Տունտունիկ. նախագիծը նույնն է մնացել

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2004 թվականի հուլիսի 9-ի համարում

2003 թվականի մայիսի 25-ին Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիները հանրաքվեով «ոչ» ասացին սահմանադրական բարեփոխումների քոչարյանական փաթեթին: Այդուհանդերձ, մեր պետությունը ԵԽ-ի առաջ պարտավորություն է ստանձնել՝ մինչեւ 2005-ի հունիսի 1-ը լրամշակել եւ կրկին հանրաքվեի դնել սահմանադրական բարեփոխումների փաթեթը, որի մշակման վրա աշխատում են եվրոինտեգրման հարցերով ԱԺ ժամանակավոր հանձնաժողովն ու մի խումբ փորձագետներ: Համաձայն մշակված ժամանակացույցի՝ 2005-ի սկզբին հերթական անգամ Սահմանադրության բարեփոխված տարբերակը պետք է դրվի հասարակական լայն քննարկման, որպեսզի հանրությունը գոնե այս անգամ իմանա, թե ինչին պետք է ինքը «այո» կամ «ոչ»  ասի:

Օրերս մամուլին տված հարցազրույցում եվրոինտեգրման հարցերի ժամանակավոր հանձնաժողովի նախագահ Տիգրան Թորոսյանը, համեմատելով հանրաքվեով մերժված եւ կրկին մշակվող տարբերակը, ասել էր, թե շատ մեծ փոփոխություններ չեն արվել: Նկատենք, որ Տ.Թորոսյանը խիստ չափազանցրել է, քանզի ծանոթանալով, իբր, կրկնամշակված տարբերակին, պետք է արձանագրել, որ փոփոխություններ գրեթե չկան: Ու որպեսզի ասվածը մերկապարանոց չհնչի, ներկայացնենք բոլոր այն խիստ «Էական» փոփոխությունները, որոնք արվել են սահմանադրական բարեփոխումների փաթեթում՝ 2003-ի մայիսի 25-ի հանրաքվեով մերժվելուց հետո:

Եւ այսպես, կրկնամշակված տարբերակի հոդված 22-ում կատարվել է հետեւյալ «առանցքային» մշակումը. «Ոչ ոք չի կարող դատապարտվել նույն արարքի համար» դրույթը ձեւափոխվել է այսպես. «Ոչ ոք չի կարող դատապարտվել միեւնույն արարքի համար»: Այսինքն՝ «նույն» բառը փոխարինվել է «միեւնույն» բառով: ՀՀ  նախագահին վերաբերող գլխի հոդված 54-ում, ուր ներկայացված է նախագահի երդման տեքստը, կատարվել է հետեւյալ փոփոխությունը՝ «ի փառս մեր հայրենիքի եւ ի բարօրություն մեր ժողովրդի» պարբերությունը լրամշակվել է այսկերպ՝ «ի փառս մեր հայրենիք Հայաստանի Հանրապետության եւ ի փառս մեր Հայաստանի Հանրապետության ժողովրդի»:

Փոփոխություն է կատարվել նաեւ հոդված 61-ում. «Նախագահը ձեւավորում է իր աշխատակազմը» դրույթը փոփոխվել է այսկերպ. «Նախագահը, օրենքով սահմանված կարգով, ձեւավորում է իր աշխատակազմը»: Այս պահի դրությամբ սրանք են այն հիմնական լրացումները, որ մայիսի 23-ի հանրաքվեի տապալումից հետո աշխատանքային խումբը կատարել է սահմանադրական բարեփոխումների փաթեթում: Այդուհանդերձ, երեկ մեզ հետ զրույցում ԱԺ պետաիրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Ռաֆիկ Պետրոսյանը նշեց մի քանի առանցքային հարցեր, որոնց շուրջ ԱԺ-ում քննարկումներ են սկսվել:

Դրանցից առաջինը վերաբերում է փաթեթի հոդված 79-ին, ուր գրված է. «ԱԺ-ն, պատգամավորների ընդհանուր թվի ձայների մեծամասնությամբ, պատգամավորների կազմից ընտրում եւ ետ է կանչում ԱԺ նախագահին, նրա երկու տեղակալներին»: Ըստ Ռ. Պետրոսյանի՝ ԱԺ նախագահին ետ կանչելու դրույթին կտրականապես դեմ է «Օրինաց երկիրը», որն առաջարկում է հոդված 79-ից հանել ԱԺ նախագահի ետկանչին վերաբերող հատվածը:  «Այդուհանդերձ, ԱԺ մնացած խումբ-խմբակցություններն այն կարծիքին են, որ ԱԺ նախագահին ետ կանչելու դրույթը, որի բացակայությունը գործող Սահմանադրության լուրջ բացերից է, պետք է նոր Սահմանադրությամբ ամրագրվի»,- ասում է Ռ. Պետրոսյանը:

