Իսրայելում մտադիր են պատժել Ադրբեջանին հարվածային ԱԹՍ վաճառած ընկերությանը

Լուսանկարում՝ «Aeronautics Defense Systems» ընկերության գլխավոր տնօրեն Ամոս Մաթանը

Օգոստոսի 29-ին Իսրայելի արդարադատության նախարարությունը հայտարարել է, որ մտադիր է մեղադրանք առաջադրել «Aeronautics Defense Systems» (ADS)  ընկերության աշխատակիցներին՝ ռազմական նշանակության արտադրանքի արտահանման վերահսկողության մասին օրենքը շրջանցելու եւ կոռուպցիայի համար: Այդ գործի շրջանակներում ADS ընկերության տասը աշխատակիցներ մինչդատական լսումներին ներկայանալու ծանուցում են ստացել: Իսրայելական մամուլում տարածված լուրերի համաձայն՝ ծանուցում ստացած անձինք նախկինում հարցաքննվել են այս գործի շրջանակներում:

Ուշագրավ է, որ չնայած գործի մանրամասների հանրայնացման դատական արգելքին՝ իսրայելական մամուլում որոշակի մանրամասներ, այդուհանդերձ, հայտնվել են: Այդպես, ըստ իսրայելական մամուլի՝ գործը կապված է 2017 թ. հուլիսին արցախյան դիրքերի ուղղությամբ՝ «Aeronautics Defense Systems» ընկերության արտադրած Orbiter 1K «կամիկաձե» ԱԹՍ-ների կատարած հարվածի հետ: The Times of Israel լրատվական կայքը դեռեւս 2017 թ. գրել էր, որ նույն ամռանը, երբ ADS-ի պատվիրակությունը բանակցում էր Բաքվի հետ ԱԹՍ-ների մատակարարման հարցի շուրջ, ադրբեջանական կողմը զինվորականներին խնդրել է ցուցադրել դրա հնարավորություններն իրական մարտական պայմաններում` հայկական դիրքերի վրա: ADS-ի պատվիրակության ղեկավարությունը համաձայնվել էր եւ պահանջել նույնը ԱԹՍ-ների օպերատորներից: Վերջիններս, սակայն, հրաժարվել էին կատարել պահանջը: Այդ ժամանակ ընկերության ղեկավարությունն էր լիցքավորել ԱԹՍ-ները եւ հարվածել առաջարկված դիրքերի ուղղությամբ: Դիրքերը խոցել նրանց չի հաջողվել, սակայն անօդաչուներից մեկի պայթյունից թեթեւ վնասվածքներ էին ստացել երկու հայ զինծառայող:

ADS-ի փաստաբաններ Նաթի Սիմխոնին եւ Ասաֆ Կլյայնը վստահ են, որ մինչդատական լսումներից հետո, երբ «ընկերության ներկայացուցիչները հնարավորություն կունենան ներկայացնելու իրենց փաստարկները՝ դատախազությունը կուսումնասիրի դրանք եւ չի փոխանցի գործը դատարան»:

Գործի քննությունն ընթանում է շուրջ մեկ տարի: Այն իրականացնում են Իսրայելի ոստիկանության միջազգային հանցագործությունների բաժինը, ՊՆ քննչական բաժինը եւ Գլխավոր դատախազությունը համատեղ: Մինչդատական լսումներին ներկայանալու ծանուցում ստացած աշխատակիցների թվում են ընկերության գլխավոր տնօրեն Ամոս Մաթանը, նրա տեղակալ Մեիր Ռիզմովիչը, ինչպես նաեւ այլ առանցքային պաշտոններ զբաղեցրած եւ զբաղեցնող անձինք: Նրանք կասկածվում են «ծանրացուցիչ հանգամանքներում խարդախ գործարք կնքելու եւ ռազմական նշանակության արտադրանքի արտահանման վերահսկողության մասին օրենքը խախտելու» համար:

