Որքանո՞վ է ճիշտ պետական մակարդակով հաթաթա տալ ընտանիքներին. հոգեբան

Տպավորությունը, թե հայաստանյան հոգեբանների շրջանում բացասական վերաբերմունք կա «Ընտանեկան բռնության կանխարգելման եւ ընտանեկան բռնության ենթարկված անձանց պաշտպանության մասին» օրինագծի նկատմամբ, հաստատվում է մեր հարցումների արդյունքում: Ավելին՝ պարզվեց՝ օրենքի այս նախագծին դեմ են անխտիր բոլոր մասնագետները, որոնց մենք դիմեցինք՝ չնայած նրանց մի մասի համար ոլորտում նմանատիպ կարգավորումները սկզբունքորեն անընդունելի չեն:

Ընտանեկան բռնության մասին օրինագծի վերաբերյալ հոգեբանների կարծիքն ու նրանց համառոտ հիմնավորումը ներկայացնում ենք ստորեւ:

Կարինե Նալչաջյան - հոգեբանական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ (Եվրոպական կրթական տարածաշրջանային ակադեմիա)

Օրինագծին դեմ է

-Ես դեմ եմ եւ ունեմ լուրջ հիմքեր: Իհարկե, մարդը պետք է պաշտպանված լինի ե՛ւ ընտանիքում, ե՛ւ ընտանիքից դուրս. ամեն տեղ, ու եթե տվյալ երկրի Քրեական օրենսգիրքը դա թույլ է տալիս, ուրեմն լրացուցիչ օրենքներ ընդունելու կարիք չկա: Այլ խնդիր է, որ պետք է մարդկանց իրավագիտակցությունը այնպիսին լինի, որ իրենք, եթե սպառնալիքի տակ են, դիմեն իրավապահ մարմիններին: Բայց իրավապահ մարմինների նկատմամբ էլ պետք է վստահություն լինի, որը խնդիր է: Այնուամենայնիվ, մտնել ընտանիք, ընտանիքի ներսում այնպիսի հարցեր բարձրացնել... Կան բաներ, որոնք էթնոսպեցիֆիկ են: Մենք պիտի դա հաշվի առնենք: Շտամպներով ապրել չի կարելի: Չի կարելի ինչ-որ մի շտամպ վերցնել, բերել այստեղ ներդնել: Այնպես որ ե՛ւ կինը, ե՛ւ երեխան, ե՛ւ տղամարդը, մեծն ու փոքրը պիտի պաշտպանված լինեն ամեն տեղ ու ոչ միայն ընտանիքում, բայց լրացուցիչ օրենքն իրավիճակն ընդամենը կսրի: Ես տեսնում եմ՝ կան գործոններ, որոնք ուղղակի ընտանիքի ներսում բռնություններ առաջացնելու պոտենցիալ ունեն իրենց մեջ:

Սամվել Խուդոյան – հոգեբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր (Խաչատուր Աբովյանի անվան հայկական պետական մանկավարժական համալսարան)

Օրինագծին դեմ է

Ամենակարեւոր հիմնավորումն այն է, որ այդ օրենքի նախագծով նախատեսվում է, որ ամուսինները կոնֆլիկտ չպիտի ունենան: Բայց ինչպես կարող է կոնֆլիկտ չլինել ընտանիքում: Եվ եթե կոնֆլիկտ եղավ, դա դրսեւորվելու է հենց օրենքում նկարագրված բռնության ձեւերով, ուրիշ ոչ մի այլ կերպ: Ու փաստորեն ամեն մի կոնֆլիկտ կարող է դառնալ ընտանիքի մեջ այլ մարդկանց, կառույցների, ոստիկանության, իրավապահների քիթը խոթելու առիթ: Իսկ ինչպես էլ լինի, ցանկացած ընտանիքում տարվա մեջ մի 20 անգամ կոնֆլիկտային իրավիճակներ կստեղծվեն, ու եթե ասենք կողքի մարդիկ ուզենան վատություն անել, կօգտագործեն այդ կոնֆլիկտները եւ այլն, եւ այլն:

Այս օրենքի ընդունումից հետո ահռելի գումարներ են ծախսվելու, եւ դա՝ պատերազմող երկրում, որն ամեն րոպե կարող է կործանվել. կացարաններ կառուցել, վերանորոգել, սնունդ տրամադրել, այդքան ծառայություններ իրականացնել, թղթաբանություն, դատարաններ, փորձագետներ... Այդ ամենը միլիարդավոր դրամներ, միլիոնավոր դոլարներ են արժենալու, որոնցով մենք կարող ենք զինել մեր բանակը, նորագույն զենքեր առնել: Իսկ ինչքան կաշառակերություն ու թալան կլինի այդ պրոցեսում: Դրա համար էլ մեր կաշառակեր պաշտոնյաները բոլորը կողմ են այդ օրենքի նախագծին: Բոլորը շատ ուրախ են, որովհետեւ իրենց համար  մե՜ծ-մեծ թալանի ոլորտ կբացվի եւ կկարողանան այդ ուղղությամբ իրենց ախորժակը բավարարել: Նածագծին կողմ են նույն այն մարդիկ, որոնց ունեցվածքը իրենց աշխատավարձից միլիարդ անգամ ավելի բարձր է: Որտեղի՞ց այդ փողերը: Հարցնող չկա:

Հրանտ Ավանեսյան – հոգեբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր (Երեւանի պետական համալսարան)

Այս տեսքով օրինագծին դեմ է

Նախ օրինագծի շուրջ առաջացած աղմուկն է շատ զարմանալի եւ միգուցե նույնիսկ հրահրվող: Դեմ ու կողմի հարց չէ այստեղ: Ուրիշ հարց է, որ այդ խնդիրը պետք է տեղացի հոգեբանների, մանկավարժների եւ ընտանիքի մասնագետների հետ մինչ այդ քննարկվեր, գիտաժողովներ կամ սեմինարներ անցկացվեին, ինչից հետո նոր կարելի էր այդպիսի քայլի դիմել: Հիմա դրամաշնորհ են շահել, ինչ են արել, ինչո՞ւ են այդքան արագ գործում, մի քիչ անհասկանալի է, բայց որ ընտանեկան բռնության խնդիրը թաքնված գոյություն ունի, միանշանակ: Օրենքին սկզբունքորեն դեմ չեմ եւ որպես հոգեբան էլ տեղյակ եմ, որ կա ընտանեկան բռնություն: Դա նույնիսկ իմ արտասահմանյան գործընկերներն էին նկատել: Այսինքն՝ ե՛ւ հայաստանցի, ե՛ւ դրսի մասնագետները գիտեն, որ կա խնդիր, բայց այս ձեւով օրինագծին դեմ եմ: Այն չպետք է լինի արտագրված կամ «քոփի-փեսթ» արած տարբերակով: Քննարկումները մինչ այդ պետք է սկսվեին, հետո խնդիրը լուծում ստանար: Միգուցե օրինագիծ ունենալու կարիք էլ չլիներ: Այլ բան է, որ հասարակությունը պետք է տեղյակ լինի իր իրավունքներին, համապատասխան ինստիտուտները պետք է դրանով զբաղվեն, մենք ունենք սոցիալական աշխատանքի համակարգ, որն ընտանիքների հետ զբաղվում է, այդ պրոֆիլի տարբեր հասարակական կազմակերպություններ կան: Բայց դարձնել պետական ծրագիր, պետության մակարդակով հաթաթա անել ընտանիքներին, չգիտեմ ինչքանով ճիշտ է: 

Նարինե Հարությունյան - հոգեբանական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ (Երեւանի պետական համալսարան)

