Մի սահման էլ փակվեց. Հայաստանի բեռնատարները մնացել են Ռուսաստանում

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2004 թվականի սեպտեմբերի 24-ի համարում

Հյուսիսային Oսիայում տեղի ունեցած ահաբեկչությունից մի քանի օր անց՝ սեպտեմբերի 5-ից Հյուսիսային Կովկասի Վերին Լարս կոչվող հատվածում փակվեց Հայաստանը  եւ Ռուսաստանը կապող ավտոմոբիլային ճանապարհը, եւ փաստորեն դադարեց այս երկու երկրների միջեւ բեռնաշրջանառությունը: Ճանապարհը փակ է առայսօր, եւ ներկայումս տրանսպորտային փոխադրումներ իրականացնող ընկերությունները դեպի ՌԴ ապրանքներ արտահանող եւ այնտեղից ներմուծող գործարարներին առաջարկում են այլ ճանապարհ՝ Երեւանից դեպի Փոթի, Փոթիից՝ լաստանավով մինչեւ ուկրաինական Իլյիչեւսկ նավահանգիստ եւ այնտեղից դեպի Ռուսաստան: Բայց եթե Վերին Լարսով ստանդարտ՝ 20 տոննանոց կոնտեյները Հայաստանից Ռուսաստան կամ հակառակ ուղղությամբ տեղափոխելու համար տրանսպորտային ընկերությունները վերցնում էին միջինը 2 հազար 800 դոլար, ապա Փոթի-Իլյիչեւսկ ճանապարհով տեղափոխելն արժե 3 հազար 900 դոլարից մինչեւ 4 հազար 100 դոլար:

Այսինքն, յուրաքանչյուր 1կգ ապրանքի տեղափոխման ինքնարժեքը 70 դրամից բարձրանում է մինչեւ 100 դրամ: Գործարարների համար սա շոշափելի է, եւ նրանք արդեն հաշվարկում են իրենց կրած վնասները: Բարդ իրավիճակում են հայտնվել նաեւ տրանսպորտային ընկերությունները: Բացի նրանից, որ վերջիններս իրենց հաճախորդների հետ պայմանագրային պարտավորությունները չկատարելու պատճառով որոշակի խնդիրների առաջ են կանգնել, ծագել է եւս մի խնդիր: Ռուսաստանից դեպի Հայաստան ուղեւորվող մոտ 200 բեռնատարներ, որոնք ներկայումս գտնվում են Վերին Լարսում, ուղղությունը փոխելու եւ Ուկրաինայով գալու համար պետք է նախ հասնեն Մոսկվա, որովհետեւ ընդամենը փաստաթղթային համապատասխան վերաձեւակերպումներ անելը հնարավոր է միայն այնտեղ:

Եւ դրանից հետո այդ բեռնատարները կարող են ուղեւորվել դեպի Իլյիչեւսկ: Այդ պատճառով ներկայումս ՀՀ-ում զգացվում է բեռնատարների սուր պահանջ, եթե չասենք, որ դրանք ընդհանրապես բացակայում են: «Հայաստանում եղած բոլոր բեռնատարներն արդեն ուղարկել ենք, մեքենա չի մնացել, եւ հիմա հաճախորդներին ստիպված ենք մերժել»,-ասում է տրանսպորտային ընկերություններից մեկի ղեկավարը: Մի խոսքով, ստեղծվել է արտառոց իրավիճակ: Ի դեպ, առայսօր դեռ պարզ չէ, թե երբ կբացվի Վերին Լարսը: Ըստ ՀՀ տրանսպորտի եւ կապի փոխնախարար Հրանտ Բեգլարյանի՝ իրենք ՌԴ իշխանություններին ուղղել են համապատասխան նամակներ, բայց որեւէ պատասխան դեռ չեն ստացել:

Այս ամենը ուշագրավ է նաեւ այլ տեսանկյունից: Խնդիրն այն է, որ նույն բեռները նույն բեռնատարներով ՌԴ-ն ընդունում է Ուկրաինայից: Ո՞րն է Վերին Լարսը փակելու իմաստը: «Դե, երեւի ռուսներն ուզում են վրացիների հետ հարցեր լուծել»,-ուսերն են թոթվում գործարարները: Այսքանից հետո՞ էլ չենք կարող ասել, որ Ռուսաստանը հուսալի գործընկեր չէ: «Ռուսաստանն ունի իր անվտանգության խնդիրները ու երեւի պարտավոր չէ դա ներդաշնակեցնել Հայաստանի շահերի հետ»,-մեր հարցին ի պատասխան ասաց արդյունաբերողների եւ գործարարների միության նախագահ Արսեն Ղազարյանը: Մեր այն դիտարկմանը, թե ԱՄՆ-ում սեպտեմբերի 11-ի ահաբեկչությունից հետո ոչ ոքի մտքով չանցավ փակել բեռնափոխադրումների ճանապարհը, գործարարները միաբերան ասում են՝ դե, Ամերիկան ուրիշ է: Իր ճանապարհները ահաբեկչություններից հետո չփակեց նաեւ Իսպանիան, բեռների առաջ որեւէ խոչընդոտ երբեւէ չի հարուցել Իսրայելը, որը ահաբեկչության հաստատուն թիրախ է:

Այսինքն՝ Ռուսաստանն է ուրիշ: Բայց ուրիշ են նաեւ մեր գործարարները: Միամտություն կլիներ մտածել, թե, օրինակ, Արսեն Ղազարյանը իրոք կարծում է, թե Վերին Լարսում բեռնատարների ճանապարհները փակելով՝ ՌԴ-ն կարող է նվազեցնել ահաբեկչության ռիսկը: Բայց այլ բան է կարծիքը եւ բոլորովին այլ բան՝ կարծիք հայտնելը: Ինչպե՞ս կարող են մեր գործարարները ռուսական իշխանությունների նման անհեթեթ քայլերի մասին ասել այն, ինչ իրոք մտածում են, երբ ամեն օր հեռուստատեսությամբ տեսնում են, թե ինչքան ջերմ են իրար հետ զրուցում Քոչարյանն ու այդ անհեթեթ որոշումները կայացնող ռուսական իշխանությունների գլուխը՝ Պուտինը: Ու մեր գործարարների մոտ անգամ հարց չի ծագում, թե ինչու այդ ջերմ զրույցների ժամանակ Քոչարյանը մի քիչ չի ջղայնանում ու չի պահանջում, որ ճանապարհը բացեն: Ընդամենը նշենք, որ Ռուսաստանը մեր արտաքին բեռնաշրջանառության մեջ գրավում է 1-ին տեղը: Այս տարվա 1-ին 7 ամիսների ընթացքում ՀՀ-ի եւ ՌԴ-ի միջեւ բեռնաշրջանառությունը կազմել է 136 մլն դոլար:

Հայկ Գեւորգյան