Ռազմական նշանակության արտադրանքի արտահանման վերահսկողության մասին օրենքն ընդունվել է 2007 թ. դեկտեմբերին: Դրա նպատակն է կանխել իսրայելական զենքի եւ ռազմական տեխնոլոգիաների ձեռքբերումը անցանկալի պետությունների կողմից: Օրենքի պատշաճ կատարմանը հետեւում է Իսրայելի պաշտպանության նախարարությանը կից ստեղծված՝ սպառազինությունների արտահանման վերահսկողության գործակալությունը:

«Aeronautics Defense Systems»-ը մեկ անգամ արդեն առնչվել է այդ գործակալության հետ: 2017 թ. օգոստոսին՝ վերոնշյալ միջադեպից հետո, Իսրայելի պաշտպանության նախարարությունն արգելել էր ADS-ին 20 միլիոն դոլարի անօդաչու թռչող սարքեր մատակարարել «իր գնորդներից մեկին»: Թեեւ Իսրայելի ՊՆ հաղորդագրության մեջ կոնկրետ չէր ասվում, թե ով է գնորդը, սակայն նշված էր, որ այդ երկիրը Moody`s վարկային ռեյտինգային գործակալության ցուցակում ունի «Ba» վարկանիշը եւ նրա տարածքում գտնվում է ADS-ի՝ պահեստամասեր արտադրող գործարան: ADS-ի հաճախորդներից «Ba» վարկանիշ այդ պահին ունեին Սերբիան եւ Ադրբեջանը, իսկ պահեստամասեր արտադրող գործարան կար միայն Ադրբեջանում:

Հատկանշական է, որ այն ժամանակ Aeronautics-ը եւս վստահ էր, որ այս ամենը ժամանակավոր բնույթ է կրում: 2017 թ. սեպտեմբերին ADS-ի ներկայացուցիչներից մեկը Լեհաստանի Կելցե քաղաքում MSPO 2017 ռազմարդյունաբերական արտադրանքի ցուցահանդեսի ընթացքում հայտարարել էր, որ «արտահանման ժամանակավոր կասեցումը բացառապես տեխնիկական հարց է»:

Սակայն, չնայած ADS-ի ներկայացուցիչների վստահությանը, իրավիճակը հուշում է, որ ընկերության ներկայացուցիչները, ամենայն հավանականությամբ, կանչվելու են պատասխանատվության: Բանն այն է, որ Իսրայելը շատ զգայուն է օտար հակամարտություններին չմիջամտելու սկզբունքի նկատմամբ: Այստեղ, թերեւս, հարկ է նշել, որ հարեւան երկրների հակամարտությունները Իսրայելը չի համարում օտար:

Արտահանման վերահսկողության մասին օրենքը շրջանցելու մեխանիզմները հասկանալու, իսկ խախտողներին պատժելու խնդիրը Իսրայել պետության համար կենսական նշանակություն ունի: Այս անգամ, իհարկե, օրենքի խախտումից տուժել են հայերը, որոնք ուղղակի կապ չունեն Իսրայելի անվտանգության հետ, սակայն ոչ մի երաշխիք չկա, որ հաջորդ անգամ իսրայելական զենքը եւ տեխնոլոգիաները միջնորդավորված կհայտնվեն, օրինակ, «Հեզբոլլահի» ձեռքում:

Բացի այդ, առկա է Իսրայելի հասարակության եւ երկրի հայ համայնքի բացասական վերաբերմունքը Ադրբեջանի հետ ռազմական համագործակցությանը: Ընդ որում, եթե հայ համայնքի դրդապատճառներն ուղղակիորեն կապված են արցախյան հակամարտության հետ, ապա իսրայելցիները դժգոհում են գերակշռող մահմեդական բնակչությամբ, ռազմականացված բռնապետության հետ համագործակցության դեմ: Իսրայել պետության պատմությունը ստիպում է բնազդաբար զգուշանալ նման երկրներից: