Թնջուկ. դե յուրե՝ բաց, դե ֆակտո՝ փակ սահման

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2004 թվականի հոկտեմբերի 7-ի համարում

Ռուս-վրացական սահմանի Վերին Լարս անցակետում սահմանն այլեւս բաց է: Համենայն դեպս՝ այսպիսի հավաստիացում կա ՀՀ տրանսպորտի եւ կապի նախարարության պաշտոնական հաղորդագրությունում, որը տարածվել է երեկ: «ՀՀ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի եւ ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի միջեւ տեղի ունեցած հետեւողական բանակցությունների արդյունքում երեկ երեկոյան Ռուսաստանի Դաշնությունը որոշում է կայացրել՝ բացել Վերին Լարսի անցակետով իրականացվող տրանսպորտային փոխադրումների ճանապարհը դեպի Հայաստան, որը Բեսլանի իրադարձություններով պայմանավորված՝ չէր գործում տեւական ժամանակ...»,- ասված է նախարարության հաղորդագրությունում: Սակայն նույն հաղորդագրության մեջ կա մի մի հետաքրքիր վերապահում. «Ներկայումս բանակցություններ են վարվում վրացական կողմի հետ՝ դեպի Հայաստան իրականացվող տրանսպորտային փոխադրումներն անարգել եւ հնարավորինս արագ կազմակերպելու համար»:

Այլ կերպ ասած, սահմանը Քոչարյանի ու Պուտինի «հետեւողական բանակցությունների արդյունքում» բացվել է, բայց իրականում՝ փակ է: Այսինքն՝ բաց է, բայց՝ հարաբերականորեն: Ինչ է կատարվում Վերին Լարսի շուրջ իրականում: ՀՀ արտգործնախախարությունում որեւէ հստակ տեղեկություն սահմանի բաց լինելու մասին՝ չունեն: Տեղեկություններ չունեն նաեւ Հայաստանում Վրաստանի դեսպանատանը: Երեկվա դրությամբ Վրաստանում Հայաստանի դեսպան պրն Խոսրոեւն էլ հստակ տեղեկության չէր տիրապետում. «Որեւէ հստակ բան ասել այս պահին դժվարանում եմ»,- մեզ հետ հեռախոսազրույցում ասաց դեսպանը: ՀՀ նախագահի լրատվության ծառայությունում տրանսպորտի եւ կապի նախարարության տարածած հաղորդագրությանը միայն ավելացրեցին, որ սահմանը բացելու մասին պայմանավորվածությունը ձեռք է բերվել Պուտին-Քոչարյան՝ հոկտեմբերի 2-ին տեղի ունեցած հեռախոսազրույցի ժամանակ:

Սա ուշագրավ է նրանով, որ դեռ նախորդ օրը նույն լրատվական ծառայությունից նախագահների հեռախոսազրույցի մասին մանրամասներ հաղորդելու մեր խնդրանքին ի պատասխան՝ ասում էին. «Քննարկվել է երկու երկրների հարաբերություններին վերաբերող հարցերի լայն շրջանակ»: Չկար որեւէ ակնարկ Վերին Լարսի անցակետը բացելու որոշման մասին: Այսինքն,  հեռախոսազրույցից հինգ օր անց միայն հիշեցին այդքան կարեւոր հարցի շուրջ ձեռք բերված պայմանավորվածության մասին: Մի խոսքով, ստացվում է այնպես, որ ռուսական կողմը սահմանը բացել է, հիմա էլ՝ վրացիներն են փակել: Բայց սա էլ անվերապահորեն ընդունել չի կարելի: «Տեղեկությունները, թե Վրաստանը փակել է Ռուսաստանի հետ իր սահմանը Վերին Լարսում՝ իրականությանը չի համապատասխանում»,-երեկ մեր հարցին ի պատասխան՝ պաշտոնապես հայտարարեց Վրաստանի արտգործնախարարության մամուլի խոսնակ տիկին Նատո Չիկովանին: Ստեղծվում է լիովին անհասկանալի իրավիճակ: Մի կողմից՝ մեր իշխանությունները հայտարարում են, թե Ռուսաստանը սահմանը բացել է, վրացիներն են փակել, մյուս կողմից՝ վրացիները, ըստ էության, ասում են, որ ռուսները սահմանը չեն բացել:

Փաստն այն է, որ սահմանը դեռ փակ է: «Փրկեք մեզ, ախպեր ջան, մի բան արեք` կոտորվեցինք: Ոչ հաց կա, ոչ խմելու ջուր, մարդիկ հիվանդացել են, ոչինչ չենք կարողանում անել»,-երեկ մեզ հետ հեռախոսազրույցում այսպիսի իրավիճակ ներկայացրեց «Արմենիա-Լադա» ընկերության ներկայացուցիչ Էդիկ Բարսեղյանը, որը Վերին Լարսում գլխավորում է այդ ընկերությանը պատկանող նոր գնված՝ թվով 510 մեքենաներից բաղկացած շարասյունը Հայաստան տեղափոխելու գործը:  Վերին Լարս անցակետը ըստ էության լեռնային անմարդաբնակ վայր է: Այդտեղից մինչեւ Վլադիկավկազ մոտ 40 կիլոմետր է: Ավելի մոտ բնակավայրեր, որտեղ կարելի է սնունդ ու խմելու ջուր հայթայթել՝ չկա: Բայց անգամ Վլադիկավկազ հասնելն է գրեթե անհնար: Ճանապարհին մի քանի բլոկ ուղեկալներ են տեղակայված, որոնք արգելում են անցակետում գտնվող մեր համաքաղաքացիներին՝ գնալ Վլադիկավկազ:

Այսինքն, մերոնք այնտեղ հայտնվել են կալանավորվածների կարգավիճակում: Վերին Լարսում են մնացել մոտ հազար ՀՀ քաղաքացիներ, այդ թվում՝ կանայք եւ երեխաներ, որոնք տարբեր պատճառներով Հայաստան են վերադառնալիս եղել ավտոմեքենայով: Ի դեպ, այս ընթացքում, Հյուսիսային Կովկասում ՀՀ հյուպատոս Արարատ Գոմցյանը ոչ մի անգամ չի այցելել՝ իր երկրի քաղաքացիների վիճակին ծանոթանալու համար: Իսկ «Ազատություն» ռադիոկայանին տված հարցազրույցում տրանսպորտի եւ կապի նախարար Անդրանիկ Մանուկյանը նույնիսկ հույս է հայտնել, թե երեկոյան մեքենաների մի մասը դուրս կգա Վերին Լարսից եւ արդեն գիշերը կլինի Հայաստանում:

Նշենք, որ գիշերը ոչ մի մեքենա Հայաստան չի հասնելու՝ այն պարզ պատճառով, որ Վերին Լարսից չի կարողանալու դուրս գալ: Սահմանը, ի հեճուկս հայտարարությունների, գործնականում փակ է: ՀՀ գործարարների եւ արդյունաբերողների միության նախագահ Արսեն Ղազարյանը մեզ հետ զրույցում կարծիք հայտնեց, որ եթե նորություններ լինեն, ապա դրանք կլինեն միայն այսօր կեսօրին մոտ: Բայց նպատակը միայն լավատեսական տրամադրություն ստեղծելը չէ: Որոշ դիտորդների համոզմամբ՝ Ռուսաստանի կողմից սահմանը բացելու եւ Վրաստանի կողմից սահմանը փակելու մասին լուրերը հեռուն գնացող նպատակներ են հետապնդում: Նման տեղեկատվությամբ Հայաստանում խորացող հակառուսական տրամադրությունները պարզապես փորձ է արվում ուղղել Վրաստանի դեմ: Այս տեսակետը կարոտ է առանձին ուսումնասիրության:

Հայկ Գեւորգյան