10 տարի տեւած բլեֆը ավարտվեց 160 մլն դոլարի հայցով՝ ընդդեմ Հայաստանի

Երեկ պաշտոնապես հաստատվեց այն տեղեկությունը, թե «Ռասիա ՖԶԷ» անունով ընկերությունը Հայաստանի Հանրապետության դեմ հայց է ներկայացրել միջազգային արբիտրաժ եւ պահանջում է 160 միլիոն դոլարի փոխհատուցում: Այս մասին երեկ ասուլիսի ժամանակ հայտարարել է ՀՀ Տրանսպորտի, կապի եւ տեղեկատվական տեխնոլոգիաների նախարար Աշոտ Հակոբյանը:

Ընկերությունը պնդում է, որ հայկական կողմի գործողությունների արդյունքում վնասներ է կրել. «Կարծում ենք, որ դա տրամաբանական չէ: Պատճառաբանությունը այն է, որ այդ ընթացքում ծրագրին օժանդակելու նպատակով, երբ Հայաստանի կառավարությունը եղել է Չինաստանում, քննարկել է նաեւ այդ հարցը: Եւ «Ռասիա ՖԶԷ»-ն այսօր ինչ-որ պատճառաբանություններ է բերում, թե դա ազդել է իր հետագա ծրագրերի վրա»:

Իհարկե, նախարարի համոզմամբ՝ անհանգստանալու հիմքեր չկան, քանի որ հայկական կողմի դիրքերը ամուր են, այսինքն՝ արբիտրաժը չի բավարարի «Ռասիա ՖԶԷ»-ի հայցը: «Կարծում եմ, այստեղ մեր հիմքերը, մեր փաստարկներն ամուր են, խիստ անհանգստանալու կարիք չկա: Այնուամենայնիվ, մենք չպետք է ձեռքներս ծալած նստենք. միջոցներ ձեռնարկվում են: Կառավարության կողմից եւս ներգրավվել է միջազգային հեղինակավոր կազմակերպություն՝ մեր շահերը պաշտպանելու համար»,- ասել է նախարարը:

Թե որքանով կիրականանան նախարարի կանխատեսումները, այս պահին դժվար է ասել: Բայց հավանականությունը, որ «Ռասիա ՖԶԷ»-ն արբիտրաժում հաջողության չի հասնի, բավականին մեծ է: Խնդիրն այն է, որ այդ ընկերությունը, եթե մեղմ արտահայտվենք, չափազանց կասկածելի է, այսօրվա բառապաշարով ասած՝ «ֆեյք» է: Այն գրանցված է Դուբայում, չունի որեւէ կենսագրություն, չունի կոնտակտային տվյալներ, զբաղեցնում է մի փոքր գրասենյակ մի ինչ-որ օֆիսային շենքում ու իր վրա էր վերցրել Իրան-Հայաստան երկաթուղու կառուցման 3.5 միլիարդից 5 միլիարդ դոլար արժողությամբ ծրագրի իրականացմանը:

Այդուհանդերձ, այս ընկերության գործողությունները որոշակի անհանգստություն են պատճառելու կառավարությանը: Նույնիսկ որոշակի ֆինանսական կորուստներ կարող է ունենանք մեր շահերը արբիտրաժում պաշտպանելու համար կատարվող ծախսերի տեսքով:

Հիմա ավելի կարեւոր է վերլուծել, թե ինչպես ստացվեց, որ այսպես ստացվեց: Այս հայցը ընդդեմ Հայաստանի, կարելի է ասել, Սերժ Սարգսյանի «նվերն» է հայ հանրությանը: 

2008 թվականի հոկտեմբերին ԱԺ-ին եւ ժողովրդին հղած իր ուղերձում Սերժ Սարգսյանը հայտարարեց, թե «Առաջիկա տարիների ընթացքում սկսվելու է Իրան-Հայաստան երկաթուղու կառուցումը»: Շատ գրավիչ ու ոգեւորիչ հայտարարություն էր եւ, բնականաբար, Սերժ Սարգսյանից անկախ մամուլը սկսեց հաճախակի հիշեցնել այդ երկաթուղու մասին: Պաշտոնյաները պնդում էին, թե ոչ մի կասկած չունեն, որ երկաթուղին կառուցվելու է, բայց դա չէր փարատում կասկածները: Ու որպեսզի ցույց տան, որ Սերժ Սարգսյանը 2008 թվականի Մարտի 1-ից հետո հանրությանը ինչ-որ կերպ հանգստացնելու համար չէ, որ այդպիսի խոստում է տվել, պաշտոնյաները սկսեցին փնտրել գործողությունների պատրանք ստեղծելու տարբերակներ:

Եվ ահա հայտնվեց «Ռասիա ՖԶԷ»-ն: Ինչպես հայտնվեց, մինչեւ հիմա անհասկանալի է մնում: Թե մեր պաշտոնյաները գտան՝ նրան բերեցին, թե ինքը եկավ, գտավ մերոնց՝ անհայտ է: Ամեն դեպքում, այդ ընկերության տնօրենին՝ Ջոզեֆ Բարկովսկի անուն- ազգանունով (ձախ լուսանկարում), բարձր մակարդակի ընդունելություններ էին ապահովում: Նա հանդիպում էր ՀՀ վարչապետ Տիգրան Սարգսյանի հետ, հարցազրույցներ տալիս, գեղեցիկ ճառեր ասում: 2013 թվականի հունվարի 18-ին Բարկովսկին իր «Ռասիա ՖԶԷ»-ի անունից փոխըմբռնման հուշագիր ստորագրեց ՀՀ կառավարության հետ՝ ի դեմս ՀՀ տրանսպորտի եւ կապի այն ժամանակվա նախարար Գագիկ Բեգլարյանի: Ու հայտարարվեց, թե դա Իրան-Հայաստան երկաթուղու ծրագրի իրականացման պաշտոնական մեկնարկն է: Եվ մի շատ պատահական զուգադիպությամբ դրանից մեկ ամիս հետո Հայաստանում պետք է տեղի ունենային նախագահական ընտրություններ: Ու եթե նախընտրական այդ շրջանում Սերժ Սարգսյանին հարցնեին, թե բա Իրան-Հայաստան երկաթուղին ինչ եղավ, նա կարող էր ասել, թե բա հեսա, Բարկովսկին եկել է, հուշագիր ենք ստորագրել, հեսա սկսում ենք:

Այդ հուշագրի ստորագրման արարողության ժամանակ Գագիկ Բեգլարյանը հայտարարեց, թե բուն շինարարության ժամկետներին կարելի կլինի անդրադառնալ մեկուկես տարի անց, երբ ավարտված կլինեն ուսումնասիրություններն ու նախագծային աշխատանքները: Դրանով, փաստորեն, Սերժ Սարգսյանի խոստացած այդ «գիգանտ» ծրագրի իրագործման շուրջ կասկածների «գրոհը» հետաձգվեց: Անցավ ժամանակ, ու Բարկովսկին եկավ Հայաստան: Հրավիրեց մամուլի ասուլիս, մի քանի գունավոր ու պարզունակ սլայդներ ներկայացրեց, այսպես ասած, «պռեզենտացիա» արեց ու էլի կորավ: Այդքանը բավարար էր, որ պաշտոնյաները կրկին հայտարարեին թե հեսա-հեսա, մի քիչ էլ սպասեք, ու երկաթուղին կկառուցվի: Էդ ընթացքում ում ասես չդիմեցին՝ էլ ռուսներին, էլ չինացիներին... Ֆինանսավորում այդպես էլ չգտան:

Ի վերջո, 2017 թվականի հունվարին ՀՀ կառավարությունը լուծարեց «Երկաթուղու շինարարության տնօրինություն» ՓԲԸ-ն, որի ստեղծման եւ պահպանման վրա պետական բյուջեից ծախսվել է ավելի քան կես միլիոն դոլար: Դրանով թեման, կարծես թե, պաշտոնապես փակվեց:

Ինչ խոսք, այնպես չէ, որ Սերժ Սարգսյանը 2008-ին դիտավորյալ հայտարարեց անիրագործելի ծրագրի մասին, որպեսզի վնաս տա Հայաստանին: Սակայն այս պատմությունը լավագույնս ցույց է տալիս, թե ինչպես կարող է լեգիտիմության, մեղմ ասած, լրջագույն դեֆիցիտ ունեցող նախագահը հանրությանը հաճոյանալու համար մի հայտարարություն անել, որ կոնկրետ, ֆինանսապես չափելի վնասներ հասցնել ամբողջ երկրին: Դեռ հայտնի չէ, թե ինչպիսի վնասներ են հասցրել Սարգսյանի «արմենիկումատիպի» այլ ծրագրերը Հայաստանին: Բացառված չէ, որ ժամանակի ընթացքում նմանատիպ այլ հարցեր եւս ջրի երես դուրս գան: