Հուսահատ քայլ. կարկուտ չի՝ ողբերգություն է

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2004 թվականի հուլիսի 13-ի համարում

Հուլիսի 10-ին Արմավիրի մարզի Ջանֆիդա գյուղի գրեթե 200 բնակիչներ անցել են հայ-թուրքական սահմանի փշալարապատ արգելագոտին եւ, ընդհուպ մոտենալով Արաքս գետին, սպառնացել են մտնել Թուրքիա: Թուրքական կողմն անցել է սահմանի պաշտպանության ուժեղացված ռեժիմի: Հայ գյուղացիներն իրենց այդ քայլը բացատրում են իշխանությունների ուշադրությունը իրենց հետ տեղի ունեցած դժբախտության վրա բեւեռելու մտադրությամբ: Մինչդեռ, Ջանֆիդայի գյուղապետ Ղուկաս Սրեյանն ասում է, որ ոչ մի բողոքի ցույց էլ տեղի չի ունեցել, այլ ընդամենը փշալարից այնկողմ հողամասեր ունեցող գյուղացիները գնացել են իրենց վիշտը ողբալու: Իսկ գյուղացիների վշտի պատճառը հուլիսի 9-ին Արմավիրի մարզի մի շարք գյուղերում, այդ թվում՝ Ջանֆիդայում, տեղի ունեցած պտտահողմի եւ կարկուտի պատճառած վնասներն են, որոնց հետեւանքները գյուղացիներն ինքնուրույն չեն կարող հաղթահարել:

Ջանֆիդայի բնակիչները պատմում են, որ հուլիսի 9-ին, ժամը 16.30-ի սահմաններում հանկարծակի մթնած երկնքից «հրանոթի արկի» նման իրենց գյուղի վրա է իջել պտտահողմը, որն ուղեկցվել է կարկուտով: Թեեւ այդ ամենը տեւել է 20-30 րոպե, սակայն պատճառած վնասներն աղետալի են եղել: Պտտահողմի ուժգնությունը պատկերացնելու համար նշենք, որ հողմը ցած է գցել գյուղի դպրոցի երկու տարի առաջ հիմնանորոգված տանիքը: Առանց տանիքի են մնացել գյուղի 17 տներ (ջանֆիդացիներն ասում են, որ նման պտտահողմ իրենք միայն հեռուստացույցով էին տեսել): Կոտրվել են հարյուրավոր պատուհանների ապակիներ, սակայն ամենամեծ վնասը հասել է գյուղատնտեսությանը, քանի որ արդեն շատ դժվար է հասկանալ, թե տվյալ հողամասում մինչեւ կարկուտը պոմիդո՞ր է աճել, թե՞ ձմերուկ, խաղողի վազերին գեթ մեկ տերեւ եւ ողկույզ չեն մնացել:

Գյուղացիները բացատրում են, որ իրենք կանգնած են իրական սովահարության եզրին, քանի որ այդ հողի վրա են ծախսել ոչ միայն իրենց անձնական միջոցները, այլ նաեւ առեւտրային բանկերից ստացված վարկային միջոցներ եւ անձնական բնույթի պարտքեր: Նրանք այնքան էլ վստահ չեն, որ չնայած տրված խոստումներին՝ իրենց շոշափելի օգնություն կտրվի: «Մեզ համար ամենազայրացուցիչը մարզպետ Ալբերտ Հերոյանի պահվածքն է: Կարկուտից մեկուկես ժամ հետո գալով գյուղ՝ նա փոխանակ գյուղացիներին հանգստացնելու, սկսեց խորհուրդներ տալ, որ ճիշտ կլինի, եթե մենք ձեռքով հավաքենք ցորենի հասկերը: Եթե պարոն Հերոյանը կարող է մեկ հեկտարից գոնե 100 կիլոգրամ ցորեն հավաքել, ապա մենք պատրաստ ենք հետեւել նրա օրինակին»,-ասում են Ջանֆիդայի բնակիչները:

Նրանք ցույց էին տալիս, թե ինչպես ուժեղ կարկուտը եւ հողմը, հարվածելով ցորենի հասկերին, ջախջախել են դրանք, եւ հատիկները թափվել են հողին, ու եթե նույնիսկ իրենք ցանկանան ցորենը հավաքել, դա պետք է անեն ոչ թե հասկ առ հասկ, այլ՝ հատիկ առ հատիկ: Հենց Հերոյանի հետ հանդիպումից հետո են ջանֆիդացիները հասկացել, որ պետք է դիմել կտրուկ քայլերի: Նրանք, ըստ էության, հայ-թուրքական սահմանում կազմակերպված բողոքի ցույցով հասել են իրենց նպատակին, քանի որ ցույցից մի քանի ժամ հետո՝ ժամը 16-ին Ջանֆիդա է եկել վարչապետ Անդրանիկ Մարգարյանը եւ, անձամբ ծանոթանալով աղետի մասշտաբներին, խոստացել է, որ գյուղացիներից չեն գանձվի հողի եւ ջրի վարձավճարները, նրանց կտրվի ֆինանսական օժանդակություն, եւ կսառեցվի առեւտրային բանկերից վերցված գումարների վճարումը:

Ջանֆիդայի գյուղապետ Ղուկաս Սրեյանը մեր զրույցի ընթացքում տեղեկացրեց, որ վարչապետի հանձնարարությամբ ստեղծված հանձնաժողովը, որը ղեկավարելու է ՀՀ գյուղատնտեսության փոխնախարար Սամվել Գալստյանը, կուսումնասիրեն վնասի չափերը (ի դեպ, կարկուտից վնասվել են Արմավիրի մարզի մոտ մեկ տասնյակ գյուղեր եւս): Մեր հարցին, թե դա մոտավորապես որքան կարող է կազմել, պարոն Սրեյանը նշեց որ կարող է լինել մեկուկես միլիարդ դրամի սահմաններում: Ըստ նրա՝ այսօր յուրաքանչյուր ընտանիքի նվազագույն ծախսերը մինչեւ հաջորդ տարի ապահովելու համար անհրաժեշտ կլինի մոտ երեք հազար դոլարին համարժեք գումար: Գյուղացիները եւս համաձայն են այդ գնահատականին, բայց խիստ կասկածում են, որ այդ օգնությունը կտրվի: Նրանք հիշում են, որ 2003-ի օգոստոսի 23-ի կարկտահարությունից հետո էլ հանձնաժողովն աշխատեց, բայց ոչ մի լումայի օգնություն իրենք այդպես էլ չստացան:

Գյուղացիներն ավելի իրատեսական են համարում երկարաժամկետ վարկի տրամադրումը, որը իրենք կկարողանան մարել 5-10 տարվա ընթացքում: Ղ.Սրեյանը տեղեկացրեց նաեւ, որ միայն «Հայգյուղփոխօգնություն» բանկից իրենց գյուղացիներն այս տարի 200 հազար դոլարի վարկ են ստացել, եւ այդ գումարի վերադարձման ժամկետի հետաձգման շուրջ նույնպես բանակցություններ են ընթանում: Առավել դժվար է լինելու ներքին պարտքերի հարցը: Գյուղացիները պարտքով բենզին, դիզվառելանյութ են վերցրել, բանվորներ վարձել՝ հույս ունենալով, որ բերքը վաճառելով՝ կկարողանան վերադարձնել այդ պարտքերը: Այսօր, սակայն, նրանք նոր պարտքեր վերցնելու փնտրտուքի մեջ են, որպեսզի կարողանան լուծել օրվա հացի խնդիրը: Գյուղացիների մի մասը սպառնում է, որ եթե իրենց օգնության հարցը շատ մոտ ժամանակներում չլուծվի, իրենք կրկնելու են հայ-թուրքական սահմանի մոտ կազմակերպված ցույցը:

Իհարկե, Ջանֆիդայի բնակիչների մի մասը դեմ է պայքարի այդ մեթոդին: «Այս անգամ արդեն կարող է եւ կրակեն, որովհետեւ թե՛ թուրքերի, թե՛ ռուսների համար մենք սահմանախախտ ենք»,- ասում են նրանք: Ի դեպ, Ջանֆիդայում վնասվել են ոչ միայն մարդկանց բնակարանները, այլ նաեւ՝ արագիլների բները: Զրկվելով բներից՝ արագիլները խումբ-խումբ կանգնած են գյուղի բարձր տանիքներին եւ սյուներին, սակայն կառավարությունից օգնություն չեն սպասում: Բայց եթե կառավարությունից օգնությունը լինի, ինչ-ինչ՝ անպայման պետք է վերականգնել Ջանֆիդայի գյուղապետարանի տանիքի ՀՀ դրոշը, որը քամուց եւ կարկուտից կոտրված՝ ընկած է այդ նույն տանիքին: Գյուղապետն ասում է, որ դրոշի վերանորոգման հարցն իրենք կլուծեն տեղի ուժերով:     

Ավետիս Բաբաջանյան