Կոռուպցիայի առավելությունները

Կոռուպցիայի դեմ պայքարի առաջամարտիկները հանրապետության ամենակոռումպացված մարդիկ են: Եվ դա ապացուցման կարիք չունեցող ճշմարտություն է: Ներկայանալի  արտաքինը, օպտիկական ակնոցը՝ որպես շատ ընթերցելու հետեւանք, ամենեւին իրավիճակ չեն փոխում: Կոռուպցիայի դեմ պայքարելու օրենսդրական միջոցները, այս նոր՝ «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» օրենքի նախագիծը, դատապարտված են չաշխատելու: Իշխանության պայքարը կոռուպցիայի դեմ հիշեցնում է քիմիկոսի աշակերտի ցանկությունը. վերջինս  ուսուցչին հայտնում է, թե շուտով կավարտի մի նյութի ստեղծումը, որի մեջ կլուծվեն անխտիր բոլոր մյուս նյութերը: «Իսկ ինչի՞ մեջ ես նախատեսում պահել այդ նյութը»,-հետաքրքրվում է ուսուցիչը, ու զրույցն ավարտվում է:

Կոռուպցիայի դեմ պայքարի ծրագրերը պարբերաբար թարմացվում են, քանի որ նախկին մեթոդներից եւ ոչ մեկն իրեն այնպես էլ չի արդարացրել, եւ անհրաժեշտություն է առաջանում կազմել կոռուպցիան արմատախիլ անելու հերթական ծրագիրը: Առաջարկվում է խստացնել օրենսդրությունը, փոխել կառավարման կարգը, բարձրացնել պետական ծառայողների աշխատավարձը:

Հիմա էլ՝ կոռուպցիայի կանխարգելման մեջ ներգրավել են փորձում ինչ-որ «ազդարարների». «Ազդարար է համարվում այն մարդը, որը ֆիզիկական եւ իրավաբանական անձ է եւ բարեխղճորեն հաղորդում է տեղեկություններ կոռուպցիոն բնույթի դեպքերի, շահերի բախման, էթիկայի կանոնների խախտման մասին: Ազդարարման երեք համակարգ կա՝ ներքին, արտաքին եւ անանուն: Ներքին ազդարարման դեպքում ազդարարը այս իրավիճակներից որեւէ մեկի մասին հայտնում է իր անմիջական վերադասին, հաղորդումը հաշվառվում է, սկսվում է վարույթ: Արտաքին ազդարարման դեպքում հաղորդումը ներկայացվում է իրավասու մարմնին: Թե ներքին, եւ թե արտաքին ազդարարման ժամանակ պետք է ապահովվի ազդարարի գաղտնիությունը: Անանուն հաղորդում ներկայացնելու դեպքում այն պետք է բավարար չափով հիմնավորված լինի, վերաբերի կոնկրետ պաշտոնատար անձի կամ մարմնի, պարունակի տվյալներ, որոնք ողջամտորեն կարող են ստուգվել: Անբարեխիղճ ազդարարները օրենքով չեն պաշտպանվի»:

«Ազդարարի» ինստիտուտը, հասկանալի է, չի աշխատի: Նախ՝ հասարակությունը, պոտենցիալ ազդարարները կոռուպցիային այնքան էլ դեմ չեն: Կոռուպցիայի դեմ իշխանությունները գրանտներ են ստանում, անմիտ օրենքներ գրում՝ իբրեւ թե ընդառաջ գնալով հասարակության պահանջին: Իբրեւ թե  հասարակությունը պահանջում է կոռումպացված չինովնիկների արյունը, հետեւաբար` իշխանությունները որոշում են  պայքարել կոռուպցիայի դեմ:  Մարդիկ պարզապես չեն սիրում տարեցտարի հարստացող եւ բոլորիս աչքի առաջ առավել հանդուգն դարձող չինովնիկներին: Չեն սիրում չինովնիկներին սպասարկող մեքենաները,  շքեղ առանձնատները: Չեն սիրում այն անարդարությունը, որը իրենց եւս թույլ չի տալիս ունենալ այդ ամենը: Իսկ այնպես, կոռումպացված չինովնիկին ոչ ոք հայրենիքի դավաճան չի համարում, ինչպես Չինաստանում:

Կոռուպցիայի դեմ պայքարելու համար նախ անհրաժեշտ է հասկանալ` ի վերջո, ի՞նչ է կոռուպցիան: Կոռուպցիայի սահմանումը հայտնի է` իշխանության չարաշահում` անձնական օգուտ ստանալու նպատակով:  Դարձյալ հղում անենք  Օքսֆորդյան մեծ հանրագիտարանին, որտեղ կոռուպցիայի դրսեւորման հերթականությունը բավական հետաքրքիր է: Նախ՝ իբրեւ  կոռուպցիայի ամենացայտուն օրինակ, նշված է ընտրությունների կեղծումը: Հափշտակելով պետության ողջ հարստությունը` իշխանություններն ու օլիգարխները «ժողովրդական զանգվածներին» չեն կարող հնարավորություն տալ արդար, ազատ ընտրություն կատարել եւ կիրառում են կառավարելի ժողովրդավարության հնարները: Ապա՝ ունեցվածքի ապօրինի ձեռքբերումը: Կաշառակերությունը նշված է երրորդ տեղում:

Կոռուպցիան կարելի է վերացնել միայն մի դեպքում` երբ կաշառք տալն ու վերցնելը, ընտրությունները կեղծելը պարզապես ձեռնտու չի լինի:

 Թեեւ ակնհայտ է. կոռուպցիայի հետեւանքները մեր հասարակության համար աղետալի են: Ամենասարսափելին ինտելեկտուալ դեգրադացիան է: Անընդհատ գտնվելով կոռումպացված միջավայրում, անհատը չի կարող անվերջ դիմադրել: Միջավայրը դեֆորմացնում է անհատին:

Մյուս հետեւանքը հավատի, վստահության կորուստն է: Ընդ որում` հաճախ` անդառնալի: Առողջապահական համակարգում կորել է հավատը բժիշկների, նրանց նշանակած բուժման հանդեպ: Արժեզրկվում են գիտությունը, կրթությունը, դիպլոմները, գիտական աստիճանները: Մի խոսքով, կոռուպցիան շահագործման նոր, ժամանակակից միջոց է. բյուրոկրատիան, իշխանության վերնախավը շահագործում են հասարակությանը` կոռուպցիայի միջոցով:

Կոռուպցիայի դեմ պայքարը, ինչպես համոզվում ենք ամեն օր, արդյունք չի տալիս: Իսկ երբ անզոր ես դառնում որեւէ երեւույթի հանդեպ, անհրաժեշտություն է առաջանում փոխել վերաբերմունքդ դրա նկատմամբ:

Այսինքն` կարելի է խնդրին մոտենալ նաեւ հակառակ կողմից: Եթե կոռուպցիան ունենար միմիայն բացասական հետեւանքներ, գուցե այն վաղու՞ց արմատախիլ լիներ:

Այնպիսի երկրում, որպիսին է Հայաստանը, կոռուպցիան ունի նաեւ դրական կողմեր: Թուլացնում է հասարակության լարվածության աստիճանը, անելանելիության զգացողությունը հաճախ տեղի է տալիս: Այնտեղ, ուր օրենքով, իրավական լծակներով արդյունքի հասնելը բացառված է, խնդիրը հնարավոր է դառնում լուծել կաշառքով: Օրինակ` շատերը, վստահ, որ կոռուպցիայի միջոցով կարող են գիտական թեզեր պատվիրել ու պաշտպանել, պաշտոններ ստանալ, անգամ դպրոցում ուսուցիչ աշխատելն է կաշառքով: Կաշառքով կարելի է հիվանդանոցում աշխատանքի ընդունվել՝ որպես բժիշկ: Կաշառքով հնարավոր է զավակին բանակից ազատել: Օրինակները կարելի է շարունակել:

 Կոռուպցիան մեր երկրում ունի իր առավելությունները. այն բավականին հեշտացնում է մեր բազմաթիվ հայրենակիցների կյանքը: Պատկերացնո՞ւմ եք, գործ ունենալ պետական մառազմատիկ համակարգի հետ, որը` ոչ պրոֆեսիոնալ,  սահմանափակ լինելուց բացի՝ նաեւ անկաշառ է…

Լիլիթ Ավագյան