Մենք Արցախում աշխատելու պատրաստակամություն ունենք. Կոշա Ջուբերթ

Համաշխարհային էկոգյուղերի ցանցն արագ զարգացող միավոր է, որում ներգրավված համայնքները միեւնույն, այսպես կոչված՝ կանաչ գաղափարախոսության կրողներ են։ Այս օրերին Հայաստանում է Համաշխարհային էկոգյուղերի ցանցի տնօրեն Կոշա Ջուբերթը՝ ուսումնասիրելու համար հայաստանյան համայնքների էկոցանց ձեւավորելու եւ այդ ուղղությամբ համագործակցության հնարավորությունները։

- Տիկին Ջուբերթ, Ձեզ գոհացնու՞մ է այն տեմպը, որով զարգանում է էկոգյուղերի ցանցն աշխարհում, այն ակտիվությունը, որով մարդիկ, համայնքները սկսում են հարել այդ գաղափարին։

- Էկոգյուղերի առաջին ցանցը հիմնադրվել է 1995թ., այն համայնքների կողմից, որոնք ինքնուրույն հանգել էին այդ մտքին, որ պետք է միասին իրականացնեն իրենց գաղափարները՝ ավելի շաղկապված բնությանը, իրենց ավանդույթներին, համայնքի երկարակեցությունն ու կայունությունն ապահովելու համար։ Այս միտումը շատ վարակիչ է, ու անընդհատ նոր համայնքներ են ոգեւորությամբ ցանկություն հայտնում ցանցում ներգրավվելու։ Քանի որ, եթե խոսում ենք ընդհանրապես կայունության մասին, ապա կարծում եմ՝ յուրաքանչյուր գյուղ պետք է դառնա էկոգյուղ, որպեսզի կարողանա երաշխավորել իր կայունությունն ու զարգացումը՝ բոլոր իմաստներով։ Դրանով է պայմանավորված, որ մենք միշտ նոր տարածքներ ենք այցելում, ընտրում ենք մի քանի օրինակելի համայնքներ, աշխատում ենք նրանց հետ, օգնում ենք նրանց կայանալ, որպեսզի նրանք հարեւան համայնքների համար դառնան այն վարակիչ գործոնը, որի շնորհիվ այդ շրջանակը գնալով մեծանում է։

- Այսինքն՝ հաշվի առնելով ցանցի երիտասարդ տարիքը, տարածման տեմպերը գոհացուցի՞չ կարելի է համարել։

- Պատկերացրեք՝ ընդհանուր առմամբ արդեն 10 հազար համայնք կա ցանցում ընդգրկված։ Օրինակ, Դանիայում 50 էկոգյուղ կա, բայց 40-ն էլ շուտով կմիանան։ Շատ երկրներ կան, որոնք այս գաղափարը ներառում են իրենց պետական ծրագրում, օրինակ՝ Բուրկինա Ֆասոն ուզում է մինչեւ 2020 թվականը 2000 գյուղանոց էկոցանց ստեղծել։ Սենեգալը կառավարության մակարդակով ուզում է 14 հազար էկոգյուղեր ստեղծել։ Սենեգալում հիմա ընդամենը 500 այդպիսի գյուղ կա, բայց դա գործընթաց է, որը հետեւողական աշխատանք է պահանջում։

- Ես գիտեմ, որ դուք Հայաստանում արդեն եղել եք որոշ գյուղերում, որպեսզի ուսումնասիրեք իրավիճակը։ Ի՞նչ գնահատական եք տալիս։ Կա՞ն նախադրյալներ, որ մոտ ապագայում հայաստանյան որոշ գյուղեր կկարողանան էկոցանց կազմել ու միավորվել Համաշխարհային էկոգյուղերի ցանցին։

- Իհարկե։ Այն տեղերում, որտեղ եղել եմ, միանշանակ կարող եմ ասել՝ կա ճիշտ վերաբերմունք մշակութային եւ բնության արժեքների նկատմամբ։ Իհարկե, խնդիրներն էլ եմ տեսել, մասնավորապես, որ երիտասարդները հակված են հեռանալ դեպի քաղաքները կամ նույնիսկ արտերկիր։ Բայց միեւնույն ժամանակ կա այն ներքին գիտակցումը, որ եղածը շատ լավն է, ու պետք է պահպանել, ու այդ նպատակով կոնկրետ գործողության դիմել։ Որովհետեւ եթե իրերի դրություն չփոխվի՝ նրանք կարող են հեռանալ ու կորցնել իրենց համայնքը։ Եվ դա այն հիմքն է, որը մտածողության մեջ սկսում է ձեւավորել էկոգյուղի գաղափարը։

