Հայաստանին են դատում. փաստորեն, դատում են տուժողին

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2005 թվականի ապրիլի 9-ի համարում

Արմավիրցի Հայաստան Ավետիսյանը յոթ երեխայի մայր է, այժմ ինքն ու ամուսինը միայնակ են ապրում: Երեխաները ցրվել են աշխարհով մեկ՝ երկուսը Ռուսաստանում են, մեկը՝ Դանիայում, մյուսները՝ Նորվեգիայում: Բոլորն էլ չարքաշ աշխատանքով օրվա հաց են վաստակում՝ մեկը լվացք է անում, մյուսը հիվանդ է խնամում, սակայն քանի որ հայրենիք վերադառնալու մտքից չեն հրաժարվել, իրենց վաստակած գումարները խնայելով՝ պարբերաբար ուղարկում են մորը, որ պահի, մինչեւ կվերադառնան: Հայաստան մայրիկն ամեն մեկի անունը գրել է իր գումարի վրա, կապկպել ու պահում է մի պայուսակում:

Ընդհանուր գումարը 41 հազար դոլար է, այդ պահարանում է պահվում նաեւ երեխաների զարդեղենը՝ 10 հազար դոլար արժողության: Նորվեգիայում գտնվելու ժամանակ ոմն Ռոբերտ Գրիգորյան Հայաստան մայրիկի որդուց իմացել է, որ զավակները մորն են ուղարկում աշխատած գումարները եւ վերադառնալով Հայաստան՝ որոշել է տիրանալ այդ փողին: Հարձակումը կազմակերպելու համար նա դիմել է իր հանցագործ ծանոթներին, նախապատրաստվող հանցագործության մասին տեղեկացել են նաեւ Անդրանիկ Ստեփանյանը եւ Ժիրայր Մարտիրոսյանը:

Գրիգորյանի խումբն ինչ-ինչ պատճառներով չի կարողացել իրականացնել հանցագործությունը, նրա մտադրությունն իրագործել են Ստեփանյանն ու Մարտիրոսյանը: Սրանք 2000թ. դեկտեմբերի 7-ին իմանալով, որ ամուսինը տանը չէ, թակել են Հայաստան մայրիկի տան դուռը եւ ցույց տալով նախապես պատրաստված ծրարն՝ ասել են, որ նամակ են բերել Նորվեգիայից: Դուռը բացվելուն պես հանցագործները հարձակվել են տարեց կնոջ վրա, մեկը սկսել է հարվածել նրան, մյուսը դանակը դրել է պարանոցին, ապա իրենց բերած փողկապներով կապել են կնոջ ձեռքերն ու ոտքերը: Ընդ որում՝ ոտքն այնպես են քաշել, որ կոտրել են եւ նրան հավերժ հաշմանդամ դարձրել:

Հետո կապել են բերանն ու աչքերը, ասել են՝ «ձայն չհանես, թե չէ կսպանենք», փաթաթել են կարպետի մեջ եւ բազկաթոռը շրջել վրան: Քանի որ հանցագործները նախապես իմացել են թաքստողի տեղը, առանց փնտրելու անմիջապես վերցրել են գումարն ու զարդեղենը եւ հեռացել: Նրանց հեռանալուց հետո վիրավոր կինը մի կերպ սողալով հասել է դռանը եւ հարեւաններին ձայն տվել: Դեպքից 20 օր անց Ոստիկանության Արմավիրի աշխատակիցները բացահայտել են հանցագործությունը, իսկ տուժողը նախ լուսանկարներով, ապա ճանաչման ժամանակ մատնացույց է արել իր վրա հարձակվողներին: Թվում է՝ դրանից հետո պետք է քննություն, ապա դատավարություն ընթանար, բոլոր մեղավորները պատժվեին եւ տարեց կնոջը պատճառված վնասը փոխհատուցվեր, սակայն դեպքերը բոլորովին այլ ընթացք են ստացել, եւ մարմնական ծանր վնասվածքներ ստացած ու հաշմանդամ դարձած կինն արդեն 5-րդ տարին է՝ դատարանների դռներին է:

Գործը մի քանի անգամ նախաքննության է ուղարկվել, մեղավորների մի մասը (մտահղացման հեղինակները) պատժվել են, սակայն բուն կատարողների նկատմամբ դատական համակարգը զարմանալի ներողամտություն է դրսեւորել: Ամեն ինչ սկսվել է Արմավիրի առաջին ատյանի դատարանի նախագահի որոշումից, որը 2001-ի դատավճռով Ա. Ստեփանյանի խափանման միջոցը փոխել է եւ գործն ուղարկել լրացուցիչ քննության՝ իբր ճանաչման գործողությունը կատարվել է օրենքի խախտումով: Գործը քննել է ՀՀ գլխավոր դատախազության ՀԿԳ քննիչ Գ. Խաչիկյանը եւ 2003-ին կրկին մեղադրանք առաջադրել Ա.Ստեփանյանին ու Ժ.Մարտիրոսյանին՝ 175 եւ 335 (ավազակություն՝ 6-10 տարի ազատազրկում եւ հանցագործության մասին չհայտնել) հոդվածներով: Լրացուցիչ քննությունից հետո գործը կրկին մտել է դատարան, եւ այս անգամ էլ Շենգավիթի առաջին ատյանի դատարանն է 4 ամիս քննելուց հետո գործն ուղարկել լրացուցիչ քննության:

Այս ընթացքում բոլոր կողմերը քանիցս հարցաքննվել են, տուժողն անգամ դատահոգեբուժական փորձաքննության է ենթարկվել, ստուգվել է նրա տեսողությունը, իրականությունն ընկալելու ունակությունը: Փորձել են տարեց կնոջը խճճել, որ մեղադրանքը հերքելու հիմքեր ստեղծեն, սակայն Հայաստան մայրիկը լավ հիշողության եւ ամուր նյարդերի տեր է, ուստի դա չի հաջողվել: Փոխարենը՝ դատարանների նման վերաբերմունքի արդյունքում տուժողին պատճառված վնասից ոչ մի լումա չի վերադարձվել: Վերջին դատաքննության ժամանակ ամբաստանյալների պաշտպանը մի տարօրինակ հայտարարություն է արել դատարանում՝ ասել է, որ Էջմիածնում իրեն է մոտեցել մի անծանոթ քաղաքացի եւ մի նամակ ու 9500 դոլար գումար է հանձնել, որ փոխանցի դատարանին՝ ասելով, որ ինքն է ավազակային հարձակումն իրականացնողը եւ այս եղանակով ուզում է փոխհատուցել իր պատճառած վնասը՝ մի պայմանով, որ ուրիշներն իր փոխարեն չպատժվեն:

Այս հայտարարությունն էլ պատճառ է դարձել, որ դատարանը գործը կրկին ուղարկի լրացուցիչ նախաքննության: Սակայն վերաքննիչ եւ վճռաբեկ դատարանները բեկանելով այս որոշումը՝ գործն ուղարկել են նույն դատարան՝ քննելու եւ դատավճիռ կայացնելու: Այժմ այն քննում է Նաիրա Հովսեփյանը: Վերջին նիստում ճառով հանդես եկավ մեղադրողը, որն առաջարկեց 10-ական տարի ազատազրկման դատապարտել ամբաստանյալներին: Անշուշտ, ազատազրկումը չի փոխհատուցի Հայաստան Ավետիսյանի կրած վնասները, սակայն գոնե հանցագործները կպատժվեն:

Արմինե Օհանյան