Այսպես ապրել չի կարելի. ընդդիմության լրջանալու պահը

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2004 թվականի մայիսի 28-ի համարում

Որ մեր երկրում իշխանությունների հանդեպ վստահության լիակատար ճգնաժամ կա՝ գրեթե աքսիոմա է: Սակայն այսօր Հայաստանում ստեղծվել է խիստ յուրօրինակ մի իրավիճակ. օրեցօր ավելի ակնառու է դառնում նաեւ վստահության ճգնաժամն ընդդիմության նկատմամբ: Իհարկե, ցանկացած հոդված, ուր խոսվում է ընդդիմության ոչ լուրջ քայլերի, նրանց հանդեպ ժողովրդական վստահության անկման, ընդդիմության բացարձակ անգաղափարայնության եւ անծրագրայնության մասին, ընդդիմությունն անմիջապես սույն հոդվածի ետեւում սկսում է պատվիրատուներ փնտրել, սակայն դրանից ընդդիմության նկատմամբ  վստահությունը հաստատ չի ավելանում: Ու քանի որ մեր կարծիքը կարող է եւ սուբյեկտիվ լինել, երեկ փորձեցինք մայրաքաղաքի մի քանի փողոցներում հարցում անցկացնել՝ հասարակ քաղաքացիներից պարզելու, թե ինչ էին իրենք սպասում հայրենի ընդդիմությունից, եւ արդարացա՞ն, արդյոք, նրանց ակնկալիքները:

Ի դեպ, եթե ընդամենը մի քանի ամիս առաջ դժվար էր փողոցում գտնել մեկի, որը դժգոհեր ընդդիմությունից, բացառությամբ՝ պետական հեռուստախցիկների առաջ 5 հազար դրամով հայհոյողների, ապա երեկ մեզանից լուրջ ջանքեր պահանջվեց գտնելու մարդկանց, որոնք գոհ էին ներկայիս ընդդիմության գործելաոճից եւ գործունեությունից:   Ինչեւէ. ըստ մասնագիտությամբ պատմաբան Աստղիկ Պողոսյանի՝ ընդդիմությունն իր ակնկալիքները չի արդարացրել, սակայն. «Ես առանձնապես չեմ ուզում մեղադրել ընդդիմությանը, որովհետեւ եթե այսօր ողջ ժողովուրդը չի միացել ընդդիմությանը, ժողովրդի աննշան տոկոսով ընդդիմությունը ոչինչ անել չի կարող»: Դերասանուհի Հասմիկ Սեւյանի կարծիքով՝ իշխանափոխության համար այսօր երկրում առավել քան բարենպաստ պայմաններ կան, սակայն չկա այն ընդդիմությունը, որի մտավոր եւ կամային պոտենցիալը բավականացնի՝ գլխավորելու իշխանափոխության շարժումը եւ կես ճանապարհին չթողնելու:

«Այս ընդդիմությունից ես արդեն ոչ մի ակնկալիք չունեմ: Քաղաքականության մեջ  խիստ հազվադեպ է լինում, երբ  քաղաքական ուժին մի քանի անգամ շանս է տրվում՝ դառնալու գործոն: 2003 թվականի փետրվարից հետո, երբ ընդդիմությունը տապալեց, ըստ էության, փաստացի տեղի ունեցած իշխանափոխությունը, այս ապրիլին եւս ընդդիմությունը շանս ուներ սկսված գործընթացը հասցնելու մինչեւ վերջ: Սակայն, սկսած գործը դարձյալ կիսատ թողեցին: Իհարկե, պետք է նաեւ արձանագրել, որ այս ընդդիմությանը հաջողվեց հնարավորինս թուլացնել իշխանությանը: Սակայն սա այն ուժը չէ, որն ունի մինչեւ վերջ գնալու պոտենցիալ, եւ ակնհայտ է, որ մեզ նոր ուժ է պետք: Բայց՝ ո՛չ այս կամ այն երկրի կողմից ներդրված: Ու ինչքան շուտ ի հայտ գա այդ ուժը, այնքան երկիրն առանց ցնցումների դուրս կգա այս արդեն կործանարար ճահճից»,- ասում է Հասմիկ Սեւյանը:

Իսկ կապավոր Դիլանյան Գրիգորի կարծիքով՝ եթե Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը ժողովրդին հստակ երաշխիքներ տա, որ ինքը կվերադառնա քաղաքական դաշտ՝ առանց իր ողջ շրջապատի, ապա ժողովուրդը նրան կընդունի: «Այսօր, երբ աշխարհի առաջ լուրջ խնդիրներ են կանգնած, ասիական ճղճիմ կրքերով առաջնորդվող մեր իշխանական վերնախավը քաղաքակիրթ աշխարհի առաջ թվում է նոնսենս: Մեզ մտավորական ղեկավարություն է պետք, իսկ այդպիսին, ըստ իս, կարող է լինել միայն Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը: Սակայն, ես չեմ հավատում, որ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի գիշատիչ շրջապատը, որը նրան եւ Վանո Սիրադեղյանին կործանեց, թույլ կտա նրան վերադառնալ միայնակ: Իսկ այս ընդդիմությանն անվճռականության մեջ մեղադրել պետք չէ՝ նրանք անում եւ արել են այնքան, ինչքան կարողացել են: Ի դեպ, քիչ բան էլ չեն արել: Պարզապես հիմա դոփում են տեղում, որը օր օրի նվազեցնում է իրենց հեղինակությունը»,- այս կարծիքին է Գրիգոր Դիլանյանը:

Քաղաքագետ Սուրիկ Սողոմոնյանի գնահատմամբ՝ Դեմիրճյան-Գեղամյան-Սարգսյան եռյակի՝ հարթակի վրա իրար ձեռք բռնելն ու թափահարելը կարող է ժողովրդի վրա զգայացունց տպավորություն թողնել, երբ այդ կադրը կրկնվում է երկու-երեք անգամից ոչ ավելի: «Սակայն ժողովուրդը հանրահավաքի է գալիս ոչ թե նրանց թափահարվող ձեռքերը տեսնելու, այլ ստեղծված խորը քաղաքական-սոցիալական ճգնաժամից նրանց առաջարկած ելքերի մասին լսելու: Իսկ եթե ժողովրդին ամեն անգամ ոչինչ չի առաջարկվում, ապա ժողովրդին մնում է կա՛մ հաշտվել ստեղծված իրավիճակի հետ, կա՛մ սպասել նոր ուժի, որը ինչ-որ ծրագիր կառաջարկի, որի ետեւում կերեւա լույսը»,- այս կարծիքին է քաղաքագետը:

Այդուհանդերձ, տպավորություն չստեղծվի, թե ներկայիս ընդդիմությանը պաշտպանող որեւէ մեկը երեկ մեզ այդպես էլ չի պատահել: Պատահել է, բայց անգամ նրանք էին ասում, որ եթե դեռ ամիսներ առաջ գործող ընդդիմության հետ էին կապում Հայաստանում հնարավոր ցանկացած փոփոխություն, ապա այսօր ժողովուրդը շփոթության եւ ինչ-որ նոր բանի փնտրտուքների մեջ է: Քանզի, ինչպես երեկ ասաց իր անունը հրապարակել չցանկացող գործարար ներկայացած մեկը. «Այսպես ապրել չի կարելի»: Իսկ ընդհանրապես՝ պետք է արձանագրել, որ եթե գործող ընդդիմությունը չկարողանա նորացնել իր ռետրո եւ այլեւս իրեն սպառած գործելաոճը, ապա անկասկած խնդիրներ է ունենալու ոչ միայն իշխանությունների, այլ նաեւ՝ հենց ժողովրդի հետ:

Նաիրա Զոհրաբյան