Ուզում ենք 175 միլիոն դոլար քանի որ 900 միլիոն չեն տալիս

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2005 թվականի ապրիլի 19-ի համարում

«2001 թվականին տնային տնտեսությունների շրջանում արված ուսումնասիրությունները ցույց տվեցին, որ  քաղաքային բնակավայրերում աղքատությունը կազմում է 51 տոկոս: 2004 թվականի նույն ուսումնասիրությունները ցույց տվեցին, որ քաղաքային բնակավայրերում աղքատությունը նվազել է 12 տոկոսով»: Այս ցուցանիշները ԱՄՆ կառավարության կողմից 2004 թվականին սկսված «Հազարամյակի մարտահրավերներ» ծրագրին նվիրված քննարկման ժամանակ երեկ հրապարակեց ՀՀ ֆինանսների փոխնախարար Տիգրան Խաչատրյանը: Իհարկե, հայաստանցիները բոլոր հիմքերն ունեն ՀՀ կառավարության տնտեսական ցուցանիշներին չհավատալու, սակայն այս պահին ոչ թե դա է կարեւոր, այլ այն ցուցանիշը, որ հետեւեց սրան:

Տիգրան Խաչատրյանը հրապարակեց նաեւ նույն ժամանակահատվածում գյուղական տնային տնտեսությունների շրջանում աղքատության նվազման ցուցանիշը՝ 1,5 տոկոս: Ըստ այդմ, գյուղական բնակավայրերում 1 տոկոս տնտեսական աճը բերում է ընդամենը 0,34 տոկոս աղքատության նվազման: «Հազարամյակի մարտահրավերներ» ծրագրին նվիրված քննարկումը երեկ կազմակերպել էր «Գործընկերություն հանուն բաց հասարակության» կազմակերպությունը: Քննարկմանը մասնակցում էին ՀԲ-ի հայաստանյան գրասենյակի տնօրեն Ռոջեր Ռոբինսոնը, ԱՄՆ ՄԶԳ փոխտնօրեն Կառլ Ֆինկենշերը, «Վորլդ Վիժընի» հայաստանյան գրասենյակի տնօրեն Դեյվիդ Թոմսոնը:

Հիշեցնենք, որ այս ծրագրի շրջանակներում ԱՄՆ կառավարությունը 2,5 միլիարդ դոլար է հատկացնում աշխարհի 16 երկրների, որոնց շարքում է նաեւ Հայաստանը: Ու թերեւս այս փաստից խիստ ոգեւորված մեր կառավարությունը որոշել էր, որ 16 երկրների տրամադրվելիք  այդ գումարից գրեթե մեկ միլիարդը կարող էր հատկացվել Հայաստանին, եւ անցյալ տարի համապատասխան առաջարկների փաթեթ էր ներկայացրել, ինչը մերժվեց: Ինչպես տարեվերջին  խոստացավ ֆինանսների նախարար Վարդան Խաչատրյանը, կառավարույթունն արդեն պատրաստել եւ  «ՀՄ» կորպորացիային է ներկայացված ՀՀ-ի նոր, ավելի համեստ առաջարկությունների փաթեթը: Այս անգամ մեր կառավարությունն այս ծրագրից խնդրում է ընդամենը 175 միլիոն դոլար եւ նախատեսում է, որ այն կիրացնի չորս տարվա ընթացքում:

Հետաքրքիր է, որ նախորդ ծրագրի 900 միլիոն դոլարը ՀՀ կառավարությունը պատրաստվում էր իրացնել երեք տարվա ընթացքում: Ոչ ոք, իհարկե, չի կասկածում, որ մեր կառավարությունն ունակ է շատ ավելի կարճ ժամանակում շատ ավելի մեծ փողեր  «իրացնել», սակայն ակնհայտ է, որ  այս հանգամանքը չի վրիպել ամերիկացիների աչքից, եւ նրանք պահանջել են գումարի  նպատակային իրացման ավելի տրամաբանական ժամկետներ նշել:  «Հազարամյակի մարտահրավերներ» ծրագրի մեջ մտած երկրներից ԱՄՆ կառավարության հիմնական պահանջն աղքատության նվազումն է:  Իսկ  քանի որ Հայաստանի գյուղական բնակավայրերում աղքատությունը նույնիսկ «տնտեսական երկնիշ աճի» պայմաններում չի նվազում, ապա «Հազարամյակի մարտահրավերներ»-ից ակնկալվող այդ գումարը ՀՀ կառավարությունը պատրաստվում է ծառայեցնել հենց գյուղական բնակավայրերին:

Ըստ Տիգրան Խաչատրյանի, կառավարության ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ ՀՀ գյուղական բնակավայրերում աղքատությունը կարելի է նվազեցնել առաջին հերթին ոռոգման համակարգերի, եւ հետո՝ գյուղական համայնքային ճանապարհների վերականգնման միջոցով: Այդ պատճառով առաջարկությունների նախնական փաթեթից հանվել են բոլոր այն ծրագրերը, որոնք որեւէ կերպ չէին նպաստելու աղքատության նվազմանը, եւ ծրագիրն ընդհանուր առմամբ վերանայվել է: Ըստ նոր ծրագրի, 175 միլիոնից 118 միլիոնը կհատկացվի ոռոգման խնդիրների լուծմանը: Ոռոգման համակարգերի վերականգնումը գյուղերում աղքատության նվազման համար  կարեւոր գործոն հանդիսանալը Խաչատրյանը հիմնավորեց այսպես՝ այսօր Հայաստանում ոռոգվում է ընդամենը 135 հազար հեկտար հողատարածք, որտեղից ի հայտ է գալիս ողջ գյուղական արտադրության 85 տոկոսը:

Ի սկզբանե ոռոգման համակարգերի համար  կառավարությունը խնդրել էր 220 միլիոն դոլար: Իսկ մնացած 75 միլիոնը՝  305 փոքր եւ կտրված բնակավայրերը մեծ բնակավայրերին կապող ճանապարհների բարեկարգման համար: Սա էլ հիմնավորվում է նրանով, որ մեծ քաղաքներից եւ բնակավայրերից կտրված գյուղական բնակավայրերում աղքատության ցուցանիշը շատ ավելի մեծ է, քան մնացած բոլորում: Ճանապարհների բարեկարգման համար նախնական փաթեթով կառավարությունը խնդրել էր 120 միլիոն դոլար: ՀՀ կառավարության ներկայացրած այս նոր ծրագիրը դեռ պետք է երկար ուսումնասիրվի «ՀՄ» կորպորացիայի կողմից, որի անդամները նաեւ կգան Հայաստան եւ կզրուցեն բոլոր այն անձանց հետ, ովքեր որեւէ դերակատարում են ունենալու ծրագրի իրականացման մեջ:

Այս միջոցառումների արդյունքում չի բացառվում, որ գումարը կարող է կրկին կրճատվել: Պետք է ասել, որ ՀԲ հայաստանյան գրասենյակի ղեկավար Ռոբինսոնին ՀՀ ներկայացրած նոր փաթեթը բավական դուր էր եկել, համենայնդեպս, բոլոր նրանց, ովքեր կասկածում են այս երկու ոլորտների ընտրության նպատակահարմարության մեջ, Ռոբինսոնը խորհուրդ տվեց ֆինանսների նախարարության ինտերնետային էջից ծանոթանալ ծրագրին, որտեղ ամեն ինչ լավ հիմնավորված է: Պարոն Ռոբինսոնի մոտ միայն հարցեր էր առաջացրել այն, որ ծրագրում չի նշվում, թե, ասենք, ճանապարհների կառուցումից հետո դրանք հետագայում ինչպես են պահպանվելու կամ՝ պահպանվելո՞ւ են արդյոք: Զարմանալին, սակայն, այն է, որ ոչ ոք ուշադրություն չդարձրեց Հայաստանին տրամադրվող այդ փողերի օգտագործման վերահսկման վրա: 

Ավելի զարմանալի է, որ Ռոբինսոնը նշեց, որ փողերի ծախսման արդյունավետության վերահսկումն իրականացվելու է ՀՀ կառավարության կողմից: Եւ միակ օղակը, որին, ըստ Ռոբինսոնի, պետք է այս հարցում կառավարությունն օգնի, քաղաքացիական հասարակությունն է, այսինքն՝ հասարակական կազմակերպությունները: Կարծում ենք, որ այս հարցում էլ ՀՀ-ն խնդիր չունի, քանի որ գաղտնիք չէ, ու հայաստանյան հասարակական կազմակերպությունները «փողերի վերահսկման» ոլորտում կառավարության հետ համագործակցելու մեծ փորձ ունեն:

Ինչեւէ, երեկ ֆինանսների փոխնախարարը հույս հայտնեց, որ 2006 թվականից ծրագիրն արդեն գործողության մեջ կմտնի, բացի այդ, մեր կառավարությունը հույս ունի նաեւ, որ Հայաստանը կներգրավվի նաեւ «Հազարամյակի մարտահրավերների» հաջորդ փուլերում: Եւ եթե ՀՀ-ն նորից թեկնածու ճանաչվի, այդ անգամ արդեն կներկայացնի գործարար միջավայրի բարելավմանն ուղղված ծրագիր: Խաչատրյանը խոստացավ, որ եթե 2006 թվականից ծրագիրը սկսվի, ՀՀ-ում կստեղծվեն ծրագրի իրականացման գրասենյակներ, որոնք կհետեւեն գործընթացին եւ դրա մասին տեղեկություններ կտան ինչպես ՀՀ կառավարությանը, այնպես էլ ԱՄՆ կառավարությանն ու ԱՄՆ ժողովրդին: Ռոմանտիկ է հնչում, իհարկե:  

Աննա Հակոբյան