Հայկական դիվանագիտության հնարավոր պերճանքի եւ ներկա թշվառության մասին

(մաս 2)

Հետհեղափոխական պետությունների առաջ ծառացած առանցքային խնդիրներից մեկը կադրային քաղաքականությունն է, որից մեծապես կախված է նրանց հետագա զարգացման հաջողությունը։

Պատմությունը ցույց է տալիս, որ կադրային ծայրահեղական կամ գաղափարականացված մոդելը վտանգաշատ է պետության համար։ Կադրային ջարդը, որը հաճախ որդեգրում են հեղափոխականները, պատուհաս է դառնում հենց իրենց գլխին եւ ստիպում հապճեպ միջոցներ ձեռնարկել ծագած ճգնաժամային իրավիճակը շտկելու ուղղությամբ։

Ամենաթարմ օրինակը չինական խունեյբինական շարժումն է անցյալ դարի 60-ականներին, որը Մշակութային հեղափոխության կարգախոսի տակ անհաշտ պայքար հայտարարեց նախկին մտավորականներին ու մասնագետներին` ոչնչացնելով ազգային արժեհամակարգը եւ երկիրը մտցնելով դիվանագիտական փակուղի։ Բարեբախտաբար, Մաոին փոխարինած տաղանդաշատ Դեն Սյաոպինը վերջ դրեց այդ ազգակործան քաղաքականությանը, որից հետո Չինաստանը սկսեց իր անասելի քաղաքական, տնտեսական եւ ռազմական վերելքը։

Իսկ նախկին կադրերի կատարյալ ջարդ տեղի ունեցավ 17 թվի հոկտեմբերյան հեղաշրջումից հետո։ Նախ` բոլշեւիկները ցրեցին ցարական արտգործնախարարությունը, իսկ երբ հարկ եղավ շտապ կերպով հեռագիր ուղարկել դեսպանություններ, պարզվեց որ ոչ-ոք չգիտե ծածկագիր-հեռագիր կազմելու ձեւը։ Ստիպված բերման ենթարկեցին ծածկագրողներին։ Ավելին, քանի որ Լենինի կարծիքով Եվրոպան շուտով դառնալու էր սոցիալիստական, հետեւաբար չէին լինելու դեսպանություններ եւ դիվանագիտական հարաբերություններ, նա ձեւի համար արտագործնախարար նշանակեց Լեւ Տրոցկուն, որն այնքան հեռու էր դիվանագիտությունից, որքան մոտ էր ռազմական գործին։ Արդյունքում, Ռուսաստանն ունեցավ Բրեստ-Լիտովսկի հաշտության խայտառակ պայմանագիրը, (որից Հայաստանը եւս տուժեց) եւ պրոլետարիատի առաջնորդն այս անգամ ստիպված եղավ նախարար նշանակել ազնվական Գեորգի Չիչերինին, որն առանցքային դեր խաղաց Ռուսաստանի խորը ճգնաժամից եւ մեկուսացումից դուրս գալուն` շնորհիվ Ջենովայի միջազգային կոնֆերանսում ցուցաբերած դիվանագիտական փայլուն տաղանդին։

Այս ենթատեքստում հետաքրքիր է վարչապետի արտաքին հարաբերությունների գծով խորհրդական Արսեն Խառատյանի հնչեցրած «անցյալների եւ ներկաների» համեմատության գաղափարն այն առումով, որ «դիվանագետները նախկին չեն լինում»։

Այս, հակիրճ եւ ողջունելի հայտարարությունը, մեր կարծիքով, ներառում է հանրապետության արտաքին քաղաքականության եւ դիվանագիտական ծառայության ներկա ողջ համակարգը եւ պարունակում է ճգնաժամից այն դուրս բերելու պատրաստակամություն։

Եթե խորհրդականը, իրոք, նկատի ունի քաղաքական մշակույթի արմատավորում մեր երկրում եւ իրերի սթափ վերանայում, ապա կարելի է առաջարկել ճանապարհային հետեւյալ մոտավոր քարտեզ-պլանը։  

- Վերացնել դիվանագիտական ոլորտում բուն դրած նեպոտիզմը` խնամիակալությունը, բացառված չէ նաեւ կոռուպցիան։

- Փակել դիլետանտների մուտքը արտգործնախարարության համակարգ։ (Այդպիսի «շռայլությունը» մեր նման փոքր երկրի համար անթույլատրելի հանցագործություն է)։

- Դեսպանների, դեսպանորդների եւ գլխավոր հյուպատոսների  նշանակումներն իրագործել բաց ռեժիմով, այսինքն՝ նրանց թեկնածությունը նախ քննարկվում է պառլամենտում, հետո նոր տրվում է նախագահի հրամանագիրը։

- Բարձրակարգ դիվանագիտական աշխատողները տարին մեկ անգամ, անհրաժեշտության դեպքում նաեւ ավելի հաճախ հաշվետվությամբ հանդես են գալիս պատգամավորների եւ հասարակության առջեւ։

