Կոռուպցիա. դատախազությունն անզո՞ր է

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2005 թվականի օգոստոսի 24-ի համարում

Մեկուկես տարի առաջ 2004-ի ապրիլի 30-ի հրամանով ՀՀ գլխավոր դատախազը իր ղեկավարած կառույցում ձեւավորեց կոռուպցիայի դեմ պայքարի բաժին, որի աշխատանքները պետք է կոորդինացներ անձամբ Աղվան Հովսեփյանը: Բաժնի պետ նշանակվեց Գյումրիի դատախազությունից Երեւան տեղափոխված Միհրան Մինասյանը, որը երեկ «Հակաստվեր» կազմակերպության կազմակերպած քննարկման ժամանակ փորձեց ներկայացնել հակակոռուպցիոն պայքարի առանձնահատկությունները եւ իր ղեկավարած բաժնի կատարած աշխատանքները: Արդյունքները, մեղմ ասած, հուսադրող չեն: Այս տարվա 7-8 ամիսների ընթացքում բաժնի կողմից հարուցվել է ընդամենը 5 քրեական գործ: Լրագրողները փորձեցին պարզել, թե որ բարձրաստիճան պաշտոնյաներն են ներգրավվել այդ քրգործերում:

Պարզվեց՝ ամենաբարձր պաշտոնյան սոցիալական ծառայության համայնքային ղեկավար է, կադաստրի աշխատող եւ նախարարության վարչության պետ: Հանդիպումը կարճ նախաբանից հետո վերածվեց արդարացումների շղթայի՝ ի՞նչն է պատճառը, որ բաժինը լիարժեք չի գործում, խոշոր կոռուպցիոներների դեմ քրեական գործեր չեն հարուցվում, մամուլի հաղորդումները կոռուպցիայի մասին մնում են անհետեւանք: Բաժնի պետի խոսքից հասկացվեց, որ գլխավոր պատճառը բաժնի փոքր աշխատակազմն է՝ ընդամենը 7 հաստիք, որով բոլոր կոռուպցիոն ոլորտներն ընդգրկել անհնարին է:

Ինչ վերաբերում է քրգործերի սակավաթվությանը, ապա Մ.Մինասյանը դրա պատճառներից գլխավորը համարում է հայ ժողովրդի մենթալիտետը՝ մեր քաղաքացիները խուսափում են կոռուպցիայի վերաբերյալ հայտարարություններ տալուց, իրավապահ համակարգին աջակցելուց՝ մինչդեռ այսօր գործում է վկաների պաշտպանության ինստիտուտը, եւ ապահովված է հանցագործության մասին հաղորդում տվող անձի անվտանգությունը, նրա հաղորդման գաղտնիությունը: Բաժնի պետը խոսեց նաեւ այն մասին, որ իրենք, այնուամենայնիվ, գործում են դատախազության կազմում՝ ենթարկվում են համապատասխան օրենքներին եւ կատարում են գլխավոր դատախազի հրամանները:

Այսինքն՝ քրգործ հարուցելու համար իրենց անհրաժեշտ է դիմում, հաղորդում կամ գլխավոր դատախազի հրամանը, բաժինը չի կարող իր հայեցողությամբ քրգործ հարուցել եւ քննել: Լրագրողներին, բնականաբար, հետաքրքրում էր, թե ինչու չի կարելի քրեական գործեր հարուցել մամուլի հրապարակումների հիման վրա, չէ՞ որ օրենքը մամուլի հրապարակումները դիտում է որպես «հանցագործության մասին հաղորդում», որը կարող է դատախազության կողմից ընթացք ստանալ: Կոռուպցիայի դեմ պայքարի բաժնի պետն այս առումով անհասկանալի բացատրություններ տվեց՝ մի հրապարակման մասին ասաց, որ ինքը դա չի կարդացել, ապա հայտարարեց, որ դրա համար կա լրատվության բաժին, որը պարտավոր է կարդալ եւ իրենց տեղեկացնել:

Իսկ վերջում լրագրողներին կոչ արեց՝ եթե կան հանցագործության փաստեր՝ ներկայացրեք մեզ, ինչով տեղի տվեց լրագրողների զարմանքին՝ ինչպե՞ս՝ գրենք, տպենք, հետո բերենք մեր հոդվածները հանձնենք ձե՞զ: Պրն Մինասյանն ակնհայտորեն խճճվել էր եւ խոսակցությունը տեղափոխեց այլ հուն՝ հայտարարելով, որ դատախազությունն՝ ի տարբերություն ոստիկանության, չունի գործակալական ցանց եւ չի կարող այստեղից, այնտեղից լսածի հիման վրա գործեր հարուցել: Սակայն եթե հաշվի առնենք բաժնի ստացած դիմումների քանակը՝ ութ ամսում 100 դիմում, ապա, փաստորեն, գրավոր դիմումներն էլ բավարար հիմք չեն քրգործեր հարուցելու համար:

Պրն Մինասյանը դժգոհեց նաեւ այն փաստից, որ դատախազությունը քաղաքացիական գործերով իրավասու չէ մասնակցել դատական պրոցեսներին, իսկ փաստաբանները հրաժարվում են անվճարունակ խավի շահերն առանց հոնորարի պաշտպանել: Կարելի է արձանագրել, որ գլխավոր դատախազության կոռուպցիայի դեմ բաժնի պետի եւ լրագրողների երկխոսությունը չստացվեց, ուստի հանդիպումը նախատեսվածից շուտ ավարտվեց: Քանի որ մեր հասարակության մեջ կոռուպցիան հաճախ նույնացվում է կաշառքի հետ, փորձենք՝ օգտվելով «Հակաստվերի» հրատարակած «Կոռուպցիա» բրոշյուրից, համառոտ ներկայացնել այդ երեւույթը: Կոռուպցիան վստահված իշխանության չարաշահումն է՝ հօգուտ մասնավորի:

Դրա մեջ է մտնում «կառավարման ներքո գտնվող գույքի հանցավոր յուրացումը կամ վատնումը, կաշառքը, հովանավորչությունը, շահերի բախման նպաստավոր օգտագործումը եւ քաղաքական կոռուպցիան կամ լոբբինգի անթույլատրելի մեխանիզմների կիրառումը»: Կոռուպցիայի տարածման պատճառներից մեկը քաղաքական եւ տնտեսական իշխանությունները չտարանջատելն է: Կոռուպցիան անմիջականորեն ազդում է ապրանքների ու ծառայությունների գների վրա, հանգեցնում է երկրորդական ապրանքների ու անորակ տեխնոլոգիաների օգտագործման, տնտեսապես անհեռանկարային ծրագրերի ֆինանսավորման: Կոռուպցիան խաթարում է ներդրումային միջավայրը, բարոյազրկում պետական ապարատը՝ ազնիվներին ստիպելով հետեւել կոռումպացվածների օրինակին:

Դատական կոռուպցիան հանգեցնում է նրան, որ ով շատ փող ունի, նա միշտ ճիշտ է: Կոռուպցիայի արդյունքում երկրում ստեղծված համախառն արդյունքը ոչ ճիշտ է բաշխվում: Կոռուպցիայի տիրապետության դեպքում բնակչությունը չի մասնակցում ընտրական գործընթացներին, ձեւավորվում են քրեածին կառույցներ եւ այլն: Եվ վերջապես՝ քաղաքական էլիտայի կոռումպացված լինելու մեջ համոզված ժողովրդին դժվար է ներքաշել հակակոռուպցիոն պայքարի մեջ: Մի խոսքով՝ կոռուպցիան վտանգավոր չարիք է, որից ազատվելն ամբողջ աշխարհում համարում են տվյալ պետության առաջընթացի գլխավոր նախապայմանը:

Արմինե Օհանյան