Անպատժելիության մթնոլորտ. քաղաքական-քրեական հարթությունում

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2004 թվականի հուլիսի 15-ի համարում

«Արդարություն» դաշինքի ներկայացուցիչներ Ռուզան Խաչատրյանը, Վիկտոր Դալլաքյանը, փաստաբաններ Սեդա Սաֆարյանը, Վարդան Զուռնաչյանը եւ Թադեւոս Ալեքսանյանը երեկ Մամուլի ազգային ակումբում ամփոփեցին գարնանային իրադարձությունների արդյունքում հարուցված քաղաքական-քրեական գործերը: Թեեւ այդ գործերը հարուցվել են քրեական օրենսգրքի հոդվածներով, սակայն քաղաքական ենթատեքստն ակնառու է: ՀԺԿ ակտիվիստ, «Միասնության» ակունքներում կանգնած Գրիշա Վիրաբյանին, ապրիլի 12-ի գիշերը Բաղրամյան պողոտայում անցկացրած 24-ամյա Էդգար Առաքելյանին, կոմունիստ Արտակ Գաբրիելյանին, ԱԺՄ անդամ, 2003-ին եւս 10-օրյա վարչական կալանքի ենթարկված Լավրենտի Կիրակոսյանին անհնար է քրեական հանցագործներ անվանել, չնայած այս տարի Կիրակոսյանին 1,5 տարի ազատազրկման են դատապարտել թմրանյութեր պահելու եւ օգտագործելու, Էդգար Առաքելյանին՝ «իշխանության ներկայացուցչի նկատմամբ բռնություն գործադրելու» («Ջերմուկի» դատարկ շշով խփելու), Արտակ Գաբրիելյանին՝ «իշխանությունը բռնությամբ փոփոխելու հրապարակային կոչեր անելու» (թռուցիկներ բաժանելու) համար:

Այս գործերից յուրաքանչյուրը մեզանում արդարադատության չգոյության, իրավական համակարգի անկատարության ապացույցն է: Սակայն ամենախայտառակը Գրիշա Վիրաբյանի պատմությունն է. Արտաշատի ոստիկանությունում դաժանաբար ծեծված եւ արդյունքում ծանր վիրահատություն տարած մարդուն քրեական մեղադրանք են առաջադրել իրեն ծեծող ոստիկանին դիմադրելու՝ «իշխանության ներկայացուցչի նկատմամբ բռնություն գործադրելու» համար, ընդ որում, հոդվածի երրորդ՝ ծանր մասով (առողջության համար վտանգավոր բռնություն), որը նախատեսում է 5-10 տարի ազատազրկում: Փաստաբան Սաֆարյանն ու Զուռնաչյանը երեկ ներկայացրին այս գործի մանրամասները՝ նշելով, որ Վիրաբյանի կողմից Արտաշատի ոստիկանության քրեական հետախուզության պետ Մովսիսյանին խփելը չի կարելի առանձնացնել Գ.Վիրաբյանին խոշտանգելու փաստից:

Մովսիսյանին պատճառված մարմնական վնասվածքը հետեւանք է, իսկ դա նշանակում է՝ նախ պետք է քրգործ հարուցվի ոստիկանների նկատմամբ, ապա քննվեն Վիրաբյանի՝ որպես ինքնապաշտպանություն կատարածի գործողությունները: Ընդ որում, Ս.Սաֆարյանը մի հետաքրքիր մանրամասն հրապարակեց՝ Վիրաբյանին խոշտանգած ոստիկանները նախկինում էլ են աչքի ընկել նմանատիպ գործողություններով: Արտաշատի ոստիկանապետի տեղակալ Աշոտ Կարապետյանը ժամանակին աշխատել է Նոր Նորքի ոստիկանությունում: «Հարսնաքարում» կատարված սպանության քննության ժամանակ հենց նա էր խոշտանգել «Հարսնաքարի» ադմինիստրատոր Նատաշա Ոսկանյանին՝ նրա ձեռքի վրա ծխախոտ հանգցնելով: Հետագայում, Ոսկանյանի դիմումի համաձայն, Երեւանի դատախազությունում նյութեր էին նախապատրաստվում խոշտանգման փաստով, սակայն վերջում եզրակացրին, որ Կարապետյանի գործողություններում հանցակազմ չկա:

