Պետությունը՝ հիվանդին. նախ քսակդ, ապա եւ կյանքդ. Լիլիթ Ավագյանի հոդվածը

1919-ին 40 տարեկանում բծավոր տիֆից մահացավ Արամ Մանուկյանը` Առաջին Հանրապետության Ներքին գործերի նախարարը: Նա հնարավորություն ուներ մեկնել արտերկիր՝ բուժվելու, սակայն, քանի որ երկրում հարյուրավոր մարդիկ մեռնում էին տիֆի համաճարակից, նա իրեն թույլ չտվեց օգտվել մի բանից, որից չէին կարող օգտվել մյուսները:

Chosun.com  կորեական կայքը 2014-ին  «Հայաստանի նախագահը՝ Կորեայի առողջապահական տուրիստների շարքում» հոդվածում նշել էր, որ  «Չաում» վերականգնողական կենտրոն է այցելել ՀՀ նախագահը եւ հունվարի 9-ից 17-ը իրենց կենտրոնում ստացել   ցողունային բջիջների թերապիա, երիտասարդացման թերապիա, ինչպես նաեւ կատարել… մարմնի հարթեցում, մերսում եւ քաշի կարգավորում:  

ՀՀ այն քաղաքացիներին, որոնք  մեկնում են արտասահման՝ բուժվելու, կարելի է հասկանալ: Թեեւ բուժման նման հնարավորություն եզակիներն ունեն՝ առանց տունը վաճառելու, վարկ վերցնելու կամ հասարակության աջակցությանը դիմելու:

Մեր երկրի առողջապահական համակարգը կարգավորում են մարդիկ, որոնք Հայաստանում  միայն իրենց ճնշումն են չափում,  իսկ քիչ թե շատ լուրջ հետազոտության համար մեկնում են արտերկիր:

Առողջապահական թեմային անդրադառնալու «ինֆորմացիոն առիթը» վիճակագրությունն էր.  «Քաղցկեղից մահացության ցուցանիշով Հայաստանն աշխարհում երկրորդ տեղում է՝ Զիմբաբվեօց հետո»: Սա Քալիֆորնիայի համալսարանի պրոֆեսոր Շանթ Շխրտմյանի պնդումն էր: Որը պաշտոնապես չի էլ վիճարկվում:

2016 թ. «World Life Expectancy» կայքի տվյալներով՝ 172 երկրներից Հայաստանն առաջինն է քաղցկեղից մահացությունների ցուցանիշով:

Հայաստանը որը քաղցկեղով հիվանդությունների ցուցանիշով աշխարհի մասշտաբով երկրորդ երկիրն է, բացի էկոլոգիական, աղքատության, թերսնման եւ այլ խնդիրներից,  ունի նաեւ   առողջապահական  կոռումպացված համակարգ: Եվ այդ համակարգն էլ մահացությունների թվի ավելացման պատճառ է:

Ի՞նչ շանսեր ունի քաղցկեղով հիվանդ մարդը բուժվելու Հայաստանում: Ի՞նչ աջակցություն է նա ստանում պետությունից:

Դիտարկենք, թե ինչ ճանապարհ է անցնում  կրծքի քաղցկեղով հիվանդ կինը: «Քաղցկեղ» ախտորոշմամբ  հիվանդի՝ պետության կողմից  երաշխավորված արտոնյալ բուժօգնություն ստանալու փորձերն ի սկզբանե դատապարտված են: Ահա ինչու.   բուժհաստատությունում հիվանդ մարդուն ասում են. «Ցանկանում եք պետպատվերո՞վ բուժվել, ոչ մի խնդիր, սպասեք, մինչեւ Ձեր հերթը կհասնի»: Հերթը կարող է հասնել ամիսներ  կամ մեկ տարի անց: Որոշ դեպքերում՝ արդեն հետմահու:

Այս հիվանդության դեպքում բուժումն անհրաժեշտ է սկսել օր առաջ:  Հասկանալի է, հիվանդը նախընտրում է, ինչ գնով էլ լինի, բուժվել վճարովի ու անմիջապես: Այս դեպքում նրան խնդրում են ստորագրել թուղթ, թե նա իր կամքով հրաժարվում է պետպատվերով բուժօգնությունից:

Կրծքի քաղցկեղով կինը  ուղեւորվում է, դիցուք,  Վ. Ֆանարջյանի անվան ազգային ուռուցքաբանության կենտրոն՝ իր հաշվին բուժվելու (նույն հաջողությամբ՝  «Մուրացան» առողջարանային համալիր, «Միքայելյան վիրաբուժության ինստիտուտ» կամ «Էրեբունի» բժշկական կենտրոն... Բոլոր բուժհաստատություններում  նույն սկզբունքով են աշխատում):    Ուռուցքաբանության կենտրոնում հիվանդից պահանջում են ներկայացնել «Պետության կողմից երաշխավորված անվճար արտոնյալ պայմաններով բժշկական օգնության ու սպասարկման ուղեգիր»:

Ինչու՞ է անհրաժեշտ այդ ուղեգիրը ներկայացնել ՊԱՐՏԱԴԻՐ, երբ հիվանդը պատրաստվում է իր միջոցներով բուժվել:

Կրծքի քաղցկեղով հիվանդ կինը վիրահատության համար պետք է մուծի կես միլիոն դրամ (մեկ կրծքի վիրահատությունն արժե 250 000, երկուսինը՝ 500 000):

Վիրահատությունից հետո, քիմիաթերապիայի յուրաքանչյուր կուրսից առաջ էլ ( 7 անգամ), անվճար կամ արտոնյալ պայմաններում բուժման ուղեգիրը պետք է անպատճառ ներկայացնի: Ընդ որում, հասկանալի է,  հիվանդն իր գրպանից  է վճարում անհրաժեշտ 70 000 դրամը, ինչպես նաեւ ինքն էլ բերում է իրեն անհրաժեշտ դեղորայքը:

Երկու կուրծքը հեռացրած հիվանդը վճարում է ԲՈԼՈՐ բժշկական ծառայությունների համար՝ անխտիր:

Դրանից հետո արդեն հերթը հաշմանդամության կարգ սահմանող  Բժշկասոցիալական փորձաքննության գործակալությանն է: Պարզվում է, քաղցկեղի պատճառով երկու կուրծքը հեռացված կինը համարվում է առողջ, թեեւ դիսպանսեր հսկողության տակ է: Հիմնավորումն էլ լույսի պես պարզ է՝  «Ոտքի-ձեռքի եք»: Ամսական 15 000 դրամ հաշմանդամության նպաստը պետությունը այս հիվանդների համար շռայլություն է համարում:

Վիրահատված այս կանայք 6 ամիսը մեկ պարտադիր անալիզներ պետք է հանձնեն՝ 50 000-100 000 դրամի սահմաններում, մամոգրաֆիկ հետազոտություն անցնեն (20 000 դրամ):  Հասկանալի է, որ շատ քիչ կանայք են հետեւողական այս հարցում, քանի որ քչերը կարող են իրենց թույլ տալ իրենց հետազոտությունների համար այդքան գումար վճարել:

Այս մի օրինակը  հիվանդների՝ պետպատվերով բուժօգնության իրավունքի խախտման հազարավոր դեպքերից մեկն է:

Առողջապահության համակարգի կոռումպացվածությունն ու ոլորտի ոչ գրագետ աշխատանքը չի սահմանափակվում միայն հիվանդ քաղաքացիներից  հնարավորինս շատ փող քամելու քաղաքականությամբ:  Ապրիլյան պատերազմի ժամանակ հանկարծ հայտնի դարձավ, որ  Առողջապահության նախարարությունն անգամ առաջին անհրաժեշտության դեղորայքի ու բժշկական պարագաների խնդիր ունի:   Մասնավոր կազմակերպությունները, դեղ արտադրող եւ ներմուծող ընկերություններն էին դրանք անհատույց ուղարկում հիվանդանոցներ ու հոսպիտալներ:

Դեղատոմսերի համար քաղաքացիներին պոլիկլինիկաներ ուղեւորող ԱՆ-ն, վստահ ենք, գիտի, որ պոլիկլինիկաների բժիշկներին տարվա մեջ մեկ ամիս պարտադիր, անհատույց արձակուրդ են ուղարկում: Այս խնդրին ինքս բախվում եմ ամեն տարի: Երեխային տանում ես «Արմենի» բժշկական կենտրոնի մանկական պոլիկլինիկա,  իսկ այստեղ ասում են՝ «Մասնագետն արձակուրդում է, կլինի մեկ ամսից»:

Առողջապահության համակարգի պատասխանատուները ազատ են բնակչության կյանքը հնարավորինս բարդացնելու գործում, քանի դեռ երկրի առաջին դեմքերը իրենց մարմինները հարթեցնելու խնդիր ունեն  հեռավոր Կորեայում:

Քաղցկեղի պատճառով երկու կուրծքը հեռացված կնոջը առողջ համարելն էլ այս իշխանությունների դեպքում հասկանալի է: Իշխանություններն էլ չունեն տղամարդկությունը խորհրդանշող օրգանները, սակայն, ինչպես տեսնում ենք, դա նրանց չի խանգարում շարունակաբար վերարտադրվել: 

Լիլիթ Ավագյան