Բարքեր. ոսկե մեդալը էլ նախկինը չէ

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2005 թվականի հունիսի 2-ի համարում

Դպրոցական ոսկե մեդալի հավակնորդների այս տարվա քննությունները աննախադեպ են իրենց «անհետաքրքրությամբ»: Հատկապես անցյալ տարվա սկանդալային իրադարձություններից հետո, երբ անգամ նախագահի վերահսկողական ծառայությունն էր անթաքույց միջամտում քննություններին, երեկ քննասենյակում անսովոր տեսարան էր: Իհարկե, կանխատեսվում էր, որ բուհական ընդունելության քննությունների ժամանակ մեդալակիրներին արտոնություններից զրկելուց հետո լարվածությունն այս քննությունների ժամանակ մի քիչ կմեղմանա, սակայն ոչ ոք թերեւս չէր պատկերացնում, որ տարբերությունն այս աստիճան կլինի:

Նախ, մեդալի թեկնածուների քննությունները, որ ավանդաբար տեղի էին ունենում Ջոն Կիրակոսյանի անվան (նախկին Ձերժինսկու) դպրոցում, ուր պայմաններն անհամեմատ լավն էին, այս տարի տեղափոխվել էին Նիկոլ Աղբալյանի անվան (նախկին Կրուպսկայայի) դպրոց: Հայոց լեզվի քննասենյակում ներկա էին ընդամենը 33 թեկնածուներ, անցյալ տարվա 163-ի փոխարեն: Թե քանի պատգամավոր ու պաշտոնյա անցյալ տարի գլուխ կոտրեցին լիազորի, դիտորդի կարգավիճակով կամ պարզապես քննություններին ներկա լինելու համար, այս պահին դժվար է հիշել: Երեկ, սակայն, վաղ առավոտից ոչ մի պաշտոնյա այդպես էլ չհայտնվեց քննությանը: Նույնիսկ կրթության եւ գիտության նախարար Սերգո Երիցյանը, որ որպես կանոն, սկզբից մինչեւ վերջ ներկա էր լինում սույն քննություններին, այդպես էլ չհայտնվեց:

Իսկ թեկնածուների ծնողները, որոնք քննությունը վերահսկելու եւ անձնապես համոզվելու համար, որ ներսում արտառոց ոչինչ տեղի չի ունենում, մի քանի րոպեն մեկ հերթափոխում էին իրար, որեւէ փորձ չարեցին քննասենյակ մտնելու: Նրանք շատ հանգիստ ու համբերատար մինչեւ վերջ դրսում սպասեցին երեխաների դուրս գալուն: Ոչ ոք չուշաթափվեց, ոչ ոքի քթից արյուն չեկավ, ու ոչ ոք չէր փորձում րոպեն մեկ զուգարան գնալ: Այս ամենը գալիս է մեկ անգամ եւս ապացուցելու, թե իրականում ինչեր են տեղի ունեցել մեդալի քննությունների ժամանակ: Երբ մենք երեկվա հայոց լեզվի քննությանը կրթության եւ գիտության նախարարությունից ներկա միակ պաշտոնյային՝ հանրակրթության վարչության պետի պաշտոնակատար Նուրիջան Մանուկյանին, հարցրեցինք, թե սովորաբար որքան ստվերային գումար էր շրջանառվում նախկինում մեդալի քննությունների ժամանակ, նա որեւէ պատասխան չտվեց:

Հետաքրքիր է, սակայն, որ անգամ այս տարբերությունը տեսնելուց հետո նախարարության ներկայացուցիչն, այնուամենայնիվ, պնդում էր, որ մեդալը նախկին ձեւով պետք է արտոնություն տա: «Ես կարծում եմ, որ մեդալը պետք է լինի, նախարարը մեդալի թեկնածուի ձեռքից բռնած պետք է բերի քննության: Այս ձեւով մենք կոտրում ենք դպրոցների մեջքը»,- ասում էր պարոն Մանուկյանը: Հասկանալի է, սակայն, որ մեդալակիրներին արտոնություններից զրկելու պարագայում դպրոցների մեջքն իրականում բոլորովին այլ բանից է կոտրվում: Բանն այն է, որ ըստ տարիների ձեւավորված ավանդույթի, մեդալի համար ամրագրվել էին կայուն գներ, որի մի մասը բաժին էր հասնում դպրոցին: Խոսքը 5 հազար դոլարի մասին է (մի փոքր ավել կամ պակաս):

Ընդ որում, մեդալի քննությանը թողնելու համար պահանջվում էին նաեւ այլ ծախսեր՝ հիմքերը ապահովելու համար: Եթե հաշվի առնենք, որ միայն անցյալ տարի մեդալ ստացան սկզբնական հայտ ներկայացրած 407 շրջանավարտներից 75-ը, նույնիսկ չբացառելով, որ նրանց մեջ, այնուամենայնիվ, եղել են իրենց ուժերով այն վաստակած երեխաներ, կարելի է մոտավոր պատկերացնել, թե ստվերային ինչ գումարներից են զրկվել շատերը: Ահա հենց այստեղ էլ կոտրվում է նաեւ դպրոցների մեջքը: Փաստորեն, ստվերային շրջանառությունը փոխադրվում է մի փոքր այլ ոլորտ: Ի դեպ, հիմնականում հենց այս հիմնավորմամբ էլ, այսինքն, դպրոցների դերի բարձրացմամբ, տարիներ առաջ որոշվեց մեդալակիրներին ընդունելության քննությունների ժամանակ արտոնություններ տալ:

Իսկ հայաստանյան իրականության մեջ չհամաձայնվել, որ հիմա ստվերը պարզապես մի փոքր այլ տեղ է  փոխադրվելու, մի քիչ դժվար է, քանի որ այսպես թե այնպես, վերջնական արդյունքում նույն գումարը շրջանառվելու է, ու թերեւս ոչ ոք չի համարձակվի պնդել, որ գործող մեխանիզմներով, գործող իշխանությամբ ու քննությունների պատասխանատուներով բուհական ընդունելությունը կանցնի արդար ու թափանցիկ: Պարզապես մեդալի արտոնություններից նրանք ստիպված էին հրաժարվել, քանի որ անցյալ տարվա խայտառակ իրադարձություններից հետո, որոնց քավության նոխազը նախագահի վերահսկողական ծառայությունը դարձրեց ԿԳ փոխնախարար Աիդա Թոփուզյանին, անհրաժեշտ էր փոխել տպավորությունը:

Իսկ երեկվա քննությունները այնքան էին կորցրել իրենց նշանակությունը, որ կրթության եւ գիտության նախարարությունից չէին շտապում անգամ մարզերից մեդալի թեկնածուների տվյալներ հավաքել: Մեր հարցին, թե մեդալի հայտ ներկայացրած շրջանավարտներից քանիսն էին մարզերում ներկայացել քննության, ԿԳՆ-ից պատասխանեցին, որ այդ թիվը հայտնի կլինի միայն 4-5 օրից: Իսկ Երեւանից հայտ ներկայացրած 49 թեկնածուներից երեկ հայոց լեզվի քննության էին եկել միայն 33-ը: Մնացած 16 հոգին ոչ մի ձեւով իրենց բացակայությունը չէին հիմնավորել: Նրանցից 7-8 հոգին ֆիզմաթ թեքումով դպրոցից էին, 4-ը՝ «Անանիա Շիրակացի»:

Լուսինե Բարսեղյան