Մթության քողի տակ. կփրկվի արդյո՞ք «Նաիրիտը»

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2005 թվականի հունվարի 13-ի համարում

Մեր արդյունաբերության երբեմնի հսկան՝ «Նաիրիտը», կրկին հայտնվում է ուշադրության կենտրոնում: Եւ դրա համար կա առնվազն երկու առիթ: Նախ՝ «Նաիրիտի» կառավարումը կրկին իրականացնելու է պետությունը: Եւ երկրորդ՝ արդեն ավարտին են մոտենում «Նաիրիտի» հոսքագծերից մեկի ապամոնտաժման եւ Չինաստան տեղափոխելու աշխատանքները: Պետության կողմից կառավարման մասին: «Նաիրիտի» բաժնետոմսերը, ինչպես հայտնի է, գրավադրված էր «Հայկապբանկում»՝ 14 մլն դոլար ընդհանուր արժեքով: Այն բանից հետո, երբ «Հայկապբանկը» դարձավ «Ֆլեշ» ընկերության նախագահ Բարսեղ Բեգլարյանի սեփականությունը, բանկը պարտավորվեց «Նաիրիտի» բաժնետոմսերը իրացնել մինչեւ անցած տարվա վերջ: Չիրացնելու դեպքում դրանք, բանկային լեզվով ասած, «դուրս էին գրվում արտաբալանս», իսկ կենցաղային լեզվով ասած՝ մնում էին անտեր:

Կոնկրետ այս դեպքում դրանց տերը, կարծես թե, կրկին դառնում է պետությունը: Հատուկ նշենք, որ այս իրավաբանական ձեւակերպումները իրականում այնքան էլ հստակ չեն, եւ այս դեպքում մեզ հետաքրքրում են ոչ թե իրավաբանական ձեւակերպումները, այլ իրականությունը: Անցած տարվա նոյեմբերի 25-ին ՀՀ կառավարության 1725 որոշմամբ ստեղծվել է «Պետպոլիմեր» ՍՊԸ-ն, որի միակ մասնակիցը ՀՀ-ն է: Այս ՍՊԸ-ի մասնակցի լիազորությունները վերապահված է ՀՀ էներգետիկայի նախարարությանը: Որոշման 6-րդ կետով «Նաիրիտի» ՓԲԸ ընդհանուր ժողովին առաջարկվում է «Նաիրիտի» կառավարումը հանձնել «Պետպոլիմերին: Այսինքն, «Նաիրիտի» կառավարումը այսուհետ իրականացնելու է ՀՀ կառավարությունը՝ էներգետիկայի նախարարության միջոցով:

«Ոտքի վրա բացատրելու բան չի»,- «Նաիրիտի» հետ տեղի ունեցող մանրամասները ներկայացնելու մեր խնդրանքին ի պատասխան՝ վերջերս ասաց ՀՀ էներգետիկայի նախարար Արմեն Մովսիսյանը: Մի խոսքով, «Նաիրիտը» այլեւս պետական է եւ կառավարվում է պետության կողմից: Սա լավատեսության հիմքեր տալի՞ս է: Նույնիսկ այս հարցին միանշանակ պատասխանելն այժմ անհնարին է: «Նաիրիտը» ժամանակին կառավարվել է պետության կողմից, կառավարվել է հնդկական եւ ռուսական ընկերությունների կողմից, բայց՝ ապարդյուն: Եւ ընդհանրապես «Նաիրիտի» շուրջ բազմաթիվ մութ իրադարձություններ են տեղի ունենում: «Նաիրիտի» հոսքագծերից մեկի ապամոնտաժումն ու դրա մի մասի Չինաստան արտահանումը այդպիսի իրադարձություններից մեկն է միայն:

Որ այդ սարքավորումների մի մասը պետք է տարվի Չինաստան՝ այնտեղ նոր կառուցվող քլորոպրենային կաուչուկի գործարանում տեղադրելու համար՝ հայտնի էր դեռ չորս տարի առաջ: Այս թեման այն ժամանակ ակտիվորեն քննարկվում էր: Դեռեւս 4 տարի առաջ ստեղծվել է հայ-չինական համատեղ «Շանսինաիրիտպրեն» ընկերությունը, որը Չինաստանում կառուցում է կաուչուկի արտադրության ձեռնարկությունը: Ընկերության 40 տոկոս բաժնետոմսերը Հայաստանինն են: Դրա դիմաց մենք չինացիներին ենք տրամադրելու կաուչուկի արտադրության մեր տեխնոլոգիան եւ վերը նշված սարքավորումները: Մնացած բոլոր ծախսերը իր վրա է վերցրել չինական կողմը: Կաուչուկի արտադրությունից ստացվող եկամուտները լինելու են այնքան, որ ՀՀ-ն տարեկան, ինչպես նախատեսված է, ստանալու է 6 մլն դոլար: Առաջին հայացքից փայլուն գործարք է: Բայց ինչ կա սրա տակ իրականում՝ դժվար է ասել:

Նշենք միայն, որ նոր կառուցվող այդ գործարանի գործարկման համար, կոպիտ հաշվարկներով, անհրաժեշտ է 100 մլն դոլար: Եւ այդքան կներդրվի, որովհետեւ Չինաստանը ունի կաուչուկի ահռելի պահանջարկ, եւ այդ գործարանը հաստատ կառուցելու է: Ու, ճիշտն ասած, մի քիչ դժվար է պատկերացնել, որ կաուչուկի արտադրության ավանդույթներ ունեցող Չինաստանը միայն տեխնոլոգիաների եւ «ոչ այնքան արժեքավոր» սարքավորումներ ստանալու դիմաց պատրաստ է հետագայում այդ գործարանի եկամուտների 40 տոկոսը տրամադրել մեզ: Սա մեր նկատմամբ այնքան մեծ բարեհաճություն է, որ կասկածներ է հարուցում: Իհարկե, այս առնչությամբ կառավարութունն ունի որոշակի բացատրություններ, եւ դրանց առաջիկայում մանրամասն կանդրադառնանք:

Սակայն արդեն լուրջ կասկածներ են հնչում, որ այս սարքավորումների ապամոնտաժմամբ եւ ՀՀ-ից դուրսբերմամբ՝ «Նաիրիտի» արդյունավետ գործունեությունը դառնում է անհնարին: Այդ կասկածների մարմնավորումը  «Նաիրիտի» պաշտպանության կոմիտեն է, որի ստեղծման մասին շուտով պաշտոնապես կհայտարարվի: Մի խոսքով, «Նաիրիտի» շուրջ կրքերը կրկին բորբոքվում են:

Հայկ Գեւորգյան