Առաջ՝ դեպի միջնադար. «հող՝ պարտքի դիմաց»

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2004 թվականի նոյեմբերի 13-ի համարում

2005թ. ՀՀ պետական բյուջեի նախագծի 9-րդ հոդվածի 14-րդ  կետով սահմանված է մի ուշագրավ դրույթ. «Երեւան քաղաքում տեղաբաշխված պետական սեփականություն հանդիսացող հողերի օտարումից պետական բյուջե ստացվող կապիտալի գործառնություններից եկամուտներից մինչեւ 3 մլրդ 250 մլն 3 հարյուր հազար դրամի չափով միջոցներ ուղղվում են «Հայռուսգազարդ» ՓԲԸ-ի եւ «Հայկական էլեկտրական ցանցեր» ՓԲԸ-ի նկատմամբ Երեւանի «Ջերմային տնտեսություն» ՓԲԸ-ի պարտքերը մարելու նպատակով»: Այսինքն, եկող տարի Երեւանում պետք է վաճառվեն հողատարածքներ, եւ ստացված գումարով փակվեն նախկին տարիներին ջեռուցման դիմաց «Հայռուսգազարդի» եւ «ՀԷՑ»-երի նկատմամբ  կուտակած պարտքերը: Դե՛, ի՞նչ կա որ: Եթե պարտք ես, պետք է փակես: Բայց ինչպե՞ս փակես:

Հիմա տեսնենք, թե ինչպես է մեր իշխանությունը պատրաստվում փակել կոնկրետ այս պարտքը: Պարզվում է՝ պարտքը պետք է փակվեր այս տարվա գարնանը: ՀՀ կառավարությունը 2004թ. մարտի 18-ին ընդունել է թիվ 347 որոշումը, որը կրում է հետեւյալ վերնագիրը. ««Հայռուսգազարդ» ՓԲԸ-ին եւ «ՀԷՑ» ՓԲԸ-ին առանց մրցույթի, վարձակալությամբ հողամաս տրամադրելու... մասին»: Վերնագրում առկա «առանց մրցույթի» բառակապակցությունը շուկայական տնտեսությունից եւ քաղաքակիրթ իրավահարաբերություններից տեղյակ մարդկանց մոտ արդեն իսկ ջղաձգություններ կառաջացնեն: Բայց նույն վերնագրում առկա «վարձակալություն» բառը կարծես մի քիչ սփոփիչ է: Սակայն տեսնենք, թե ինչ բովանդակություն ունի այս որոշումը: Հողատարածքը, որը գտնվում է Աթենքի փողոցում (Մարզահամերգային համալիրի եւ Ծիծեռնակաբերդի մոտակայքում) 12 հեկտար է եւ, 50 տարով վարձակալությամբ վերցնելու պարագայում, ըստ այդ որոշման՝ մասնավորապես «Հայռուսգազարդին» ունեցած պարտքից պետք է հանվեր մոտ 1,9 մլրդ դրամ գումար:

Բայց որոշումը սահմանում է, որ եթե «Հայռուսգազարդը» որոշի գնել այդ հողատարածքը, այսինքն՝ դառնա սեփականատեր, ապա նրան ունեցած պարտքից պետք է հանվի 3 մլրդ 92 մլն դրամ: Լա՞վ գործարք է սա, թե՞ վատ: «Հայռուսգազարդին» մենք ունեինք 3 մլրդ դրամի, այսինքն՝ 6 մլն դոլարի պարտք: Այդ պարտքի դիմաց մենք այդ ընկերությանը ի սեփականություն տվել ենք 12 հեկտար հող Աթենքի փողոցին հարող տարածքից: Երեւանի քաղաքապետարանից մեր հարցմանն ի պատասխան ստացված «Տեղեկանք-պարզաբանումից» ակնհայտ է դառնում, որ այս գործարքը, քաղաքապետարանի կարծիքով, փայլուն է: «Ըստ էության, «Հայռուսգազարդ» ՓԲԸ-ն հողամասի արժեքի 2 մլրդ 716 մլն 100 հազար դրամ գումարով մարում է «Ջերմային տնտեսություն» ՓԲԸ-ի 3 մլրդ 92 մլն 486 հազար 500 դրամի պարտքը»,-ասվում է այդ տեղեկանքում:

Նկատենք, որ հողի արժեքի 2,716 մլրդ դրամ գումարը քաղաքապետարանը ստանում է 12 հեկտար հողի նկատմամբ կադաստրային արժեք կիրառելով (այդտեղ յուրաքանչյուր քառակուսի մետր հողի կադաստրային արժեքը գնահատված է 40 դոլար): Հենց այստեղ է, որ գործարքի փայլը միանգամից խամրում է: Դրանում համոզվելու համար՝ կարելի է որեւէ պատահական քաղաքացու տալ 40 դոլար եւ առաջարկել այդ տարածքում մեկ քառակուսի մետր հող գնել: Չի կարող, որովհետեւ այդտեղ հողը հնարավոր է գնել նվազագույնը 120 դոլարով: Լավ, թափով ծանոթ ունենալու դեպքում՝ մի 100 դոլարով կարելի է դասավորել: Այսինքն, վերը նշված 12 հեկտարը գործող գներով կարժենա մոտ 12 մլն դոլար: Բայց սա էլ է մոտավոր: Որքան արժե իրականում այս կամ այն հողակտորը՝ որոշում է բացառապես շուկան: Մարդկությունը դարերի ընթացքում մտածել, մտածել ու հայտնաբերել է այնպիսի հասկացություններ, ինչպիսիք են մրցույթը եւ աճուրդը:

Բայց առաջադեմ մարդկության մտքի այս արգասիքները նմանատիպ գործարքների ժամանակ չեն կիրառվում: Մեր իշխանությունները ավելի հաճախ նախընտրում են պարտքերը «բնամթերքով» փակելու կիսամիջնադարյան-կիսասոցիալիստական տարբերակը: Խնդիրն այն է, որ նմանատիպ գործարքների ժամանակ շատ ավելի հեշտ է կարգավորվում «վերխերի», «մաղարիչների», մի խոսքով՝ կաշառքների հարցը, իսկ թափանցիկ, հրապարակային մրցույթների ու աճուրդների ժամանակ նման հարցերն ավելի բարդ են լուծվում: Թե «բնամթերքային» այսպիսի գործարքներից ով որքան կաշառք է վերցնում, դժվար է ասել: Եթե նույնիսկ մի պահ վերանանք մեր իրականությունից ու պատկերացնենք, որ չեն վերցնում, ապա պետք է պնդենք, որ մեր իշխանությունները միամիտ են՝ ապրանքը կես գնով են վաճառում: Ժողովրդի մեջ այդպիսի մարդկանց ասում են «հարիֆ»: Հիմա մեր իշխանությունները կա՛մ կաշառակեր են, կամ՝ հարիֆ: Ընտրությունը թողնենք ընթերցողին: 

Հայկ Գեւորգյան