտ Մանուչարյանի նկատմամբ ոտնձգություն կատարողները չեն հայտնաբերվել, չեն պատժվել, «սափրածգլուխներից» ոչ մեկին մեղադրանք չի առաջադրվել (ապրիլի 5-ի դեպքերից անցել է ուղիղ 1 ամիս, իսկ դատախազությունը համառորեն փնտրում եւ չի գտնում այն անձանց, ում լուսանկարները բազմիցս տպագրվել են թերթերում), թերթերի ֆոտոխցիկները չեն վերադարձվել, խաղաղ ցուցարարների նկատմամբ արգելված պատժամիջոցներ կիրառած ոստիկանները պատասխանատվության չեն կանչվել: Մյուս՝ «դ» կետում ԵԽ-ն պահանջել է «անհապաղ ազատ արձակել հանրահավաքներում մասնակցելու համար ձերբակալված անձանց եւ անհապաղ դադարեցնել վարչական կալանքների պրակտիկան եւ համապատասխանաբար փոփոխել Վարչական իրավախախտումների օրենսգիրքը»:

Մեզ թվում էր, որ սա ամենահեշտ պահանջն է, որի կատարումը հնարավորություն կտա լիցքաթափելու երկրում առճակատման մթնոլորտը, նաեւ ցույց տալու Եվրախորհրդին, որ պատրաստակամ են կատարել նրա պահանջները: Սակայն երեկվա դեպքերը ցույց տվեցին, որ այս իշխանությունը որոշել է շարունակել առճակատումը՝ այս անգամ նաեւ Եվրախորհրդի եւ միջազգային հանրության հետ: Անգամ  Հայաստանի վտարման հեռանկարը Եվրախորհրդից՝ նրանց չի մտահոգում, քանի որ սեփական աթոռները պահպանելու միակ միջոցը տեսնում են ուժի չպատճառաբանված ցուցադրության մեջ: Այլ կերպ հնարավոր չէ բացատրել մայիսի 4-ի միտինգին հաջորդած ձերբակալությունները, ապա՝ գիշերային դատավարությունները, որոնց ժամանակ դատարանները, ձեւացնելով, թե ԵԽ բանաձեւը չի եղել, վարչական կալանքների են ենթարկել հանրահավաքի 30-ից ավելի մասնակիցների:

Առնվազն տարօրինակ են հնչում գլխավոր դատախազի նախօրեին տրված բացատրությունները, թե հանրահավաքների մասնակիցները վարչական կալանքների չեն ենթարկել՝ պատժվել են հասարակական կարգը խախտողները եւ ոստիկաններին դիմադրություն ցույց տվողները: Երեկ իր ասուլիսում մի նոր հայտնագործություն արեց արդարադատության նախարար Դավիթ Հարությունյանը՝ դրանք անվանելով «ոչ թե վարչական, այլ դատական կալանքներ», քանի որ տրվում են դատարանների կողմից եւ կապ չունեն նախկին՝ խորհրդային վարչական կալանքների հետ, որոնք տալիս էին ոստիկանները: Նրա կարծիքով՝ ԵԽ բանաձեւի մեջ ոչ հստակ կամ ոչ ճշգրիտ ձեւակերպումներ կան, ինչը չհասկանալու արդյունք է:

Դժվար է պատկերացնել, որ մեկ տարվա ընթացքում (ԵԽ-ն վարչական կալանքների պրակտիկան դադարեցնելու կոչեր անում է 2003-ի գարնանից)  մեր իշխանությունը չի կարողացել ԵԽ-ին բացատրել իր դիրքորոշումը: Ավելի հավանական է, որ ԵԽ-ն պարզապես չի ընդունում այս պատճառաբանությունը՝ դա համարելով իրականության խեղաթյուրում՝ հայավարի ֆռռացնելու եղանակով: Բանաձեւի «դ» կետի պահանջի կատարման վերաբերյալ արդարադատության նախարարը օրիգինալ պատկերացում ունի. նա կարծում է, որ մենք ընդամենը պետք է արագացնենք վարչական պատասխանատվության հարցի օրենսդրական կարգավորումը: «Դ» կետի կոպիտ խախտման մեկ այլ օրինակ՝ վերաքննիչ դատարանը մերժել է Վաղարշակ Հարությունյանի կալանքը վերացնելու պահանջը:

Ընդ որում, դատարանը 1 օր հետաձգելով հարցի քննարկումը՝ հավանաբար հույս է ունեցել, որ կկարողանա համոզել «վերեւներին», որ ճիշտը այս հարցում ԵԽ պահանջը կատարելն է, մանավանդ որ՝ Վ.Հարությունյանի մեղքը հաստատող ապացույցներ՝ որպես այդպիսիք չկան: Սակայն գործող իշխանությունները փաստորեն որդեգրել են Եվրոպական կառույցների հետ կոշտ առճակատման ուղին եւ որոշել են ոչ մի սանտիմետր չնահանջել: Վերջին՝ «զ» կետում ԵԽ-ն պահանջել էր «ստեղծել արդար պայմաններ լրատվամիջոցների բնականոն գործառնության համար, հատկապես հեռուստաընկերություններին հեռարձակման արտոնագիր եւ մասնավորապես «Ա1+»-ին հեռուստաալիք տրամադրելու առնչությամբ»:

Այս ուղղությամբ եւս  իշխանությունը դեռեւս քայլ չի արել: Եթե թվարկվածին ավելացնենք նաեւ, որ չնայած ԵԱՀԿ, ԵԽ, Վենետիկի հանձնաժողովի կոշտ գնահատականներին, որ «Հանրահավաքների, ցույցերի, երթերի մասին» օրենքի նախագիծը չի համապատասխանում միջազգային չափանիշներին եւ մարդու իրավունքները «չափազանց սահմանափակող է», այն, այնուամենայնիվ, շտապ ընդունվեց եւ ստորագրվեց Ռ. Քոչարյանի կողմից, կնշանակի՝ ՀՀ իշխանությունները խորապես թքած ունեն Եվրախորհրդի էլ, նրա անդամության վրա էլ: Եւ Հայաստանն անշեղորեն տանում են դեպի միջնադար՝ անխուսափելի դարձնելով ԵԽ անդամությունից զրկումը:

Արմինե Օհանյան