Արտոնություններ արտոնյալներին. հարկ ենք իջեցնում

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2005 թվականի ապրիլի 16-ի համարում

Կառավարությունն իր վերջին նիստում հավանության արժանացրեց «Բենզինի եւ դիզելային վառելիքի համար հաստատագրված վճարների մասին» եւ «Ծխախոտի արտադրանքի համար հաստատագրված վճարների մասին» ՀՀ օրենքներում փոփոխություններ կատարելու  նախագծերին: Սրանով, ինչպես նշված է կառավարության լրատվական ծառայության հաղորդագրությունում, ընդամենը դրույքաչափերն արտահայտվելու են դրամով: Ինչի՞ մասին է խոսքը: Այս փոփոխությունը դիտարկենք բենզինի օրինակով: 2003 թվականի վերջին ընդունված «Բենզինի եւ դիզելային վառելիքի համար հաստատագրված վճարների մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված է, որ ներկրողները պետք է վճարեն 224 դոլարին համարժեք դրամ յուրաքանչյուր տոննա բենզինի եւ 65 դոլարին համարժեք դրամ՝ դիզվառելիքի դիմաց:

Այս փոփոխությամբ «224 ԱՄՆ դոլարին համարժեք դրամ» բառերը փոխարինվում են «112 հազար դրամ», եւ «65 ԱՄՆ դոլարին համարժեք դրամ» բառերը փոխարինվում են «32 հազար դրամ» բառերով: Այն, որ հարկերում դոլարային արտահայտությունը պետք է փոխվեր դրամայինի, մի քանի շաբաթ առաջ մեզ հետ զրույցում ակնարկել էր ՀՀ ֆինանսների նախարար Վարդան Խաչատրյանը: Խնդիրն այն է, որ դոլարի արժեզրկման արդյունքում բենզին ներկրողները հաստատագրված հարկը վճարելիս գումարի դրամական արտահայտությամբ շահում էին, իսկ բյուջեն` տուժում: Պարզաբանենք. ասենք, անցած տարվա սկզբին, երբ մեկ դոլարն արժեր 568 դրամ, բենզին ներկրողները վճարում էին 224 դոլարին համարժեք դրամ` 127 հազար: Իսկ հիմա՝ նույնպես 224 դոլարին համարժեք դրամ, որը, սակայն, արդեն կազմում է 101 հազար դրամ:

Այլ կերպ ասած, մեր բյուջեն դոլարի արժեզրկման ընթացքում յուրաքանչյուր տոննա բենզինի դիմաց ստանում է ավելի քան 25 հազար դրամ պակաս: Եթե նույնիսկ վերցնենք պաշտոնական թվերը, ապա Հայաստան յուրաքանչյուր տարի ներկրվում է ավելի քան 200 հազար տոննա բենզին: Այս հաշվարկով, մեր բյուջեն միայն բենզինից տարեկան կորցնելու էր ավելի քան 5 մլն դոլար: Այս տեսանկյունից դրույքաչափի` դոլարից դրամի անցնելը ճիշտ է: Սակայն իրականում կառավարությունն իր ներկայացրած նախագծով, փաստորեն, իրականացրել է բենզինի հարկման դրույքաչափի նվազեցում: 224 դոլարը 112 հազար դրամով փոխելով՝ կառավարությունը, փաստորեն, արձանագրել է մեկ դոլարը=500 դրամ հաշվարկը:

«Նախագծի նախնական տարբերակով առաջարկել էինք մեկ դոլարը 550 դրամ հաշվարկը, բայց քանի որ բյուջեի մասին օրենքում հաշվարկները կատարված են մեկ դոլարը` 500 դրամով, դա միակ օրենսդրական հիմնավորումն էր, որ կարող էինք բերել»,- մեր հարցին ի պատասխան երեկ ասաց այդ նախագիծը ներկայացրած գերատեսչության ղեկավարը` ՀՀ ֆիննախարար Վարդան Խաչատրյանը: Վերջինս նշեց մի քանի այլ տարբերակ, որով կարելի էր հաշվարկել նոր դրույքաչափը, օրինակ՝ հաշվարկել անցած տարվա դոլար-դրամ հարաբերակցության միջին ցուցանիշը` մեկ դոլարը=537 դրամ: Բայց այս բոլոր հաշվարկները բախվում են մի պարզ ու հասարակ հանգամանքի, որը տարընթերցումների տեղիք չի տալիս:

Վերը նշված օրենքը, որում պատրաստվում են փոփոխություններ կատարել, ընդունվել է 2003թ. դեկտեմբերի 25-ին, Քոչարյանն այն ստորագրել է դեկտեմբերի 29-ին, եւ այն գործողության մեջ է մտել 2004 թվականի հունվարի 1-ին: Այդ երեք օրերին էլ մեկ դոլարն արժեցել է 568 դրամ: Այսինքն՝ հաշվարկվել է, որ յուրաքանչյուր տոննա բենզինից բյուջեն ստանալու է 127 հազար դրամ եւ որոշ ժամանակ ստացել է: Իսկ հիմա յուրաքանչյուր տոննայից բյուջեն ստանալու է 112 հազար դրամ: Ստացվեց, որ բենզինի հարկման դրույքաչափը նվազեցվել է 11,8 տոկոսով: Նույն հաշվարկն է գործում նաեւ ծխախոտի համար, ընդ որում՝ ե՛ւ ներկրվող, ե՛ւ տեղում արտադրվող: Կարո՞ղ եք հիշել որեւէ դեպք, որ վերջին տարիներին Հայաստանում որեւէ բիզնեսի հարկման դրույքաչափն այսքան նվազեցվի: Չկա նման դեպք: Բացի նվազեցնելը:

Դոլարի արժեզրկումը սկսվել է դեռ ութ ամիս առաջ: Եւ այդքան ժամանակ պահանջվեց, որ կառավարությունը վերանայեր դրույքաչափը, ամիսներ շարունակ, պատկերավոր ասած՝ 11,8 տոկոսից էլ մեծ հարկային արտոնություն տրամադրելով նրանց: Ինչո՞ւ այսքան երկար: «Հասարակ հարց կա, որ ամեն մի կառավարություն, պետական կառույց ծանր գործառույթները միշտ երկարացնում է»,- մեր այս հարցին ի պատասխան ասաց ֆինանսների նախարարը: Շատ ծանր գործառույթ է: Փոփոխվող օրենքները ՀՀ ամենակարճ օրենքներից են` յուրաքանչյուրը մի 8 հոդված ընդամենը: Փոփոխության նախագիծը վեց տող է: Փոփոխության տրամաբանությունն էլ տարրական է: Եւ սա համարվում է ծանր գործառույթ, որը պետք է տեւեր մի քանի ամիս: Ու այդքան ծանր օրեր ու ամիսներ ապրելուց հետո էլ կառավարությունը որոշեց հարկային արտոնություններ տրամադրել բենզինի ու ծխախոտի բիզնեսներին: Շատ աշխատասեր, հեռատես ու անկաշառ կառավարություն ունենք:

Հայկ Գեւորգյան