Ըստ նրա՝ վիճահարույց այս դրույթը պետք է առաջիկայում քննարկվի հանրապետության նախագահի մոտ: Մյուս հարցը, որի շուրջ աշխատանքային խմբում տարաձայնություններ են ծագել,  վերաբերում է նախագծի հոդված 65-ին, որը սահմանում է պատգամավորի կարգավիճակը: Ըստ հոդվածի՝ «Պատգամավորը չի կարող զբաղեցնել պետական այլ պաշտոն, լինել տեղական ինքնակառավարման մարմինների կազմում, իրականացնել ձեռնարկատիրական գործունեություն, ինչպես նաեւ՝ կատարել վճարովի այլ աշխատանք, բացի գիտական, մանկավարժական եւ ստեղծագործական աշխատանքից»: Ըստ Ռ.Պետրոսյանի՝ ՄԱԿ խմբակցությունը պնդում է, որ հոդված 65-ից հանվի «ձեռնարկատիրական գործունեությամբ զբաղվելու» արգելքը եւ պատգամավորներին իրավունք տրվի զբաղվել նշյալ գործունեությամբ:

Հաջորդ վեճը վերաբերում է ԱԺ-ում պատգամավորների ընդհանուր թվին: Սահմանադրական բարեփոխումների փաթեթում նշված է, որ խորհրդարանը կազմված է 101 պատգամավորից: Ըստ Ռ.Պետրոսյանի՝ «Օրինաց երկիրն» առաջարկում է այդ թիվը դարձնել 121, որպեսզի ԱԺ-ում գործող 9 հանձնաժողովներից յուրաքանչյուրում հնարավորություն տրվի ներառելու գոնե 10-ական պատգամավոր: Այս դրույթի շուրջ եւս ԱԺ-ում դեռ միասնական կարծիք չկա: Այդուհանդերձ, Ռ. Պետրոսյանը կարծում է, որ 101 պատգամավորը  բավարար է: «Ոչ մեկի համար էլ գաղտնիք չէ, որ պատգամավորների առնվազն 60%-ը խորհրդարանում ոչ մի բան չի անում:

Ուստի չարժե արհեստականորեն մեծացնել խորհրդարանի թիվն ու ավելորդ տեղը ծախսել պետության փողերը»,- 101 պատգամավորով բավարարվելն այսկերպ է հիմնավորում հանրապետական պատգամավորը: Վեճ կա նաեւ, թե քանի տարի պետք է սահմանվի ԱԺ-ի լիազորությունները: «Կան առաջարկներ, որպեսզի ԱԺ-ի լիազորությունը սահմանվի 5 տարի, քանզի պատգամավորները նշում են, որ մինչեւ հասցնում են վարժվել խորհրդարանի օրինաստեղծ գործունեությանը, իրենց լիազորությունների ժամկետն ավարտվում է: Սակայն, այդ դեպքում պետք է նախագահի լիազորությունները դարձնել 6 կամ 7 տարի, որ չստացվի, թե ամեն նախագահ ունենում է իր խորհրդարանը: Այս պահին այս հարցը եւս վիճելի է, եւ դա եւս կքննարկվի հանրապետության նախագահի մոտ»,- ասում է  Ռ. Պետրոսյանը:

Հաջորդ դրույթը, որը քննարկվում է ԱԺ-ում՝ արդարադատության խորհրդի կազմն է: Ըստ բարեփոխված տարբերակի հոդված 94.1-ի՝ արդարադատության խորհրդի կազմի մեջ մտնում են Հայաստանի Հանրապետության դատավորների ընդհանուր ժողովի կողմից գաղտնի քվեարկությամբ 3 տարի ժամկետով ընտրված 7 դատավորներ եւ ՀՀ նախագահի կողմից նշանակված 3 իրավաբան գիտնականներ: ԱԺ խումբ-խմբակցություններն առաջարկում են, որ ԱԺ-ն եւս ստանա արդարադատության խորհրդի կազմում 3 անդամ նշանակելու իրավունք:  Ահա սրանք են այն հնարավոր փոփոխությունները, որ հավանական է՝ մինչեւ դեկտեմբեր կատարվեն սահմանադրական բարեփոխումների փաթեթում: Եթե ոչ, ապա 2005-ի մայիսի վերջին, ըստ մշակված ժամանակացույցի, ընդամենը մեկ-երկու խմբագրական շտկումներով հանրաքվեի կդրվի նույն այն փաստաթուղթը, որը մեկ անգամ արդեն հանրաքվեով մերժվել է:

Նաիրա Զոհրաբյան