Այլընտրանք չկա. հերթեր սոցիալական քարտերի համար

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2005 թվականի հունվարի 11-ի համարում

Այս տարվա հունվարի մեկից ավարտվեց «Սոցիալական ապահովագրության քարտերի մասին» ՀՀ օրենքի ամբողջական կիրառման համար սահմանված ժամկետը: Եւ այսուհետ մի շարք ֆինանսական գործարքներ կատարելիս ՀՀ քաղաքացիներից  անպայման պահանջվում է ներկայացնել սոցիալական քարտ, հակառակ պարագայում՝ այդ գործարքներն ուղղակի չեն իրականացվի: Սակայն այս մասին ՀՀ քաղաքացիներից շատերը հիշեցին վերջին օրերին միայն` վարչական մեքենայի ճնշման հետեւանքով: Բազմաթիվ մարդիկ այս օրերին չեն կարողանում իրականացնել իրենց անհրաժեշտ գործարքները` սկսած հարկեր, տուրքեր վճարելուց, մինչեւ աշխատավարձ ստանալը: Ու հիմա սոցիալական քարտ ստանալու համար մեծ հերթեր են նկատվում: Միայն դեկտեմբերի 28-ին եւ 29-ին սոցիալական քարտ ստանալու համար 50 հազար քաղաքացի է հայտ ներկայացրել համապատասխան մարմիններ:

Իսկ ընդհանուր առմամբ՝ սոցիալական քարտ ստանալու հայտ է ներկայացրել 2 մլն 100 հազար մարդ: Աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարության տվյալներով՝ տպագրվել ու առաքվել է 1 մլն 600 հազար սոցիալական քարտ, որից 1 մլն 500 հազարն արդեն բնակչությունը ստացել է: Մինչեւ հիմա սոցիալական քարտ ստանալ չհասցրած քաղաքացիները դեռ կարող են դիմել պատկան մարմիններին՝ դրանք ստանալու համար: Իսկ քարտերը կտրվեն հայտ ներկայացնելուց հետո՝ շուրջ 20 օրվա ընթացքում: Ըստ ՀՀ աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարության սոցիալական ապահովագրության եւ կենսաթոշակային ապահովության վարչության պետ Արտեմ Ասատրյանի՝ սոցիալական քարտերը թեեւ տրվում են երեխաներին եւս, սակայն դրանք հիմնականում անհրաժեշտ են չափահաս քաղաքացիներին, քանի որ նրանք են ֆինանսական գործարքներ կատարում:

Ըստ այդմ, սոցիալական քարտն ու դրա համարը կիրառվում են քաղաքացուն աշխատանքի ընդունելու, աշխատավարձ, կենսաթոշակ, նպաստ նշանակելու եւ վճարելու ժամանակ: Ընդ որում, սա անկախ այն հանգամանքից՝ քաղաքացին աշխատում է պետական թե մասնավոր հիմնարկությունում: Բացի այդ, սոցիալական քարտն ու դրա համարն անհրաժեշտ են նաեւ ֆիզիկական անձի կողմից հարկեր, մաքսատուրք, պարտադիր սոցիալական ապահովագրության կամ հաստատագրված վճարումներ կատարելու, բանկային հաշիվներ բացելու ժամանակ: Մնացած բոլոր դեպքերում, ըստ Արտեմ Ասատրյանի, սոցիալական քարտ չի պահանջվում: «Սոցիալական քարտ պետք չէ նաեւ գազի, հոսանքի, հեռախոսի եւ այլ տիպի վարձավճարներ մուծելու համար»,- ընդգծում է նա:

Սակայն այս օրենքը մեզանում միանշանակ չընդունվեց, եւ մի շարք կազմակերպություններ դեռ շարունակում են պայքարել ընդդեմ օրենքի պարտադիր կիրառման: «Ընդդեմ մարդկանց համարակալման» միավորման հիմնադիրներից Հայ արիական միաբանության նախագահ Արմեն Ավետիսյանը, իր ղեկավարած կազմակերպության անդամներն ու շուրջ 100 հազար համախոհներ չեն պատրաստվում սոցիալական քարտ ստանալ: Նրանք դիմել են ԱԺ պատգամավորներին՝ օրենքում լրացուցիչ փոփոխություններ կատարելու համար: Արմեն Ավետիսյանի խոսքերով՝ քաղաքական ուժերն իրեն հավաստիացրել են, որ հետամուտ են լինելու, որպեսզի Սոցիալական ապահովագրության քարտերի մասին օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին նախագիծն ընդգրկվի օրակարգ ու ընդունվի:

Իսկ փոփոխությունների հիմնական նպատակն այն է լինելու, որ այսուհետ սոցիալական քարտ ունենալը պետք է լինի կամավոր, ոչ թե պարտադիր: Հակառակ պարագայում, Արմեն Ավետիսյանը սպառնում է, որ իրենք ոտքի կհանեն մասսաներին: «Հունվարի առաջին կեսից հետո շարունակելու ենք առայժմ ասուլիսային եւ կլոր սեղանային պայքարի ձեւերը»,-հայտարարեց Ա.Ավետիսյանը: «Իսկ եթե, այնուամենայնիվ, մեր պահանջները չկատարվեն, ապա դա տեղիք կտա մարդկային բավական լուրջ ալիքի բարձրացման, եւ մենք կկանգնենք այդ ալիքի գլխին: Մասսաներին ոտքի ենք հանելու, եւ եթե որեւէ հիմնարկ չի տալիս մարդկանց աշխատավարձը, ապա պիտի  քարկոծեն, պիտի ջարդուփշուր անեն այդ հիմնարկը՝ հասկացնելով, որ մեր վաստակը ոչ մի օտարի գործակալ իրավունք չունի  չտալու»,- ասում է Ավետիսյանը: Թեեւ, աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարությունից էլ հավաստիացնում են, որ օրենքի կիրառման ժամկետը այլեւս չի երկարաձգվելու, եւ սոցիալական քարտերի ստացումն այսուհետ կամավոր չի կարող դառնալ:

Հ.Գ. Պարզվում է, սոցիալական ապահովագրության քարտ ունենալը պարտադիր է ոչ միայն ՀՀ քաղաքացիների, այլ նաեւ ՀՀ-ում կացության կարգավիճակ ունեցող, ՀՀ-ում գրանցված կազմակերպությունում աշխատող օտարերկրյա քաղաքացիների համար: Այլապես, նրանք եւս չեն կարողանա ՀՀ տարածքում իրականացնել որոշ ֆինանսական գործարքներ: Մեր այն հարցին, թե դա պարտադիր է նաեւ ԼՂՀ քաղաքացիների՞ համար, ՀՀ աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարության սոցիալական ապահովագրության եւ կենսաթոշակային ապահովության վարչության պետ Արտեմ Ասատրյանը պատասխանեց. «ՀՀ-ում կացության կարգավիճակ ունեցող բոլոր քաղաքացիների համար էլ պարտադիր է: Չնայած, կարծեմ նրանք էլ ՀՀ քաղաքացիության անձնագիր ունեն»: Նշենք, որ Հայ արիական միաբանության առաջնորդ Արմեն Ավետիսյանը կարծում է, որ սոցիալական քարտից հրաժարվել ցանկացող մարդիկ կարող են հրաժարվել ՀՀ քաղաքացիությունից, ընդունել ԼՂՀ քաղաքացիություն եւ այսպես պաշտպանել իրենց իրավունքները: Պարզվում է՝ այս տարբերակը ամենեւին էլ չի ազատում սոցիալական քարտ ունենալու պարտականությունից:

Արման Գալոյան