- Վերանայվում է Հայաստանի արտասահմանյան ներկայացուցչությունների, հատկապես, հյուպատոսությունների եւ պատվո հյուպատոսների (սա մի մութ անտառ է) աշխարհագրությունը` այն օպտիմացնելու նպատակով։ Նույնը վերաբերվում է ԱԳՆ-ի ուռճացած ապարատին։

- Հնարավորինս «բացել» ԱԳՆ հասարակության առաջ եւ լայնորեն կիրառել հանրային դիվանագիտության փափուկ ուժի (soft power) հնարավորությունները միջազգային հարաբերություններում եւ արտաքին քաղաքականությունում։

- Ստեղծել Համահայկական դիվանագիտական խորհուրդ կամ ասոցիացիա` ներգրավելով Սփյուռքի պոտենցիալը։

Արսեն Խառատյանի հայտարարության ուշագրավ մտքերից մեկը Սերժ Սարգսյանի հնարավոր բանագնացության հարցն է ղարաբաղյան խնդրի կարգավորման գործընթացներում։ Նախկին նախագահը, անշուշտ, տիրապետում է այս կոնֆլիկտային բանակցությունների նրբություններին։ Սակայն որոշ քաղաքագետներ նրա ղարաբաղյան վեկտորի քաղաքականության մեջ գտնում են մի շարք վրիպումներ։ Օրինակ, տարածքների փոխանակման տարբերակը, Արցախի բանակցային գործընթացին չմասնակցելը, ապրիլյան պատերազմում կորցրած հողերը, ադրբեջանական ագրեսիայի մասին միջազգային ահազանգի ուշացումը եւ այլն։ Եվ, եթե գտնվեն նրա բանագնացության ընդդիմախոսներ` պայմանավորված սաշիկների, լեւոնների, վաչիկների եւ մյուսների մեղքերով, որոնք ուղղակիորեն կապված են Սարգսյանի հետ, կարելի է առարկել, որ վերջին հաշվով եղբայրը պատասխանատու չէ եղբոր համար, թեեւ կոնկրետ այս պարագայում դա կհնչի անհամոզիչ։ Ճիշտ է կարելի է բերել ուրիշ ծանրակշիռ փաստարկ եւս, այն որ բոլոր ժամանակների եւ ժողովուրդների մեծագույն դիվանագետներից մեկը` Թալերյանն իր բանակցային հանճարի կողքին (նա փրկեց պարտված Ֆրանսիան 1815 թ, Վիեննայի կոնգրեսում) հայտնի էր փողի հարցում մանյակային համախտանիշով եւ միջազգային մասշտաբի կաշառակերությամբ։ Սակայն, եթե այս անալոգը դնելու լինենք մի կողմ, ապա Սերժ Ազատի Սարգսյանի եւ Շարլ-Մորիս Թալերյանի դիվանագիտական մասշտաբների մոտավոր համեմատությունն անգամ խիստ ռիսկային կլիներ։

Թերեւս, կարելի է ներել նախկին նախագահի, նախկին մեղքերը հանուն մեծ նպատակի։ Չէ որ, վերջին հաշվով, պետական շահը բացարձակ կատեգորիա է։

Սակայն, կասկածելի է, գոնե ինձ համար, Խաչատուրովի եւ Տիգրան Սարգսյանի հնարավոր ներգրավումը պետական-ռազմական գործերի մեջ։ Հազիվ թե մարդկանց տեսողական հիշողությունից վերանա գեներալի` Լյուդովիկոս IV դղյակը հիշեցնող առանձնատունը եւ կամ նրանց հիշողությունից ջնջվի Տիգրան Սարգսյանի դարակազմիկ մտքերը, հատկապես, արտագաղթի օգտաշատության վերաբերյալ:

Եվ վերջին հաշվով, որո՞նք են այդ գործիչների Հայաստանին բերած օգուտները նրանց զբաղեցրած բարձր դիրքերից։ Թե՞ այդ չափանիշն այլեւս չի գործում։

Արման Նավասարդյան

արտակարգ եւ լիազոր դեսպան

Տպել
6527 դիտում

Նարեկ Մանթաշյանըն հրավիրվել է Քննչական կոմիտե

Զինծառայողն ինքնասպան է եղել համածառայակիցների և իր ոչ կանոնադրական հարաբերությունների պատճառով․ վարույթը դատարանում է

Վասիլիս Մարագոսը վերահաստատել է ԵՄ աջակցությունը արդարադատության ոլորտի բարեփոխումներին

Հայուհի Վարսեն Աղաբեկյանը Պաղեստինի արտաքին գործերի նախարար է նշանակվել (լուսանկար)

Աննա Հակոբյանը մասնակցել է «Փրկություն» հաշմանդամ երիտասարդների կենտրոնի շահառուների ներկայացմանը (լուսանկարներ)

Մոսկվայում կարծում են, թե ՀՀ-ում 102-րդ ռազմաբազայի առկայությունը Հայաստանի ինքնիշխանության միակ իրական երաշխիքն է

Մահացել է Crocus City Hall-ի ահաբեկչությունից տուժած ևս մեկ մարդ․ զոհերի թիվը հասել է 144-ի

Ucom-ի գլխավոր տնօրենը ելույթ է ունեցել աշխատաշուկային նվիրված համաժողովին

Արաբկիրում կառուցապատող ընկերությունը հարկեր չվճարելու նպատակով պայմանագրերում պակաս է նշել բնակարանների իրական արժեքը

Սպառնացել է վնասել մեքենան, ավելի ուշ կրակել է ավտոտեխսպասարկման կետի ուղղությամբ․ 32-ամյա տղամարդը կալանավորվել է

Ռուբլին էժանացել է․ ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան մարտի 29-ին

Հայաստանն ԱՄՆ-ի ու Եվրամիության հետ անվտանգային հարցեր չի քննարկելու. Ստանո

Ինչո՞ւ ադրբեջանական լրատվամիջոցը չի հրապարակել Արայիկ Հարությունյանի հետ հարցազրույցը

Ամերիաբանկը ճանաչվել է 2024 թ-ի լավագույն բանկը Հայաստանում ըստ Global Finance ամսագրի

«Վանաձոր» ՔԿՀ-ի 17 ծառայողի նկատմամբ կիրառվել է կարգապահական տույժ

«Crocus City»-ի գործով Տաջիկստանում ձերբակալվել է 9 մարդ

Տեղի է ունեցել ՀՀ պաշտպանության նախարարին կից կոլեգիայի նիստ (լուսանկարներ)

Շիրակում գործում է պետական ծառայությունների անվան տակ գործող ինքնակոչների խումբ. Կարեն Սարուխանյանը զգուշացնում է

Ալեքսեյ Սանդիկովը կգործուղվի Մոսկվա

Ծանրամարտի աշխարհի առաջնությունը տեղի կունենա Երևանում. Հայաստանի հայտը ճանաչվել է լավագույնը

ԱԺ պատգամավորները կգործուղվեն Բեռլին

5 հայ ծանրորդ կմեկնի Թայլանդ՝ մասնակցելու վարկանիշային աշխարհի գավաթին

Հայաստանում տեղումների դադար է, ջերմաստիճանը կբարձրանա 8-10 աստիճանով

«Հայաստանի հեռուստատեսային և ռադիոհաղորդիչ ցանց»-ի տնօրենը հրաժարականի դիմում է ներկայացրել

200 եվրո՝ 200 հազար դրամի փոխարեն. առցանց անմաքս առևտրի շեմը ենթարկվել է փոփոխության

Սյունիքի մարզում դատավոր է նշանակվել

Իրավապահները խուզարկում են Ժիրայր Սեֆիլյանի ու «Բևեռ»-ի մյուս անդամների բնակարանները

Նոր Նորքի ոստիկանական բաժին ներխուժելու դեպքի շրջանակում խուզարկություն է անցկացվում ավելի քան 40 վայրում

Հորը ծեծելու, հարևանուհիներից մեկին սպանելու համար մեղադրվող տղամարդը հաշվառված է եղել հոգեկան առողջության կենտրոնում

Երևանում թմրամոլության և ապօրինի թմրաշրջանառության մի շարք դեպքեր են բացահայտվել (տեսանյութ)

Մարտի 30-ից 11 բանկի քարտապան կարող է օգտվել կենսաթոշակի և նպաստի հետվճարի ծրագրից. որոնք են դրանք

«Երևան ավտոբուս» ընկերության տնօրենն աշխատանքից ազատման դիմում է ներկայացրել

Զատկին ընդառաջ ՍԱՏՄ-ը վերահսկողական միջոցառումներ է իրականացնում ձվի շուկայում

Միաժամանակ մի քանի հոդվածով հետախուզվող տղամարդը ներկայացել է ոստիկանության բաժին

Կարեն Գիլոյանը հետևել է հեծանվուղու և մարզադպրոցի կառուցման աշխատանքներին

Գևորգ Պապոյանը Կորեայի ԱԳ փոխնախարարին ներկայացրել է «Խաղաղության խաչմերուկ» նախաձեռնությունը

Փորձ է արվել Աբու Դաբիից Հայաստան ներմուծել առանց հայտարարագրման բջջային հեռախոսներ

Ինչ թեմայի շուրջ է կենտրոնանալու Բրյուսելում ԱՄՆ-Հայաստան-ԵՄ հանդիպումը. Միլլերը մանրամասներ է հայտնել

Երբ է սպասվում դեղձենու մասսայական ծաղկումն Արարատյան դաշտում

«Քո կառուցած շենքից տեսանելի է իմ տան անցուդարձը». Գագիկ Բեգլարյանը սպառնացել, հայհոյել է «Կապիտալ պլյուս»-ի տնօրենին