Արտաշատի ոստիկանապետ Սամվել Ռշտունին եւս, ժամանակին աշխատելով Կենտրոնի ոստիկանությունում, աչքի է ընկել բռնությունների նկատմամբ տածած սիրով: Այս ամենից հետո միանգամայն սպասելի, բայցեւ վրդովեցնող է Էրեբունու դատախազության քննիչ Թորոսյանի՝ Վիրաբյանին խոշտանգած ոստիկանների դեմ գործ հարուցելու միջնորդությունը մերժելու որոշումը: «Ոստիկանների կողմից պաշտոնական լիազորություններն անցնելու փաստ չի հայտնաբերվել»,- գրել է քննիչը: Պաշտպանական կողմը փաստորեն ստիպված է ապացուցել, որ Վիրաբյանին ծեծել են ոստիկանությունում եւ որպես ապացույց ներկայացնել, օրինակ, բժշկական եզրակացությունը. «Վիրաբյանը ստացել է կողոսկրի կոտրվածք, սալջարդ ամորձիների շրջանում, որի արդյունքում վիրահատական եղանակով հեռացվել է մեկ ամորձին»:

Քննիչի՝ քրգործ հարուցելը մերժելու որոշումը պաշտպանը բողոքարկել է դատարան, եւ որոշումը գտնվում է վերաքննիչի դատավոր Արթուր Պողոսյանի վարույթում: Մյուս քաղբանտարկյալը Լավրենտի Կիրակոսյանն է. նրա տան բակից ոստիկանները թմրանյութ են հայտնաբերել, ընդ որում՝ խուզարկու շները ոչինչ չեն հայտնաբերել, իսկ ոստիկաններից մեկը, 20-25 րոպե այդ տարածքում մենակ մնալուց հետո, պահանջել է կրկին խուզարկել ջրի բաքը եւ «հայտնաբերել» է թմրանյութը: Հետո ստիպել է ընթերականերին՝ գրել, որ առաջին անգամ խուզարկելուց ինքն ասել է, թե ձեռքը չհասավ բաքի հատակը: Առաջին ատյանի դատարանը, հաշվի չառնելով այս ամենը, Լավրենտի Կիրակոսյանին դատապարտել է 1,5 տարի ազատազրկման: Այժմ գործը վերաքննիչում է՝ Սեւակ Համբարձումյանի վարույթում. դատի օրը դեռ նշանակված չէ:

Պաշտպանների կարծիքով՝ Հայաստանում անպատժելիության մթնոլորտ է, իսկ դատարանները կամ ցուցում են ստանում, կամ՝ հոտառությամբ զգալով, որ գործը քաղաքական է՝ կատարում են դատախազության պահանջները: Ըստ Ռուզան Խաչատրյանի՝ իշխանությունը կոնկրետ մարդկանց ընտրեց պատժելու համար, քանի որ նրանք դիմադրություն էին ցույց տվել, իսկ հասարակական դիմադրությունից իշխանությունը սարսափում է: Վիկտոր Դալլաքյանի կարծիքով՝ այժմ մենք գործ ունենք անօրինական ընտրությունների հետեւանքների հետ, երբ անօրինական ռեժիմը փորձում է քաղաքական խնդիրները լուծել քրեական հարթությունում: Իշխանությունը նաեւ փորձում է 37 թվի մեթոդներով սարսափի մթնոլորտ ստեղծել երկրում եւ ներշնչել ժողովրդին, որ ռեժիմը հավերժ է: Վիկտոր Դալլաքյանը խոսքն ավարտեց նրանով, որ բռնապետության իմիտացիա անող ցանկացած անձի վերջը կամ Չաուշեսկուն է կամ Սահակաշվիլին, քանի որ՝ «ինչքան էլ գիշերը երկար լինի, լույսը բացվելու է»:  

Արմինե Օհանյան