Սերունդներին. մրցույթի իմիտացիա

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2005 թվականի փետրվարի 22-ի համարում

Թե ինչպես են առաջանում այն պարտքերը, որ մենք թողնում ենք մեր սերունդներին, թերեւս, ոչ մեկի համար գաղտնիք չէ՝ վարկեր ենք ստանում, որ հրատապ խնդիրներ լուծենք: Դրանց անհրաժեշտությունը, գոնե մեծամասամբ, կասկածի ենթակա չէ: Բայց կարո՞ղ ենք ավելի քիչ պարտք թողնել: Բերենք ընդամենը մեկ օրինակ: Անցած տարի սեպտեմբերին որոշվեց վերակառուցել եւ արդիականացնել «Ալավերդի-2» 220 կիլոՎոլտ լարման ենթակայանը: Այդ աշխատանքները ֆինանսավորելու էր Գերմանիայի կառավարությունը, որը այդ նպատակով վարկ էր տրամադրելու: Աշխատանքները իրականացնողին որոշելու համար անցած տարվա սեպտեմբերին հայտարարվեց մրցույթ: Մրցույթին մասնակցելու ցանկություն հայտնեցին գերմանական «Areva» ընկերությունը եւ այնպիսի աշխարհահռչակ գիգանտ ընկերություններ, ինչպիսիք են գերմանական «Siemens»-ը եւ Շվեդաշվեյցարական «ABB»-ն:

Մրցութային փաթեթների ներկայացման վերջնաժամկետ հայտարարվեց նոյեմբերի 15-ը: Այս ամսաթիվը ճակատագրական դարձավ: «ABB»-ի եւ «Siemens»-ի բախտը չբերեց: Սեպտեմբերի 13-ին, երբ այդ ընկերությունները պետք է Երեւան ուղարկեին իրենց մրցութային առաջարկները, պարզվեց, որ Ֆրանկֆուրտ-Երեւան թռիչքը չի կայանալու: «Siemens»-ը փաթեթը այդպես էլ ժամանակին չհասցրեց Երեւան: Սակայն «ABB»-ն մի քանի այլ չվերթներով սեպտեմբերի 15-ի առավոտյան Երեւան է հասցնում մրցութային փաթեթը, բայց ոչ ամբողջությամբ: Ըստ մրցույթի պայմանների, մասնակիցները պետք է ներկայացնեն երեք հաստափոր փաթեթ՝ նախաորակավորման փաթեթը, տեխնիկական առաջարկների եւ ֆինանսական առաջարկների փաթեթները: Դրանցից յուրաքանչյուրը, իր հերթին պետք է բաղկացած լինի մեկ գերմաներեն եւ մեկ ռուսերեն բնօրինակներից, եւ բացի այդ, երեք ռուսերեն պատճեններից:

«ABB»-ի փաթեթների բոլոր բնօրինակները, որոնք գտնվում էին հենց ներկայացուցչի մոտ ժամանակին հասնում են Երեւան, բայց ուղեբեռ հանձնված պատճենները «Ավստիական ավիաուղիները» ուշացրել էր: Հաշված ժամերի ընթացքում հաջողվում է պատրաստել պատճենների մեծ մասը: Միայն փաթեթներից մեկում պահանջվող երեք պատճեններից բացակայում էր երկուսը: Մրցութային հանձնաժողովը ժամանակին տեղեկանում է ստեղծված իրավիճակի մասին, բայց ապարդյուն: «Մրցույթի պայմաններով պետք է ներկայացված լինեին բոլոր փաստաթղթերը, իսկ «ABB»-ն չի ներկայացրել դրանք»,-մեր հարցին ի պատասխան այսպես մեկնաբանեցին տեղի ունեցածը ՀՀ էներգետիկայի նախարարությունում, որը իրականում նստած է այս մրցույթի ղեկին:

Իսկ միայն այս որոշման արդյունքում մենք մեր սերունդներին փոխանցեցինք լրացուցիչ մոտ 230 հազար դոլար: Խնդիրն այն է, որ «ABB»-ն ենթակայանի վերազինման համար առաջարկել էր 7 մլն 218 հազար եվրոյի ծրագիր, իսկ «Areva»-ն՝ 7 մլն 400 հազար Եվրո: Եւ խնդիրը միայն գումարը չէ: Վերջինիս առաջարկով նախատեսվում է ենթակայանը վերազինել շատ ավելի ցածրակարգ սարքավորումներով, ինչը մասնագետների կարծիքով, անթույլատրելի է: Խնդիրն այն է, որ Համաշխարհային բանկի տրամադրած վարկերով Հայաստանում վերազինվել է 8 նման ենթակայան, որոնց հագեցման համար տեխնիկական ավելի խիստ պայմաններ են դրված եղել` ամենասկզբունքային սարքավորումների համար: Իսկ «Ալավերդի-2»-ը այս առումով ավելի բարձրակարգ սարքավորումներով պետք է հագեցվեր, քանի որ այն տրանզիտային նշանակություն ունի:

Այս պատմությունը քաջ հայտնի է էներգետիկայի ոլորտի, այսպես ասած, էլիտային: Պատմության մանրամասները մարդիկ իրար են պատմում որպես զավեշտ: Ակնհայտ է, որ հանձնաժողովը ավելի էժան առաջարկ ներկայացրած ընկերությանը չպետք է վաներ միայն պատճենները ուշացնելու համար: Նմանատիպ մրցույթների անցկացման միջազգային փորձը թույլ էր տալիս հանձնաժողովին ավելի էժան առաջարկ ներկայացրած մասնակցի նկատմամբ ավելի զգույշ մոտեցում դրսեւորել: Միայն ցանկություն էր պետք: Բայց ինչո՞ւ հանձնաժողովը որոշեց չընդունել ավելի էժան եւ ավելի որակյալ աշխատանք կատարելու առաջարկը: Քաջատեղյակները հակված են այն համոզման, որ ցանկացած դեպքում  «Areva»-ի հաղթանակը կանխորոշված էր: Խնդիրն այն է, որ իր սարքավորումները այս ընկերությունը պետք է մատակարարի նախկին ԳԴՀ Դրեզդեն քաղաքի գործարաններից:

Հասկանալի է, որ Գերմանիայի կառավարությունը, պատկերավոր ասած,  բոլորովին դեմ չէր լինի, որ նման մրցույթներով պատվերներ ստանան ու ոտքի կանգնեն նախկին ԳԴՀ-ում գտնվող թույլ զարգացած գործարանները: Այս առումով Գերմանիայի կառավարության գործելակերպը գերմանացիների համար շատ ողջունելի պետք է դիտել: Բայց ինչպես գնահատենք մենք՝ հայաստանցիներս մեր կառավարության գործելակերպը, երբ հանուն գերմանական թույլ զարգացած ընկերությունների զարգացման մեր սերունդներին պետք է թողնենք ավելի մեծ պարտք, քան հնարավոր էր, եւ ավելի ցածրորակ ենթակայան, քան կարող էինք ունենալ այս վերազինումից հետո: Եւ ընդհանրապես, գոնե վերջին շրջանում անցկացվող տարաբնույթ մրցույթները հանգեցնում են այն համոզման, որ դրանք բոլորը ֆարս են եւ ընդամենը արդարության իմիտացիա են ստեղծում:

Հայկ Գեւորգյան