Այս տեսքով օրինագծին դեմ է

-Քննարկվող օրենքի նախագծին ես միայն մասնակիորեն եմ կողմ: Դրույթներ կան, որոնք լավ չեն ձեւակերպված: Դրանք լավ չի ընկալվում հասարակության կողմից, եվրոպական երկրների ծանոթ փորձը նրա մեջ վախ է առաջացնում, որովհետեւ հայկական ընտանիքներն իրենց բնույթով երեխայակենտրոն են, ու ցանկացած հայ մարդու մեջ անհանգստություն է առաջանում, որ կարող են գալ, իր երեխային իր ձեռքից տանեն ուղղակի կամ անուղղակի:

Օրինագիծը, երբ փորձում եմ խորքային նայել, ըստ էության, պարունակում է փուլային աշխատանք. սկզբից պիտի պրոֆիլակտիկա, ընդհանուր հարցումներ անցկացվեն, դուրս բերվի վիճակագրություն, բռնության խորքային ձեւեր... Ի վերջո պետք է տարանջատենք, ո՞ր բռնության ձեւի մասին է խոսքը: Ես չգիտեմ՝ ով է աշխատել օրինագծի վրա, բայց ամենաառաջին հերթին ոչ թե սոցաշխատողներ, ոչ թե իրավաբաններ, այլ հոգեբաններ պիտի աշխատեին, որովհետեւ այնտեղ հստակ գրված էլ չէ, թե բռնությունը ո՞ր սահմանից է դառնում բռնություն, հարաբերությունների ո՞ր որակն է կարող համարվել բռնություն: Իրավաբանները հանգստացնում են, որ կա հստակ ձեւակերպում՝ կյանքին սպառնացող վտանգը, բայց չէ՞ որ կյանքին վտանգ սպառնալը սուբյեկտիվ է, կինը կարող է այդ հարաբերության մեջ այդ վերաբերմունքը վախից կամ մեկ այլ պատճառով որակավորել իր կյանքի համար վտանգավոր, իսկ այդ մարդը կարող է այդպիսի նպատակ բոլորովին չունենալ: Հետո մեզ մոտ բռնությունը միշտ ասոցացվում է տղամարդու կողմից կնոջ եւ երեխայի նկատմամբ բռնության հետ: Քի՞չ կան կանայք, որ այսօր դատապարտված են իրենց ամուսններին սպանելու համար: Նաեւ դա պետք է հաշվի առնել: Ես կարծում եմ, որ օրինագծի վրա հոգեբան չի աշխատել, որովհետեւ այնտեղ ընդհանրապես հոգեբանի ձեռագիր չկա:

Օրենքի նախագիծը բավականաչափ թերի է՝ ընդունելու համար: Այն պետք է մշակվի բազմաթիվ մասնագետների կողմից: Ես ընդունում եմ, որ կան բռնություններ: Բնականաբար պարզ է եւ գրականության մեջ էլ դա գրված է, որ մեծ մասամբ բռնության ենթարկվում է թույլ կողմը՝ կինը կամ երեխաները, բայց եկեք հասկանանք՝ ինչպես անենք, որ չվնասենք ո՛չ մեր հայ ընտանիքին, ո՛չ էլ դրա միջոցով ուղիղ պետությանը: Առանց այդ էլ մեր պետությունը ամուր չէ: Ամբողջ աշխարհում դուք չեք գտնի այնպիսի ընտանիք, ինչպիսին հայերինն է՝ երեխայակենտրոն, ամուր եւ ընտանիքակենտրոն: Բոլորի դիրքորոշումները դեպի ընտանիքներն են:

Հ.Գ. Ավելի վաղ թեմայի շուրջ զրուցել էինք հոգեբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Սրբուհի Գեւորգյանի հետ: Նա նույնպես բացասական կարծիք էր արտահայտել Ընտանեկան բռնության մասին օրենքի նախագծի վերաբերյալ:

Այսպիսով, մեզ հետ զրուցած բոլոր հինգ հոգեբանները դեմ են, որ «Ընտանեկան բռնության կանխարգելման եւ ընտանեկան բռնության ենթարկված անձանց պաշտպանության մասին» օրենքի հրապարակված նախագիծն ընդունվի եւ օրենքի ուժ ստանա: