Ազատե՛ք հաճախականությունները. հեռուստաբիզնեսի հմայքը

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2005 թվականի հուլիսի 12-ի համարում

Նորմալ երկրներում հեռուստատեսությունը համարվում է բիզնես: Այդ բիզնեսում ներդրվում են հսկայական գումարներ, հետո ներդրողները ստանում են հսկայական շահույթներ կամ սնանկանում են: Այսինքն՝ զուտ բիզնեսի իմաստով հեռուստատեսությունը ոչնչով չի տարբերվում, ասենք, ավտոմեքենայի արտադրությունից: Ոչ նորմալ երկրներում հեռուստատեսությունը քարոզչամիջոց է: Այսինքն՝ հենց նրանով, թե ինչպիսին է հեռուստատեսությունը, կարելի է դատել երկրի մասին` նորմալ երկիր է, թե ոչ: Հայաստանը այդ նորմալների թվում չէ` հեռուստատեսությունն այստեղ ավելի շուտ քարոզչամիջոց է, քան բիզնես: Հեռուստատեսությունն այստեղ ունի միայն մի նպատակ` աստվածացնել ամենաբարձր իշխանությանը եւ նվաստացնել ու ստորացնել բոլոր նրանց, ովքեր կփորձեն կասկածի տակ դնել իշխանության` վսեմաշուքը եւ անփոխարինելին լինելու դրույթը:

Սա է այն նվազագույն պահանջը, որ դրված է մեր հեռուստաընկերությունների առաջ: Այս պահանջը հավասարապես իջեցված է բոլոր հեռուստաընկերությունների վրա: Իսկ հեռուստաընկերությունների միջեւ մրցակցությունը պետք է դուրս լինի այդ պահանջի շրջանակներից: Այսինքն` մրցեք իրար հետ ինչքան սրտներդ կքաշի, բայց պահանջը չպետք է խախտել: Եւ այս պահանջն է, որ աղճատում է ամբողջ դաշտը եւ բերում նոր պահանջներ: Օրինակ, հեռուստաընկերությունները չեն կարող հրաժարվել իրենց զբաղեցրած հաճախականությունից, որպեսզի այն չանցնի մի այնպիսի հեռուստաընկերության ձեռքը, որը չի ենթարկվի ամենաբարձր իշխանությանը անվերջ քծնելու կամ գոնե նրան չքննադատելու  այդ պահանջին: Սա գիտենք բոլորս:

Ուշագրավ է, թե ինչպես է դա արտացոլվում հեռուստաընկերությունների ֆինանսական վիճակի վրա: 2004 թվականին վնաս հայտարարագրած ընկերությունների ցանկում, որը 10 օր առաջ հրապարակեց հարկային պետական տեսչությունը, առկա են նաեւ 5 հեռուստաընկերություններ: «ԱՐ»-ը հայտարարագրել է ավելի քան 281 մլն դրամ եւ իր վնասի չափով 600 ընկերությունների շարքում 43-րդն է: 94-րդը «ԱԼՄ»-ն է, որը հայտարարագրել է ավելի քան 74 մլն դրամի վնաս: «Արմենակոբը» 179-րդն է` ավելի քան 24 մլն դրամի վնաս: 324-րդ եւ 397-րդ տեղերում համապատասխանաբար «Երեւան Թի Վի»-ն է` 7,7 մլն դրամ եւ «Դար 21-ը»` 4,6 մլն դրամ: Այլ կերպ ասած, մասնավորապես երեւանի տարածքում հեռարձակվող հեռուստաընկերությունների ավելի քան 25 տոկոսը պաշտոնապես աշխատում է վնասով:

Ինչո՞ւ այդ հեռուստաընկերությունների սեփականատերերը չեն հրաժարվում իրենց վնասաբեր բիզնեսից եւ չեն ազատում իրենց զբաղեցրած հեռուստահաճախականությունը: «Դար 21»-ում համոզված են, որ շուտով իրենք կաշխատեն շահույթով եւ վնասի պատճառը իրենց այդ դաշտում նորելուկ լինելն է: Իրոք, համեմատած մյուսներին, «Դար 21»-ը դեռ 2 տարի է, ինչ եթերում է: «Երեւան Թի-Վի»-ում ժխտեցին այն փաստը, որ իրենք 2004-ին վնասով են աշխատել: Այստեղ ենթադրեցին, որ ՀՊԾ-ի հրապարակած ցուցակում իրենք հայտնվել են նախորդ տարիներին հայտարարագրած վնասների պատճառով, իսկ անցած տարին իրենք փակել են շահույթով` մոտ կես միլիոն դրամ: Գրեթե նույնն էր պատասխանը «Արմենակոբ»-ում: Այստեղ եւս վնասը նախորդ տարիներինն է, իսկ անցած տարի թեկուզ քիչ, բայց շահույթ եղել է:

Մոտ 150 հազար դոլարի վնաս կրած «ԱԼՄ»-ի սեփականատեր Տիգրան Կարապետյանը ասում է, որ արդեն 4 տարի վնասով է աշխատում, տունն է վաճառել, որ կարողանա հեռուստաընկերությունը պահել: Եթե Հայաստանում կան հեռուստաընկերություններ, որոնք շահույթով են աշխատում, ապա, ըստ Տ.Կարապետյանի, «երեւի նրանց նկատմամաբ պրոտեկցիա կա»: Իսկ հարցին, թե ինչու չի հրաժարվում իր հեռուստահաճախականությունից, Կարապետովիչը պատասխանեց. «Սա զուտ բիզնես չէ, ի վերջո պարտականություն ունեմ ազգի առջեւ»: Այնուամենայնիվ, «ԱԼՄ»-ի սեփականատերը հուսով է, որ մի օր էլ շահույթով կաշխատի: Մի օր շահույթով աշխատելու հույսը չի լքում նաեւ ավելի քան կես միլիոն դոլարի վնաս ունեցող «ԱՐ»-ին: Հարկ է նշել, որ ցանկում չներառված բազմաթիվ հեռուստաընկերութուններ արձանագրում են չնչին շահույթներ, ինչը, ըստ էության, նույնն է, ինչ վնաս հայտարարագրելը:

Խնդիրն այն է, որ հեռուստաընկերություն պահելը բավական թանկ հաճույք է եւ այստեղ խոսքը գնում է մի քանի տասնյակ կամ նույնիսկ հարյուր հազարներով դոլարների մասին: Իսկ մեր օրենսդրությամբ հեռուստաընկերությունը ազատ հաճախականության մրցույթում հաղթելու պարագայում այն զբաղեցնում է միայն 7 տարով: Այլ կերպ ասած, ներդրված հսկայական գումարները առնվազն 7 տարում պետք է վերադառնան ու հետն էլ շահույթ ապահովեն սեփականատիրոջը: Այսինքն՝ միջին տարեկան շահութաբերությունը պետք է կազմի առնվազն 15 տոկոս, ինչը չի ապահովվում: Մի խոսքով, մեր հեռուստաընկերությունների հիմնադիրներն ու սեփականատերերը արդեն իսկ գիտեն, որ շահույթներ չեն ունենալու, բայց ոչ մի պարագայում չեն հրաժարվում այդ բիզնեսից: Կա երկու տարբերակ` կա՛մ ունեն ստվերային շահույթներ, կա՛մ էլ իրենց գումարները ծախսում են ընդամենը հաճախականությունները զբաղված պահելու համար: Երկուսն էլ շատ վատ է: Բայց առաջին հերթին վատ է հասարակության համար, որը նաեւ հեռուստադիտողն է:

Հայկ Գեւորգյան