Մոգական հանդիպումներ. զուգադիպությունների երկիր

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2004 թվականի դեկտեմբերի 14-ի համարում

Արդեն իսկ ակնհայտ է, որ դոլարի պահվածքն սկսել է նյարդայնացնել Հայաստանի բնակչությանը: Դոլար-դրամ փոխարժեքի կտրուկ վայրիվերումներն առավել ցավոտ են ընկալվում մանավանդ նոր տարվա շեմին, երբ բնակչությունը սկսում է հսկայական ծախսեր անել: Ընդ որում, բնակչության մի զգալի հատվածը սկսում է ծախսել իր «անձեռնմխելի» պահուստը, որը հիմնականում ունի դոլարային տեսք: Երբ այս տարվա ամռանը դոլարի փոխարժեքի կտրուկ անկում գրանցվեց, Կենտրոնական բանկը դա պատճառաբանեց համաշխարհային տնտեսական գործոններով, ՀՀ տնտեսության աճով, բնակչության ստացած մասնավոր տրանսֆերտների աճով եւ այլն: Նման բացատրությունը, իհարկե, կարելի էր անվերապահորեն ընդունել, եթե դոլարի արժեզրկումն այդքան կտրուկ չլիներ. հաշված օրերի ընթացքում Երեւանի փոխանակման կետերում դոլար-դրամ փոխարժեքը տատանվեց 7-10%-ով:

Ո՛չ համաշխարհային տնտեսության մեջ արձանագրվող միտումները, ո՛չ բնակչության ստացած մասնավոր տրանսֆերտների ծավալների աճը եւ, առավել եւս, ոչ էլ ՀՀ տնտեսական աճը նորմալ պայմաններում դժվար թե այդպիսի տատանումների առիթ դառնային: Մանավանդ որ՝ դոլարի փոխարժեքի սրընթաց անկումը, չգիտես ինչպես, կանխվեց հուլիսի 22-ին Ռ.Քոչարյանի մոտ տեղի ունեցած մի խորհրդակցությամբ, որին մասնակցում էին ԿԲ նախագահը, Ֆինանսների եւ առեւտրի նախարարներն ու մաքսային կոմիտեի նախագահը: Այդ ժամանակ 515 դրամից մինչեւ 490 դրամ անկում ապրած դոլարը կրկին սկսեց արժեվորվել եւ օրերի ընթացքում վերականգնեց իր դիրքերը:

«Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի այսօր անցկացրած աշխատանքային խորհրդակցության ժամանակ քննարկվել են վերջին մի քանի օրերի ընթացքում գրանցված հայկական դրամի փոխարժեքի տատանման խնդիրը եւ դրա ազդեցությունը ֆինանսական շուկայի վրա... Քննարկումների արդյունքում հանրապետության նախագահը համապատասխան կառույցներին տվել է կոնկրետ հանձնարարականներ»,-ընդամենը այսպիսի պաշտոնական տեղեկատվություն տարածվեց այս քննարկումների մասին, եւ դոլարը սրընթաց արժեվորվեց: Ճիշտ նույն բանը տեղի ունեցավ վերջին 2 օրվա ընթացքում: Դեկտեմբերի 12-ին Քոչարյանը «աշխատանքային հանդիպում է ունեցել ՀՀ ԿԲ խորհրդի անդամների հետ»:

Արդյունքում՝ 475 դրամով գնվող դոլարը արդեն կիրակի օրը փոխանակման կետերում արժեր ավելի քան 500 դրամ: ԿԲ նախագահը հայտարարեց, որ դա զուգադիպություն է: Մի քիչ շատ չե՞ն զուգադիպությունները: Այդ ի՞նչ մոգական ուժ կա Քոչարյանի եւ Տ.Սարգսյանի հանդիպումներում, որ դրանցից հետո դոլարի փոխարժեքը կտրուկ բարձրանում է: Եւ դա այն դեպքում, երբ ԿԲ նախագահը եղել եւ մնում է այն համոզման, որ դոլար-դրամ փոխարժեքին ԿԲ-ն չպետք է միջամտի, եւ ըստ նրա վերջին ասուլիսի՝ պետք է ենթադրել, որ չի միջամտում: Ուրեմն, ինչն է դոլար-դրամ փոխարժեքի այսպիսի կտրուկ վայրիվերումների պատճառը:

«Ըստ նախագահի՝ պետք է հաշվի առնել, որ արժութային այսպիսի տատանումների դեպքերում նաեւ սպեկուլյատիվ գործունեություն է ծավալվում...»,- այսպես է ներկայացրել Քոչարյանի ասածները՝ նրա լրատվական ծառայությունը: Այսինքն, Քոչարյանը համոզված է, որ տատանումները հանգեցնում են նրան, որ արժութային շուկայում սկսում են իրականացվել սպեկուլյատիվ գործարքներ: Բայց, չգիտես ինչու, կա մի ներքին համոզմունք, որ հենց սպեկուլյատիվ գործարքներն են հանգեցնում այդպիսի տատանումների՝ արտարժութային շուկայում: Եւ նման պնդումն ունի իր հիմքերը: ՀՀ ֆինանսական շուկան չափազանց փոքր է, եւ մի քանի մլն կանխիկ դոլարով կարելի է այնպիսի «խաղեր տալ», որ փոխարժեքը մի քանի ժամվա ընթացքում 7-8% տատանում տա: Այսպես, ընդամենը 5 մլն դոլարը շուկայում ճիշտ պտտեցնելու դեպքում 7-8% տատանման դեպքում կարելի է 1-2 օրում աշխատել մինչեւ 300 հազար դոլար:

Դրա համար պարզապես պետք է ունենալ երաշխիքներ: Օրինակ՝ ունենալ երաշխիք, որ ԿԲ-ն չի միջամտելու դոլար-դրամ փոխարժեքին եւ ամենապատասխանատու պահին սպեկուլյանտների հաշվարկը ի չիք չի դարձնելու: Նման երաշխիք արդեն կա: Մնում է մի քիչ հաշվարկներ անել ու մտնել շուկա: Ինչն էլ երեւի արվում է պարբերաբար: Եթե որեւէ մեկը ունակ է հրապարակավ եւ հիմնավորված հայտարարել, որ նման սցենարը գործնականում բացառված է, կարող է այդ մասին մի ծավալուն աշխատություն գրել: Իսկ մեզ՝ ՀՀ քաղաքացիներիս դոլարը նորանոր անակնկալներ է դեռ մատուցելու, եւ դրանում որեւէ կասկած չկա: Բայց մենք` ՀՀ քաղաքացիներս, նույնպես կարող ենք հաշվարկներ անել ու փոքր ինչ օգտվել կամ գոնե չտուժել արժութային սպեկուլյանտների գործունեությունից: Օրինակ` հենց տեղեկացաք, որ փոխարժեքի տատանումների շուրջ քննարկումներ են ունեցել Քոչարյանն ու Տ.Սարգսյանը, անմիջապես հավաքեք ձեր տանը եղած ողջ դրամը ու վազեք մոտակա «չենջ»` դոլար գնելու: Հաջորդ օրը դոլարը արժեվորվելու է, եւ դուք կարող եք դա վաճառել նույն չենջում ու ստանալ ձեր մի քանի տոկոս եկամուտը:

Հայկ Գեւորգյան