Երևան
22 °C
Հայաստանում աշխատողների իրավունքների պաշտպանությունը լրջագույն խնդիր է: Գործատուները հաճախ չեն դիմանում մարդուն շահագործելու գայթակղությանը, իսկ երբեմն էլ իրենց պարզապես ստրկատեր են զգում:
Վերջերս տեղեկացանք, որ «Երեւան սիթի» սուպերմարկետների ցանցում անպատկերացնելի աշխատանքային գրաֆիկ է: Մարդիկ այստեղ աշխատում են ամեն օր՝ առանց հանգստյան շաբաթ-կիրակիների եւ առանց ամենամյա նվազագույն արձակուրդի:
Լուրը հավելյալ ճշտելու ընթացքում պարզեցինք նաեւ հետեւյալը. սուպերմարկետի հսկիչ-վաճառողները, որոնք աշխատավայրում անընդմեջ ոտքի վրա են, աշխատում են օրական 6.5-7 ժամ, ամենաբարձր վարձատրությունը գաստրոնոմում է՝ ամսական 90 հազար դրամ, կաթնամթերքի բաժնում՝ 80 հազար դրամ, մնացած բաժիններում՝ նպարեղեն, տնտեսական եւ այլն, 75 հազար: Եթե բերված թվերը բաժանենք ամսվա 30 օրերի վրա, ապա կստացվի, որ այս աշխատակիցները օրական ստանում են 2500-3000 դրամ:
«Հանգստյան օր չունենք: Եթե ուզում ենք գնալ, մեր հաշվին է դա»,- ասաց «Երեւան սիթի» սուպերմարկետի աշխատակիցներից մեկը: Արձակուրդ նույնպես չի տրամադրվում, բայց եթե աշխատողն, այնուամենայնիվ, ցանկանում է որոշ ժամանակով հանգստանալ, դարձյալ այդ օրերի համար չի վճարվում: «Արձակուրդը նույնպես մեր հաշվին է: Թույլատրվում է 14-15 օր՝ ամենաշատը»,- ասաց «Երեւան սիթիի» աշխատակիցներից մեկը: Սուպերմարկետի դրամարկղում աշխատանքային օրն ավելի երկար է՝ 8 ժամ: Փոքր-ինչ բարձր է նաեւ աշխատավարձը:
«Երեւան սիթիում» շաբաթական աշխատաժամանակը կազմում է 45.5-ից 56 ժամ:
Այլ սուպերմարկետներում աշխատողների իրավունքների պաշտպանվածության առումով իրավիճակը էապես չի տարբերվում վերը նկարագրվածից.
Օրինակ՝ «ՎԱՍ» սուպերմարկետներում աշխատանքային օրը 8.5 ժամ է (աշխատավարձը՝ 70 հազար դրամ): Հանգստյան օրերը՝ ամսվա մեջ 2-3 անգամ: Արձակուրդ չկա: Շաբաթական աշխատաժամանակը կազմում է 59.5 ժամ:
«Ծիրան» սուպերմարկետների ցանցում աշխատակիցներն աշխատում են ամեն օր՝ 8-ական ժամ: «Հանգստյան օր լինում է այն դեպքում, երբ որ «գիշեր ենք գալիս»: 15-օրը մեկ «գիշեր ենք գալիս»: Ե՛վ էդ օրն ենք ամբողջ ցերեկը տանը լինում, գիշերը ժամը 12-ին նոր գալիս գործի մինչեւ առավոտյան 8-ը, ե՛ւ մյուս օրն ենք տանը լինում: Որ քնենք, էլի: Երկու օր, փաստորեն, տանն ես լինում»,- սուպերմարկետում սահմանված աշխատանքային գրաֆիկը ներկայացրեց աշխատակիցներից մեկը: Շաբաթական աշխատաժամանակն այստեղ հիմնականում կազմում է 56 ժամ:
«ՍԱՍ» սուպերմարկետների ցանցում աշխատանքային օրն ունի 8 ժամ: Շաբաթվա մեկ օրն աշխատողները հանգստանում են: Արձակուրդի իրավունք տրամադրվում է տարեկան մեկ անգամ՝ մեկ շաբաթով: Այդ ժամանակահատվածի դիմաց աշխատողները չեն վճարվում: Շաբաթական աշխատաժամանակը կազմում է 48 ժամ:
Վերոնշյալ սուպերմարկետներից առնվազն երկուսը կապվում են Ազգային ժողովի պատգամավորների, այսինքն՝ օրենսդիր մարմինը ներկայացնող անձանց անունների հետ: «Երեւան սիթին»՝ Սամվել Ալեքսանյանի, «ՍԱՍ» սուպերմարկետը՝ Արտակ Սարգսյանի: Մինչդեռ առեւտրի այս կենտրոններում աշխատակիցներին ներկայացվող աշխատանքային պահանջները խիստ հակասում են ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքին:
Իրականում ինչ իրավունք ունեն տվյալ դեպքում սուպերմարկետների աշխատակիցները
Մեջբերենք մի քանի դրույթ՝ ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքից:
Հոդված 139. Աշխատաժամանակի տեւողությունը
1. Աշխատաժամանակի նորմալ տեւողությունը չի կարող անցնել շաբաթական 40 ժամից:
Հոդված 144. Արտաժամյա աշխատանքի սահմանափակումները
...
2. Գործատուն կարող է աշխատողին ներգրավել արտաժամյա աշխատանքների միայն սույն օրենսգրքի 145-րդ հոդվածով նախատեսված բացառիկ դեպքերում:
Հոդված 145. Արտաժամյա աշխատանքը թույլատրելու բացառիկ դեպքերը
1. Արտաժամյա աշխատանքը թույլատրվում է հետեւյալ բացառիկ դեպքերում, եթե`
1) կատարվում է պետության պաշտպանության, ինչպես նաեւ տարերային աղետների, տեխնոլոգիական վթարների, համաճարակների, դժբախտ պատահարների, հրդեհների եւ արտակարգ բնույթ կրող այլ դեպքերի կանխարգելման կամ դրանց հետեւանքների վերացման համար անհրաժեշտ աշխատանք.
2) անհրաժեշտ է ավարտել սկսած աշխատանքը, որը պատահական կամ չնախատեսված խոչընդոտների պատճառով չէր կարող ավարտվել նորմալ աշխատաժամանակի ընթացքում, եւ եթե սկսած աշխատանքների դադարեցումը կարող է առաջացնել նյութերի փչացում, ոչնչացում կամ սարքավորումների անսարքություն.
3) իրականացվում է այնպիսի մեխանիզմների կամ սարքավորումների նորոգման կամ վերականգնման աշխատանքներ, որոնց անսարքության հետեւանքով ընդհատվել է զգալի թվով աշխատողների աշխատանքը.
4) աշխատանքի չի ներկայացել հերթափոխային աշխատողը, ինչը կարող է հանգեցնել աշխատանքի անընդհատության խաթարման: Այդ դեպքերում գործատուն կամ նրա ներկայացուցիչը պարտավոր է անհապաղ միջոցներ ձեռնարկել բացակայողին այլ աշխատողով փոխարինելու համար.
5) կատարվում են բեռնման կամ բեռնաթափման եւ դրանց հետ կապված այլ աշխատանքներ` առաքման եւ նշանակման կետերում բեռների կուտակումը եւ տրանսպորտային միջոցների պարապուրդը կանխելու կամ վերացնելու, կազմակերպության պահեստներն ազատելու համար.
6) առկա է գործատուի պայմանագրային պարտավորությունների անհապաղ կատարման անհրաժեշտությունը:
(Սուպերմարկետներն, ինչպես տեսնում ենք, բացառությունների մեջ չեն տեղավորվում):
Հոդված 155. Ամենշաբաթյա անընդմեջ հանգիստը
...
5. Ամենշաբաթյա անընդմեջ հանգիստը չպետք է պակաս լինի 35 ժամից:
...
6. Հանգստյան օրերին աշխատողներին արգելվում է ներգրավել աշխատանքներում, բացառությամբ այն աշխատանքների, որոնց դադարեցումը արտադրության տեխնիկական պատճառներով անհնար է, կամ որոնք անհրաժեշտ են բնակչության սպասարկման, ինչպես նաեւ անհետաձգելի նորոգման, բեռնման կամ բեռնաթափման աշխատանքների կատարման համար:
Հոդված 158. Ամենամյա արձակուրդը
1. Ամենամյա արձակուրդն աշխատանքային օրերով հաշվարկվող ժամանակահատված է, որը տրամադրվում է աշխատողին հանգստանալու եւ աշխատունակությունը վերականգնելու համար: Այդ ընթացքում պահպանվում է նրա աշխատատեղը (պաշտոնը) եւ վճարվում է միջին աշխատավարձը:
Հոդված 159. Ամենամյա նվազագույն արձակուրդը
1. Ամենամյա նվազագույն արձակուրդի տեւողությունը հնգօրյա աշխատանքային շաբաթվա դեպքում 20 աշխատանքային օր է, իսկ վեցօրյա աշխատանքային շաբաթվա դեպքում` 24 աշխատանքային օր:
Ահա օրենքի դրույթները: Բայց ո՞վ պետք է հետեւի, թե Հայաստանում որքանով են պաշտպանվում աշխատողների իրավունքները: Համապատասխան պետական մարմին գոնե առայժմ գոյություն չունի, եւ միակ այլընտրանքը, որի միջոցով կարող են աշխատողները խնդրի լուծում ակնկալել, դատարանն է: ՀՀ աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարության աշխատանքի պետական տեսչությունը 2013 թվականին միավորվեց առողջապահության նախարարության պետական հիգիենիկ եւ հակահամաճարակային տեսչության հետ: Միացյալ՝ առողջապահական պետական տեսչությունը նախորդ տարի դարձավ տեսչական մարմին, բայց դրա կանոնադրական գործառույթների մեջ չեն մտնում աշխատանքի իրավունքի նկատմամբ վերահսկողությունը: Առողջապահության նախարարության այս ստորաբաժանումը միայն իրավունք ունի վերահսկողություն իրականացնել աշխատողների առողջության պահպանման եւ անվտանգության ապահովման բնագավառում:
Առանց հանգստի աշխատող մարդը կարող է ձեռք բերել ցանկացած հիվանդություն
ՀՀ գլխավոր նեւրոպաթոլոգ, պրոֆեսոր Գուրգեն Հովհաննիսյանը, մեր խնդրանքով անդրադառնալով այն հարցին, թե մարդու առողջության համար ինչ վտանգ կարող է ներկայացնել առանց հանգստի աշխատանքը, ասաց.
«Յուրաքանչյուր մարդու օրգանիզմ ունի իր ռեզերվը, որը վերականգնվում է աշխատանքային օրվա ավարտից հետո, երբ որ նա հանգստանում է: Բայց այդ ռեզերվը անսահման չէ: Ուշ թե շուտ գալիս է ժամանակ, երբ ռեզերվը սպառվում է: Դա կարող է տեղի ունենալ, երբ մարդը կատարում է ծանր աշխատանք եւ չի հասցնում վերականգվել հանգստյան 10-12 ժամվա ընթացքում, կամ եթե երկար տարիներ աշխատում է առանց հանգստյան օրերի: Այսինքն՝ ամեն օր գնում է գործի: Եթե ռեզերվը սպառվում է, թուլանում է մարդու իմունիտետը, այսինքն՝ պաշտպանողական ֆունկցիան: Այդ դեպքում նրա մոտ կարող է առաջանալ ցանկացած հիվանդություն: Նույնիսկ գրիպը (որն, իրականում իհարկե թեթեւ հիվանդություն չէ), տանում է ավելի ծանր: Եթե սովորական մարդու գրիպը մեկ շաբաթում կամ տասն օրում լավանում է, թույլ իմունիտետ ունեցողը կարող է երկու-երեք շաբաթ լինել գրիպոզ վիճակում, ջերմել եւ այլն»,- ասաց Գուրգեն Հովհաննիսյանը:
Բայց, ըստ նրա, առաջին հերթին ի հայտ են գալիս հոգեբանական խնդիրներ ու դեպրեսիվ վիճակ:
«Այդ մարդիկ ընկնում են դեպրեսիայի մեջ: Նրանց մոտ զարգանում է մշտական ցավային համախտանիշ, հիմնականում՝ գլխացավ, բայց կարող է եւ մարմնի տարբեր մասերում ունենան մշտական ցավեր՝ առանց որեւիցե օրգանական ախտահարման: Տրամադրության անկում է տեղի ունենում: Մարդը չի կարողանում նորմալ շփվել իր շրջապատի հետ, ջղային է լինում, անտարբեր է դառնում ամեն ինչի նկատմամբ: Գրականության մեջ նկարագրվում է, որ նույնիսկ սիրող ամուսինների բաժանություններ են լինում: Բնականաբար, նաեւ սկսվում են արյան ճնշման տատանումներ, իսկ դա ռիսկի գործոն է ինֆարկտի եւ ինսուլտի համար»,- շարունակեց հանրապետության գլխավոր մասնագետը:
Նա նկատեց, որ զարգացած երկրներում՝ թե՛ պետական եւ թե՛ մասնավոր օղակներում, աշխատողներին արձակուրդ են ուղարկում պատադիր կերպով, որովհետեւ հասկանում են՝ առանց ուժերը վերականգնելու նա երկար ու արդյունավետ աշխատել ի վիճակի չէ:
«Առանց հանգստի աշխատելու դեպքում առաջ է գալիս խրոնիկ հոգնածության համախտանիշ, մարդիկ չեն կարողանում իրենց պոտենցիալը իրացնել: Աշխատանքի վայրում սկսում են թերի աշխատել, որովհետեւ այլ կերպ պարզապես չեն կարողանում: Դառնում են պակաս ընկալունակ: Մեզ մոտ պարտադիր ձեւով ոչ ոք արձակուրդ չի ուղարկում, կարողանո՞ւմ ես, աշխատիր, աշխատիր, աշխատիր, մինչեւ որ մի օր այդ մարդը գալիս, ասում է՝ այլեւս ի վիճակի չեմ ընդհանրապես: Չհաշված այն, որ շաբաթ-կիրակի մեզ մոտ պարտադիր հանգիստ չկա, մարդիկ այդ օրերին էլ կարող են գնալ գործի: Եթե նույնիսկ չեն գնում, նրանց կարող են կանչել եւ նրանք չեն կարող չգնալ»,- մերօրյա իրականությունից խոսեց բժիշկը:
Ինչ վերաբերում է հարցին, թե իր պրակտիկայում եղե՞լ են դեպքեր, երբ հիվանդությունն ակնհայտորեն առաջացել կամ զարգացել է անդադար աշխատանքի հետեւանքով, Գուրգեն Հովհաննիսյանը պատասխանեց, որ շատ քիչ հիվանդներ են իրենց առողջական խնդիրները կապում գերհոգնածության հետ: Օրինակ, ըստ նրա, երբ ինսուլտի կապակցությամբ դիմած մարդիկ տարբեր գանգատներ ու հնարավոր պատճառներ են նշում, երկարատեւ զրույցի ընթացքում պարզվում է, որ մարդը տարիներ շարունակ աշխատել է առանց հանգստի:
Հ.Գ. Սուպերմարկետներում աշխատողների աշխատանքային իրավունքների ոտնահարման խնդրի առնչությամբ մենք փորձեցինք մեկնաբանություն ստանալ գլխամասային գրասենյակներից: Վերը նշված չորս սուպերմարկետներից եւ ոչ մեկի դեպքում դա չհաջողվեց: «Սփյուռ» տեղեկատուում ներկայացված հեռախոսահամարները չէին պատասխանում, բացառությամբ «ՍԱՍ» սուպերմարկետի: Այստեղից, սակայն, երկու անգամ ասացին, որ համապատասխան աշխատակիցը տեղում չէ:
Հոդվածը հրապարակվել է «Հայկական ժամանակ» օրաթերթի հունվարի 27-ի համարում:
Հայաստանում մի շարք ծառայություններ ամբողջ բնակչության համար պետպատվերով են. ԱՆ-ն հայտնել է՝ որոնք են դրանք
1 օրում ՀՀ ճանապարհներին տեղի է ունեցել 7 պատահար. 1 մարդ զոհվել է, 10-ը՝ վնասվածք ստացել
Ստավրոպոլի մարզում ռուսական ռազմական ինքնաթիռ է կործանվել, անձնակազմի մեկ անդամը կորել է (տեսանյութ)
Անհրաժեշտ է երաշխավորել կանանց և տղամարդկանց իրավահավասարությունը. ՄԻՊ
7-10 ժամ գազ չի լինի Երևանի, Վանաձորի, Գյումրիի և Օձունի որոշ հասցեներում
Հայաստանին է վերադարձվել Աղավնաձոր բնակավայրին հարող՝ ընդհանուր 1 հա մակերեսով հողամասը. դատախազություն
Մանկապարտեզներում երկարօրյա խմբեր կգործեն նույնիսկ մեկ երեխայի համար (տեսանյութ)
Ղազախստանում բեռնատար գնացքը դուրս է եկել ռելսերից
Մի քանի ժամով կհոսանքազրկվեն Երևանի և 7 մարզի բազմաթիվ հասցեներ
Վրաերթ Երևանում. հետիոտնը տեղում մահացել է
«Լիվերպուլը» հաղթել է «Ատալանտային», սակայն՝ դուրս մնացել Եվրոպայի լիգայից
Լոռու մարզում պահեստ է հրդեհվել
Իսրայելը հրթիռային հարվածներ է հասցրել Իրանին. ինչ է հայտնի
«Օպել»-ը բախվել է մայթեզրին ու գլխիվայր շրջվել. ուղևորները տեղափոխվել են հիվանդանոց
Ովքեր ուզում են շարունակաբար ունենալ հաջողակ պետություն, պետք է ապահովեն այդ պետության մրցունակությունը․ Նիկոլ Փաշինյան
Քենիայում ռազմական ուղղաթիռ է կործանվել․ զոհերի թվում է երկրի պաշտպանության ուժերի հրամանատարը
3-ի փոխարեն 8 մասնաշենք․ Փոքր Վեդիի միջնակարգ դպրոցը շահագործման կհանձնվի մինչև տարեվերջ (տեսանյութ)
Մենք հիմա նստած ենք ռումբի վրա, դա պայթեցնելու վահանակը ռուսների մոտ է, Հայաստանը քայլ պիտի անի. Մեհրաբյան
Արտակարգ դեպք Երևանում․ «Էվոկաբանկ»-ի հաճախորդը իր տղայի և ընկերոջ հետ ծեծել են մասնաճյուղի կառավարչին ու աշխատակցին
ԳՐԵԿՈ-ն բարձր է գնահատել ՆԳՆ ոստիկանության բարեփոխումները․ զեկույց
Հրդեհ է բռնկվել Արթիկի անտառտնտեսության տարածքում․ ծառեր են ջերմահարվել
Թուրքիայում տեղի ունեցած երկրաշարժի հետևանքով ավերածություններ կան
Տեղի է ունեցել «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության նախաձեռնող խմբի նիստ․ այն վարել է Նիկոլ Փաշինյանը
«Նուբարաշեն» ՔԿՀ-ի անցագրային կետում փաթեթ գցած քաղաքացին ձերբակալվել է
Բախվել են «Մերսեդես»-ն ու «Կամազ»-ը. մարդատարի 20-ամյա վարորդն ու նրա հասակակից 2 ուղևորները հիվանդանոցում են
ՀՀ ֆինանսների նախարարության պատվիրակությունը Վաշինգտոնում է․ ինչ հանդիպումներ են տեղի ունեցել
Կայծակի հարվածից Աբու Դաբիից Երևան թռչող ինքնաթիռի դիմապակին վնասվել է (տեսանյութ)
Ֆինլանդիան ժամանակավորապես կկրճատի փախստականների նպաստները
Բերդկունք ամրոցը կվերածվի արգելոց-թանգարանի
Կարևորվել է Ֆրանսիայի հետ տնտեսական փոխգործակցության խորացումը․ փոխվարչապետն ընդունել է Բրիս Ռոքֆոյին
Որտեղ է հայտնաբերվել քրեական պատմություններով հայտնի նորատուսցի Արայի տղայի «յաշիկը»
«Օբյեկտիվ չեք». Պետրոս Ղազարյանը դիմել է Մայր Աթոռի տեղեկատվական համակարգի տնօրեն Եսայի քահանա Արթենյանին
«Գարդման-Շիրվան-Նախիջևան»-ն ակնկալում է, որ ԱՄՆ դեսպանը կնպաստի ԼՂ հայերի վերադարձի ժամկետների և միջոցների մատնանշմանը
Թուրքիայում 5․6 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցել
ԵԽԽՎ վերադառնալու համար Բաքուն պետք է որոշ պահանջներ կատարի․ Ադրբեջանի հարցով զեկուցող
ԱԽ քարտուղարը Բրիս Ռոքֆոյին է ներկայացրել հայ-ադրբեջանական բանակցային գործընթացի վերջին զարգացումները
Ֆրանսիան որոշել է մենակ չթողնել Հայաստանին Ադրբեջանի շարունակվող ագրեսիայի դեմ․ Աստրիդ Փանոսյան-Բուվե
ԲՏԱ փոխնախարարն ու ծրագրերի վարչության պետն այցելել են «Ինժեներական քաղաք», ծանոթացել շինաշխատանքներին
Վարչապետն ընդունել է Մարտին Շտիկելին․ ՀՀ կառավարության և «Fichtner»-ի միջև փոխգործակցությանն առնչվող հարցեր են քննարկվել
Արարատի մարզում բենզալցակայանի գործունեություն է դադարեցվել, այն ապամոնտաժվել է
© 2024 Հայկական ժամանակ