Նաեւ շատ կարեւոր է սկզբում եւեթ հասկանալը, թե կոնկրետ գյուղի դեպքում ինչպես պետք է նախագծվեն սոցիալական, տնտեսական կամ կրթական ասպեկտները։ Համայնքը պետք է ճիշտ գնահատի իր պոտենցիալն ու առավելությունները, նաեւ թուլությունները։ Էկոգյուղի կարեւոր գործառույթներից է նաեւ շրջակա միջավայրի, ինչպես նաեւ ավանդական, մշակութային արժեքների պահպանումը։ Բայց նաեւ նրանք կոչված են ստեղծելու մի արտադրանք, որը հենց իրենցն է լինելու եւ կախված չի լինելու դրսի պահանջարկից՝ դարձնելով նրանց անկախ ու ինքնաբավ։ Եվ իհարկե ավելի առողջ սնունդ են սկսում արտադրել, ինչը լավ խթան է էկոտուրիզմի զարգացման համար, իսկ դա էլ այն հիմքն է, որի վրա ձեւավորվում է տնեսության կմախքը։

- Ի դեպ, աշխարհի որոշ երկրներում խոշոր կորպորացիաները շեշտը դնում են գենոմոդիֆիկացված սնունդի վրա՝ հիմնավորելով, որ դա որոշ վայրերում սովի հաղթահարման միակ եղանակն է։ Ի՞նչ եք կարծում, չի՞ կարող մարդկանց մեջ կարծիք ձեւավորվել, որ էկո սնունդի առաջխաղացմամբ դուք դեմ եք դուրս գալիս սովի հաղթահարմանն ուղղված՝ առաջին հայացքից  շատ մարդասիրական մի նախաձեռնության։

- Այդ կորպորացիաները, իրենց ազդեցության բոլոր լծակներով, մեծ ջանքեր են կիրառում հանրային կարծիքը հօգուտ իրենց ձեւավորելու համար։ Բայց եթե ուսումնասիրենք իրական զեկույցները, կտեսնենք, թե ինչ վիճակում է հայտնվում հողը թունաքիմիկատներից հետո՝          ամեն տարի դեգրադացվելով, թե ինչպես են մարդիկ կախման մեջ հայտնվում այդ կորպորացիաների առաջարկած սերմերից, ինչի արդյունքում օրիգինալ սերմերը տարբեր երկրներում պարզապես վերանում են։ Մեր ծրագիրն այն նպատակն է հետապնդում, որ նրանք միշտ անկախ մնան, իրենց սերմերն ունենան, արտադրության աճի համար այլընտրանքային եղանակներ ենք առաջարկում, որոնք կոնկրետ են ու կիրառելի, որպեսզի նրանք կարողանան մրցակցային դաշտում մնալ։ Բացի այդ, Հայաստանը շատ մշակաբույսերի բնօրրան է, այստեղ գյուղատնտեսության հազարավոր տարիների մշակույթ եւ փորձ կա։ Իսկ Հայաստանն այդ ամեն ինչը կարող է վտանգել եւ կորցնել՝ տուրք տալով կասկածելի տեխնոլոգիաներին։

- Իսկ ի՞նչ սկզբունքներ կան, որոնցով աշխատում եք գյուղերի հետ, կա՞ն քաղաքական նախապաշարումներ։ Օրինակ՝ Արցախը կարո՞ղ է ներգրավվել այս ծրագրում եւ էկոցանցի մասնիկ դառնալ։

- Մենք աշխատում ենք բոլոր համայնքների հետ, առանց սահմանների ու նախապաշարումների։ Հենց Արցախի համայնքները, որոնք այդքան դժվարություններ են տեսել կոնֆլիկտի հետեւանքով, արժանի են սատարման։ Մենք, իհարկե, հասկանում ենք, որ քաղաքական նրբություններ կան, այնպես որ, զգուշորեն ենք վերաբերվում խնդրին, բայց պատրաստակամություն ունենք այնտեղ աշխատանքներ տանելու։

- Ո՞ւմ հետ եք գործակցում Հայաստանում այս ծրագիրն իրագործելու համար, ունե՞ք արդեն համախոհներ։

- Մենք աշխատում ենք Վայրի բնության եւ մշակութային արժեքների պահպանման հիմնադրամի (FPWC) հետ, որը շատ հետաքրքիր աշխատանք է տանում համայնքներում բնապահպանական, սոցիալական եւ մնացած բոլոր ուղղություններով, որ ներառում է մեր գաղափարախոսությունը։ Եվ մենք շատ ուրախ ենք, որ ձեռք ենք բերել Հայաստանի կառավարության նախնական հավանությունը եւ սատարումը՝ ի դեմս վարչապետի եւ բնապահպանության նախարարության։ Ծրագրին իր աջակցությունն է ցուցաբերում նաեւ Գերմանիայի դեսպանությունը, ինչպես նաեւ էկոտուրիզմի շրջանակում համագործակցության եզրեր ենք ձեւավորում UNDP-ի հետ։ 

Վահագն Թեւոսյան