«Բարձր» եւ «ցածր» մշակույթներ. «սիրո՞ւմ եք Բրամս»

03/06/2017 schedule11:35

Զանազան աստղերին, ռաբիս երգի վարպետներին հանրապետության նախագահի մեծարանքն ու այլեւայլ կոչումներ շնորհելը սրամտություններով ու սարկազմով ենք ընդունում:

Մշակութաբանական տեսանկյունից ոչ մի տարօրինակ բան չի կատարվում. երբ երկրի առաջին դեմքերը, խոշոր հաշվով, ռաբիս մշակույթի, ռաբիս մտածողության կրող են, ապա օրինաչափ է, որ եւ՜ Ավետ Բարսեղյանն է մշակույթի վաստակավոր գործիչ, եւ՜ դաշնակահար Սվետլանա Նավասարդյանը:

Ռաբիս է ՀՀ քաղաքական ղեկավարների բառամթերքը, փողի հանդեպ վերաբերմունքը, հսկայական պալատներում բնակվելու ցանկությունը, թանկարժեք իրերի հանդեպ թուլությունը: Երաժշտության հանդեպ նրանց պատկերացումներն էլ պարզունակ են. որքան հայտնի է, առաջին դեմքերից ոչ ոք երաժշտական կրթություն չունի, որեւէ երաժշտական գործիքի չի տիրապետում (նրանց միջավայրում էլ վարչապետ Կարեն Կարապետյանը՝ հարվածային գործիքին փայտիկներով հարվածելով՝ վիրտուոզ կատարողի համբավ է ձեռք բերել):

Ինչ վերաբերում է զանգվածային մշակույթը տիրաժավորելու, այդ մշակույթի տարածողներին կանաչ ճանապարհ տալու մասին քննադատությանը, ապա նկատենք, որ ռաբիսի, զանգվածային մշակույթի առաջն առնելու փորձերը հաջողություն կունենան նույնքան, որքան հաջողություն կարող են ունենալ արեւածագը կամ մայրամուտը խոչընդոտելու փորձերը:

Առհասարակ, բարձր եւ ցածր որակի արվեստի միջեւ հակամարտությունը նույնքան հին է, որքան մշակույթն` ինքը: Համոզվելու համար բավական է ծանոթանալ անտիկ գրականությանը: Դեռեւս Արիստոտելը սահմանել էր մի սանդղակ, ըստ որի` Հոմերոսի գործերը համարվում էին բարձրարժեք, բարձրարվեստ, իսկ Էսքիլեսի, Սոֆոկլեսի, Եվրիպիդեսի գործերը` ոչ այնքան արժեքավոր, մի աստիճան ցածր: Այն հիմնավորմամբ, որ նրանց ստեղծագործությունները հասցեագրված էին «հասարակ» մարդկանց, ամբոխին: Ըստ Արիստոտելի` ցածր հասարակությանը հասանելի, մատչելի մշակույթը հենց ցածր ժանր է: Այսօրվա չափանիշներով` խոսքը հենց զանգվածային, փոփ մշակույթի մասին է:

Այն, ինչ անտիկ շրջանում էլիտար արվեստ չէր համարվում, համամարդկային արժեք ստացավ, համարվեց դասական արդեն Վերածննդի շրջանում: Ռաբլեն, Սերվանտեսը, մյուսները վերաձեւեցին բարձր ու ցածրարժեք մշակույթների սահմանը:

Տարիներ առաջ զրուցում էի երգեհոնահար Վահագն Ստամբոլցյանի հետ: Նա ընդունում էր Բախի, Հենդելի երաժշտությունը: Ասում էր, որ երաժշտություն երեւույթը իր համար հիմնավորում ունի, քանի որ երաժշտություն ստեղծել են Բախն ու Հենդելը: Երբ տվեցի այլ կոմպոզիտորների անուններ, մաեստրոն կարճ ասաց. «Բախ եւ Հենդել»: Օրինակ՝ Առնո Բաբաջանյանի երաժշտությունը մաեստրոն համարում էր «քաղցր», իսկ այսօր Բաբաջանյանի երաժշտությունը գրեթե դասական է:

Ժամանակին վուլգար, ծիծաղաշարժ համարվող Չապլինի, Լոյդի ֆիլմերը, որոնք ծիծաղեցնում, զվարճացնում էին հատկապես ամբոխին, ժամանակի մեջ դարձան դասականներ, ժամանակից ու տարածությունից բարձր արժեքներ:

Հիմա շուկայական հարաբերություններ են, եւ պետությունը չունի հստակ ուղենիշ՝ ո՞րն է «բարձր» մշակույթ, որը՝ զանգվածային: Հեռուստատեսությամբ շոուներ են, շատ սերիալներ:

«Ինչո՞ւ»: Այս հարցը պետք է ուղղել ոչ թե Վաստակավոր արտիստի կոչում շնորհող Սերժ Սարգսյանին, այլ հասարակությանը: Ինչո՞ւ ազատ տեղեր կան դահլիճում, երբ բեմում, դաշնամուրի առաջ Սվետլանա Նավասարդյանն է, իսկ շոու-բիզնեսի հատկապես ռաբիս կատարող «աստղերի» համերգին ասեղ գցելու տեղ չկա:

«Բարձ» եւ «ցածր» մշակույթի մասին պատկերացումները երբեմն հակոտնյա են: «Բարձր» մշակույթ են Բնությունը, Սեւանա լիճը, միջնադարյան վանքերը, Հանրապետության հրապարակը: Բայց այդ «բարձր» մշակույթը դառնում է խորովածանոց, երբ մենք այդ վայրերը սկսում ենք դիտարկել իբրեւ խորոված պատրաստելու հարմար վայրեր: Հատուկենտ մարդիկ են գնում բնությամբ, ճարտարապետությամբ հիանալու՝ առանց խորովածի պատրաստումն աչքի առաջ ունենալու: Թեեւ քանի-քանիսը կվիճարկեն ասածս՝ պնդելով, թե հաջող խորոված պատրաստելը եւս բարձր արվեստ է…

Ռաբիսը մտել է մեր կյանքի բոլոր ոլորտներ:

Պետական միջոցներով պարբերաբար վերահրատարակվում է Նարեկացու «Մատյանը»: Ի դեպ, Նարեկացու հանդեպ անհասկանալի սերը, Նարեկից բուժվելու զանգվածների ակնկալիքները ստիպել են գրահրատակիչներին ՝ քայլ անել դեպի զանգված. գրախանութներում «Մատյան ողբերգության» պոեմը վաճառվում է արդեն փոքրիկ բարձով, փաթեթավորված: Որպեսզի Նարեկը բացառապես բուժիչ նպատակով օգտագործողները բարձի փնտրտուքի վրա ժամանակ չծախսեն: Նարեկացին բարձր մշակույթ է, բայց երբ Նարեկը պահանջված է բարձի տակ դնելու նպատակով, արդեն ավտոմատ դառնում է ռաբիս:

Կոմիտաս հնչում է մեր բոլոր երգչախմբերի կատարմամբ: Ընդ որում` կիսադատարկ դահլիճներում, անգամ` երբ մուտքն ազատ է: Առհասարակ, Նարեկացու, Կոմիտասի անուններն օրվա մեջ 100 անգամ արտաբերելուց աստվածավախ կամ իսկակա՛ն երաժշտության սիրահար չեն դառնում: Քանի՞ հոգի է կարդացել «Մատյան ողբերգությանը»: Պաշտոնյաներից, որքան հասկացա, միակ ընթերցողը ԱԺ պատգամավոր, Գյումրիի երբեմնի քաղաքապետ Վարդան Ղուկասյանն է: Նա ինքն իր մասին հենց Նարեկացու բառերով էլ արտահայտվեց. «Ես՝ եղկելիս ու թշվառականս»:

21-րդ դարում ամբողջ աշխարհը կերակրվում է զանգվածային մշակույթով, այդ թվում` եւ Հայաստանը: Որքանո՞վ է այդ մշակույթի պահանջարկը մեծ, մեր դեպքում դժվար չէ չափել: Մեր երեխաները դպրոցից բերում են հեռուստատեսությամբ լսած հումորները, երգում Հայաստանի վաստակավոր արտիստ Ռազմիկ Ամյանի երգերը: Ոչ մի երեխա բակից կամ դպրոցից չի բերում Շոպենի «Պոլոնեզը»:

Սակայն մերժել Ռազմիկ Ամյանին՝ որպես հակադրություն ներկայացնելով, օրինակ, Բախի երաժշտությունը, կարծում եմ, գրագետ չէ: Դրանք երկու տարբեր մշակույթներ են: Մեկը` բարձրակարգ, հետեւաբար` հարատեւ, մյուսը` զանգվածային, ենթադրում եմ՝ ժամանակավոր:

Հ.Գ. Վերնագիրը Ֆրանսուազ Սագանի հանրահայտ ստեղծագործության անվանումն է:

Լիլիթ Ավագյան

Տպել
8969 դիտում

Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորությամբ տեղի է ունեցել ՔՊ նախաձեռնող խմբի նիստ․ հայտնի է՝ ինչ է քննարկվել

ՀՀ-ն որևիցե բան չի պատրաստվում զիջել, ստոր շահարկումներ են․ Ալեն Սիմոնյանը՝ Տավուշի շուրջ պտտվող լուրերի մասին

Սուրեն Պապիկյանը մասնակցել է ռազմական տեխնիկայի ցուցադրությանը և հետևել մարտական հրաձգությանը (լուսանկարներ)

Ինչպես կասեր դասականը՝ «յա՜, իրո՞ք». Արշակ Կարապետյանը «գողացել» է ՀՀԿ-ի ծրագիրը

ՌԴ դեսպանը սիրում էր Ջերմուկում հանգստանալ, լուսանկար էր հրապարակել, բա թող գա ասի, որ դա ՀԱՊԿ-ի տարածք է․ Սիմոնյան

Երբ կկայանա Ալեն Սիմոնյանի և Սահիբա Գաֆարովայի հաջորդ հանդիպումը․ ԱԺ նախագահը մանրամասնել է՝ ինչ է քննարկվել մարտի 22-ին

Վիճաբանություն և ծեծկռտուք «Ռիո Մոլլ»-ի հարևանությամբ. կռվի մասնակիցների մեծ մասը անչափահասներ են, կա վիրավոր

Ռուսաստանը նպատակ է դրել հեղաշրջում իրականացնել Հայաստանում, առաջիկայում քայլերը կսրվեն. Առաքելյան

Դասարաններում կկրճատվի աշակերտների թիվը․ իրականացվել են գնահատման համակարգի փոփոխություններ

Բախվել են «Նիսսան»-ն ու «Ֆորդ տրանզիտ»-ը․ վերջինս նաև երկաթե արգելապատնեշներին է հարվածել, տուժածները հիվանդանոցում են

ԱՄՆ-ը Ռուսաստանի Դաշնությանը մանրամասն տեղեկատվություն է տրամադրել ահաբեկչության սպառնալիքի մասին․ Սպիտակ տուն

Երևանի գլխավոր հատակագիծը կլինի թվայնացված փաստաթուղթ․ Տիգրան Ավինյանը տեսակապով հարցեր է քննարկել Քրիս Չոայի հետ

Շահրամանյանը շարժվում է Բակո Սահակյանի ու Սերժ Սարգսյանի պահվածքով, պետք է ուշադրության կենտրոնում լինի. Իոաննիսյան

96 խնամատար ընտանիքում դաստիարակություն է ստանում 152 երեխա․ այս ինստիտուտի զարգացման աշխատանքները շարունակվում են

Հայ-ռուսական հարաբերություններում առկա վիճակը լավատեսություն չի ներշնչում․ ինչում է մեղադրել Լավրովը ՀՀ ղեկավարությանը

Մինչև ապրիլի 5-ը կատարված իրավախախտման տուգանքի 50 տոկոսը վճարելու դեպքում պարտավորությունը կհամարվի կատարված

Չստացված չեկիստ, հանգիստ վեր ընկիր տեղդ ու ջանդ յուղիր. Մեհրաբյանը՝ Շահրամանյանին

200 հոգու հրկիզման սահմռկեցուցիչ դրվագն ունենալով իր անցյալում՝ խորհուրդ է տալիս Հայաստանի անվտանգության մասին. Սաֆարյան

Հավերժ ճակատներին Եվլախ դաջածներն էլի ակտիվացան. Հարություն Մկրտչյանը՝ Սամվել Շահրամանյանի մասին

Բախվել են շտապօգնության ավտոմեքենան և «Մերսեդես»-ը

Աֆղանստանում 5․7 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցել

Խմբի կազմում ապօրինի կերպով զենք-զինամթերք են ձեռք բերել և իրացրել․ խուզարկություններ Երևանում և Գողթանիկում (լուսանկար)

Մեկնարկել է բարձրագույն կրթություն չունեցող մասնագետների արտահերթ կամավոր ատեստավորումը

Եվրոպական խորհրդի քաղաքական և անվտանգության հարցերով կոմիտեի անդամները կայցելեն Հայաստան

Նոր Հաճնի կամրջի վրա փոսային նորոգման աշխատանքներ են իրականացվում․ երբ կավարտվեն

Հայտնի են Արթուր Աբրահամի հոր՝ Գրիգոր Աբրահամյանի հոգեհանգստի և հուղարկավորության վայրն ու օրերը

Վարդենյաց լեռնանցքը դժվարանցանելի է կցորդիչով բեռնատարների համար

Վարչապետի գլխավորությամբ քննարկվել է «Հայփոստ»-ի զարգացման ռազմավարության նախագիծը․ ինչ է հանձնարարվել

29.94 տոննա մարդասիրական օգնություն՝ 1․5 մլն անձի․ ինչ է ուղարկել Հայաստանի կառավարությունը Գազա

Իրականացվել է ոչ պատշաճ հետազոտություն․ պարզվել է 20-ամյա հղի կնոջ մահվան պատճառը, մեղադրանք է ներկայացվել ԲԿ-ի 3 բժշկի

Ճամբարակի սննդի օբյեկտի գործունեության կասեցումը վերացվել է

Երևանի ավագանու ընտրություններից հետո ԿԸՀ վարկանիշն աճել է․ ներկայացվել են ՄՀԻ-ի հետազոտության արդյունքները

Հայաստանի և Վրաստանի խորհրդարանների գիտության ու կրթության հարցերով հանձնաժողովները համատեղ հայտարարություն են ստորագրել

Արարատի կոնյակի գործարանում վերահսկողություն կիրականացվի․ ՍԱՏՄ-ն ստացել է Բելառուսի առողջապահության նախարարության նամակը

Հայ-վրացական հարաբերությունները ռազմավարական մակարդակի են․ Ռուբինյանն ընդունել է Վրաստանի խորհրդարանի պատվիրակությանը

Ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան մարտի 28-ին

Սերգեյ Նարիշկինը այց է կատարել Հյուսիսային Կորեա

Անցած մեկ օրում ՀՀ ավտոճանապարհներին վթարների հետևանքով 3 մարդ զոհվել է, 29-ը՝ վիրավորում ստացել

«Միր» քարտերն արգելելը հավասարակշռված որոշում է, չպետք է շրջանցենք սանկցիաները. Թունյան

Հայկ Մարությանը նոր կուսակցություն է հիմնում