Ճիշտ որ. ոստիկանը պետք է լինի ազնիվ

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2004 թվականի հուլիսի 10-ի համարում

Ոստիկան ասելով՝ ինչ է հասկանում մեր քաղաքացին եւ ինչպիսի վերաբերմունք ունի նրա նկատմամբ: Հաստատ սխալված չենք լինի, եթե պնդենք, որ ոստիկանները, բարեբախտաբար՝ որոշ բացառություններով, բիրտ, դաժան, կոպիտ, անկիրթ, ինքնահավան, փոքր կրպակներից մինչեւ հսկայական ռեստորաններ «նայող» ու աշխատացնող, պաշտոն ունեցողների նկատմամբ բարեհամբույր, իսկ որեւէ պաշտոն չզբաղեցնող մարդկանցից իրենց վեր դասող անձինք են, որոնց հետ շփվելու անհրաժեշտությունից ամեն կերպ խուսափելը լավագույն հեռանկարն է:  Մի խոսքով, այսօր ոստիկանի կերպարն առանձնապես չի տարբերվում սովետական ժամանակների «միլիցու» համբավից: Վերջին մեկ-երկու տարիների միտինգներին ոստիկանության «մասնակցությունը» ապացուցեց, որ ոստիկան եւ օրինականություն հասկացությունները գրեթե անհամատեղելի են, իսկ այս տարվա ապրիլյան հայտնի դեպքերը պարզապես նույնացրին ոստիկան ու հանցագործ հասկացությունները:

Այս ֆոնին մի հետաքրքիր իրադարձություն է տեղի ունեցել: Նախորդ օրը ՀՀ կառավարությունն իր հերթական նիստում հավանության է արժանացրել «ՀՀ ոստիկանության կարգապահական կանոնագիրքը հաստատելու մասին» օրենքի նախագծին, որը պետք է ներկայացվի ԱԺ: Այս օրենքով հիմնականում կանոնակարգվելու է  ոստիկանությունում ծառայողական քննություն նշանակելու, անցկացնելու, ոստիկանության ծառայողներին խրախուսելու եւ կարգապահական տույժի ենթարկելու կարգն ու պայմանները եւ այլն: Այս փաստաթղթի ամենաուշագրավ հատվածը 12-րդ հոդվածն է, որը հենց այդպես էլ վերնագրված է՝ «Ոստիկանության ծառայողի էթիկայի կանոնները»: Այսինքն, ՀՀ-ում այլեւս սահմանվելու են ոստիկանի էթիկայի կանոնները: Որո՞նք են դրանք: Սկսենք մի հետաքրքիր կանոնից. ոստիկանը պետք է իր վարքով նպաստի «հասարակության այն համոզմունքի ձեւավորմանն ու պահպանմանը, որ ոստիկանությունում ծառայությունը հիմնված է անկողմնակալության, ազնվության եւ օրինականության գաղափարների վրա»:

Ի դեպ, այս օրինագիծն ընդհանրապես եւ էթիկայի կանոնները մասնավորապես մշակվել են հենց ոստիկանությունում: Այս տեսանկյունից՝ սույն մեջբերումն ինքնախոստովանանք է: Այսինքն, արձանագրվում է, որ մինչ այժմ հասարակության մեջ չկար այն համոզմունքը, որ ոստիկանությունում ծառայությունը հիմնված է ազնվության եւ օրինականության գաղափարների վրա, եւ այդ համոզմունքը միայն նոր պետք է ձեւավորվի եւ հետագայում պահպանվի: Ըստ էթիկայի կանոնների՝ ոստիկանն այսուհետ պետք է հարգի ՀՀ Սահմանադրությունը եւ օրենքները, ցուցաբերի անմնացորդ հավատարմություն եւ նվիրվածություն ՀՀ-ին եւ հարգի ՀՀ պետական խորհրդանիշները, պահպանի անձնական արժանապատվությունը, լինի ճշտախոս, հասարակության եւ պետության շահերը բարձր դասի անձնականից, չպիտի անհարկի ընդգծի իր պաշտոնական դիրքը, պետք է ձեռնպահ մնա այնպիսի կապեր հաստատելուց, որոնք կարող են վարկաբեկել իրեն եւ այլն: Էթիկայի կանոներից մեկը գուցեեւ ավելորդ է հնչում:

Ըստ դրա՝ ոստիկանը պետք է հարգի ՀՀ պետական լեզուն: Որպես կանոն, մեր ոստիկանները գործածում են հիմնականում հայերեն հայհոյանք, ընդ որում՝ այնպիսի հարուստ բառապաշարով, որ լեզվաբանների համար ուսումնասիրությունների նորանոր հորիզոններ են բացվում: Բայց էթիկայի ամենակարեւոր կանոնը, որը տեղ է գտել այս փաստաթղթում՝ այն է, որ ոստիկանին պարտադրվում է «իմանալ եւ հարգել մարդու իրավունքներն ու ազատությունները, ցուցաբերել զսպվածություն, քաղաքակիրթ, վայելուչ եւ հարգալից վերաբերմունք քաղաքացիների նկատմամբ»: Ի դեպ, սա էթիկայի 16 կանոններից միակն է, որտեղ շոշափվում է ոստիկանի եւ քաղաքացու շփման դեպքը: Ցավոք, սա ընդամենը միայն թղթին գրած օրենքի նախագիծ է, եւ օրենք դառնալուց հետո էլ դժվար թե որեւէ բան փոխվի:

Մեր ոստիկանների մեծամասնության համար մարդն առաջվա պես աղբ է լինելու, որի հետ շփվելիս անպայման պետք է խոսել «դու»-ով, խոսելիս էլ անպայման բերանը ծռել ու մեկումեջ հայհոյել, առաջվա պես ոստիկանի ձեռքն ընկած քաղաքացին չի ունենալու որեւէ իրավունք, բացի նրանից, որն այդ պահին կշնորհի ոստիկանը, առաջվա պես ոստիկանը շարունակելու է բիզնեսով զբաղվել, ընդ որում՝ ավելի արտոնյալ պայմաններում, քան մյուսները, առաջվա պես ոստիկանը միտինգ ցրելու ժամանակ գրպանն է դնելու այն ամենը, ինչ կկարողանա գտնել իր իսկ ծեծած քաղաքացու գրպանում: Բայց բացառված չի, որ կրկնվի հայտնի մուլտֆիլմի դեպքը. փոստատար Պեչկինը, քեռի Ֆեոդորի ծնողներից ստանալով հեծանիվ, ինքն իրեն հարց է տալիս ու պատասխանում. «Ինչո՞ւ էի ես մինչեւ հիմա այդքան չար՝ որովհետեւ հեծանիվ չունեի»: Գուցե մեր ոստիկանությունն էլ այսպիսին է, որովհետեւ էթիկայի կանոննե՞ր չուներ:

Հ.Գ. Ի դեպ, նույն նախագծի ոստիկանի պարտականությունները նկարագրող հոդվածում նշված է, որ ոստիկանը պարտավոր է լինել ազնիվ: Սա արդեն էթիկայի կանոն չէ, այլ պարտականություն է: 

Հայկ Գեւորգյան