ԱԱՀ՝ մանկական գրականության համար. ահազանգում են հրատարակիչներն ու մանկագիրները

2018 թվականի հունվարի 1-ից ուժի մեջ են մտել ՀՀ Հարկային օրենսգրքում կատարված փոփոխությունները, համաձայն որոնց` մանկական գրականության հրատարակիչը կամ իրացնողը ազատվում է գրքի ավելացված արժեքի հարկից, եթե տվյալ գրականությունը ՀՀ կրթության եւ գիտության նախարարության կողմից պաշտոնապես հաստատվել կամ երաշխավորվել է որպես մանկական:

Այսինքն՝ այսուհետ մանկական է համարվում այն գիրքը, որը կրթության նախարարության կողմից հաստատված է որպես այդպիսին, եթե անգամ դա լինում է գիրք-խաղալիք, կտորից գիրք, նկարազարդ գրքեր եւ այլն: 

«Անտարես» հրատարակչության տնօրեն Արմեն Մարտիրոսյանը «ՀԺ»-ի հետ զրույցում ասաց, որ «Բուկինիստ» գրախանութում Հանրապետության նախկին նախագահ Սերժ Սարգսյանի եւ հրատարակիչների հետ հանդիպման ժամանակ գրահրատարակչական ոլորտին վերաբերող քննարկված հարցերից մեկն է եղել  մանկական գրքերի վրա ավելացված արժեքի հարկը:

Ըստ Արմեն Մարտիրոսյանի՝ հունվար ամսից 100 անուն գիրք է ներկայացրել ԿԳՆ հետազոտության, եւ դեռ պարզ չէ, թե երբ այդ գրքերը կհաստատվեն որպես մանկական. «Իսկ մինչ այդ, մենք ստիպված ենք վճարել այդ 20 տոկոս ավելացված հարկը, քանի դեռ Թումանյանի հեքիաթները մանկական չեն ճանաչվել»:

«25 տարի հրատարակում էինք մանկական գիրք եւ ՀՀ օրենքն ասում էր, որ մանկական գիրքն ազատված է ավելացված արժեքի հարկից, հիմա ամեն մի ստից բանի համար ստուգումներ են դրել եւ մինչեւ այդ ձգձգվող «մասնագիտական հետազոտության» իրականացումը մենք ավելացված հարկ ենք վճարելու.«Գույներ» գիրք ունենք, որը նախատեսված է 4-5 տարեկան երեխաների համար, գույների ուսուցում է, հիմա ի՞նչ, պետք է քննարկեն, թե կապույտը կապու՞յտ թողնեն, կամ կապույտը կարմի՞ր դարձնեն, միգուցե հանրապետականների համար կարմիրը կապու՞յտն է արդեն»,- ասում էր Արմեն Մարտիրոսյանը:

«Որպեսզի մի գիրքն ավելացված արժեքի  հարկից ազատվի, գործընթացը տեւում է մոտավորապես 3 ամիս, որովհետեւ ԿԳ նախարարություն ես ուղարկում, այնուհետեւ այդ գրքերը գնում են Կրթության ազգային ինստիտուտ, որի մասնագետները հատ առ հատ կարդում, քննարկում են այդ գրքերը։ Այսինքն՝ այդ մի գրքի ուսումնասիրությունը ժամանակ է պահանջում, որն իսկապես լուրջ աշխատանք է»,- ասաց Մարտիրոսյանը:

Ըստ նրա, այդ երեք ամսվա ընթացքում վաճառողը վճարում է ավելացված արժեքի հարկը, իսկ սա նշանակում է, որ բիզնեսը պետք է մտնի ժողովրդի գրպանը եւ վերականգնի իր վնասները։ Ծնողը, որ իր երեխայի համար գիրք է առնում, որպես կանոն, դժվար վաստակող ծնողն է, եւ այդ դժվար վաստակից ինքը պետք է ավելի թանկ վճարի մանկական գրքի համար: «Երբ գրքերը դառնան ավելի թանկ, ու գիտակից ծնողը չկարողանա իր բալիկի համար գիրք առնել, ինչքան բալիկներ կմնան կրթական ասպարեզից դուրս: Այսօր իրական պայքարը Հայաստանում գիտելիքի ու տգիտության միջեւ է, սա նշանակում է, որ կառավարությունը մեզ համար նոր տգետ սերունդ է պատրաստում՝ փորձում է ինտելեկտուալ մարդկանց մակարդակը հասցնել զրոյի»,- ասում էր Արմեն Մարտիրոսյանը:

Կրթության եւ գիտության նախարարության իրավաբանական վարչության պետ Լուսինե Գրիգորյանը մեր զրույցում ասաց, որ ունեն ԿԳ նախկին նախարարի հրաման՝ հանրակրթական, այդ թվում՝ նախադպրոցական հաստատություններում եւ մանուկների համար օգտագործվող ձեռնարկների փորձաքննության եւ գործածության երաշխավորման նյութերի մասին:

Հստակ կարգի համաձայն՝ տվյալ գիրքը փորձաքննության է ուղարկվում եւ Կրթության ազգային ինստիտուտի փորձագիտական եզրակացության հիման վրա էլ երաշխավորվում: Խոսելով փորձագիտական հետազոտության ժամանակացույցի մասին՝ իրավաբանական վարչության պետն ասաց, որ հստակ ժամանակացույց չկա: «Այդքան էլ շատ չի տեւում, մեկամսյա ժամկետում իրականացվում է փորձաքննություն եւ տալիս փորձագիտական եզրակացություն, միայն անհրաժեշտության դեպքում այն կարող է երկարաձգվել»- ասաց Գրիգորյանը: Իսկ թե ինչ անհրաժեշտության մասին է խոսքը, վերջինս չմանրամասնեց:

Լուսինե Գրիգորյանը, նշեց, որ օրենքը միշտ էլ գործել է, ուղղակի մեխանիզմներն են փոխվել: Իսկ մեր հարցին՝ արդյո՞ք  երկար տարիներ ի վեր հայտնի մանկական գրքերի կամ հեքիաթների ուսումնասիրության կարիքը կա, եւ արդո՞ք պետք է, որ դրանք նորից մասնագիտական փորձաքննություն անցնեն, Լուսինե Գրիգորյանն պատասխանեց, որ ամեն դեպքում մասնագիտական եզրակացությունը պետք է, քանի որ անկախ ամեն ինչից՝ մանուկների հետ գործ ունեն:

Մանկագիր եւ թարգմանիչ Նունե Թորոսյանը, որը 20 տարուց ավելի աշխատել է նաեւ Կրթության ազգային ինստիտուտում, «Հայկական ժամանակ»-ի հետ զրույցում ասաց, որ լավ ծանոթ լինելով իրավիճակին, կարող է ասել, որ երբեմն այնպիսի բաներ են տանում ուսումնասիրման, որ կարդացողներն ու հետազոտողներն առաջին իսկ րոպեից հասկանում են, որ ուղղակի անթույլատրելի է, որ տվյալ գիրքն ընկնի երեխաների ձեռքը:

«Բայց սրան էլ չափ գոյություն ունի, այն գրքերը, որոնք ակնհայտ մանկական են, հայտնի մանկագիրներից արված թարգմանություններ են եւ առաջին անգամ չեն հրատարակվում, այսինքն՝ արդեն ինչ-որ երկրներում հրատարակվել են, ճանաչում ունեն եւ այլն՝ սրանց համար հերթական ստուգում իրականացնելն ավելորդ է: Եվ ի վերջո, ինչքա՞ն կարելի է ամեն ինչը նույն սանրով սանրել»,- ասաց Նունե Թորոսյանը: Նա վստահեցնում էր, որ կրթության եւ գիտության նախարարության կողմից մանկական գրքերի վերաբերյալ այս նոր մոտեցումը միայն դժվարեցնելու է գրքի հասանելիությունը երեխաների համար:

«Շատ կարեւոր է, որ մարդիկ գոնե այդ չնչին հնարավորությունն ունենան գիրք գնելու իրենց երեխայի համար, որը եթե այս տեմպերով շարունակվի, ապա ավելի բարդ կլինի սոցիալապես անապահով մեր հասարակության համար, քանի որ երբ հրատարակիչները ստիպված լինեն մինչեւ ստուգումներն իրականացնելը ավելացված հարկ վճարել, այդ ընթացքում ուզած, թե չուզած պետք է գրքերի գները թանկացնեն»,- ասաց մանկագիրը: Նրա խոսքով՝ մեծահասակների համար էլ գրականությունը, իհարկե շատ կարեւոր է, բայց փոքրերի, երեխաների համար, այն առավել կարեւոր է, քանի որ մարդ դարձնող, արժեքներ ձեւավորող գործուն միջոցներից մեկն է, իսկ այս դեպքում փոքրիկներից շատերը զրկվում են շատ տարբեր գրքեր ունենալու հնարավորությունից:

Ըստ Նունե Թորոսյանի՝ հրատարակիչները, որոնք ավելի հաճախ վնասով են աշխատում, արդեն մեծ դժվարությամբ կտպեն նոր գրքեր, իսկ այդ խոչընդոտներից հետո, գրողներն էլ թեւաթափ կլինեն եւ չեն էլ գրի՝ չունենալով երաշխիք, որ իրենց գիրքը կհրատարակվի: «Հայաստանում սա հեղինակներին ճնշելու, սպանելու նոր ճանապարհ է»,- ասում էր մանկագիրը: