Իշխանությունը գրոհում է բուհերը. չնայած գրոհելու հարկ, ըստ էության, չկա

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2005 թվականի սեպտեմբերի 8-ի համարում

Եթե մինչ այժմ ՀՀ պետական բուհերի խորհուրդները կազմավորվում էին բուհերի կանոնադրություններով սահմանված կարգով՝ միայն բուհի պրոֆեսորադասախոսական անձնակազմից եւ ուսանողներից, ապա այժմ այդ խորհուրդների անդամների թվի կեսը պետք է կազմեն իշխանությունների առաջադրած ներկայացուցիչները: Բանն այն է, որ խորհուրդները, որոնք, ի դեպ, նաեւ ընտրում են ռեկտորներին, այսուհետ ձեւավորվելու են «Հայաստանի Հանրապետության պետական բարձրագույն ուսումնական հաստատության խորհրդի ձեւավորման կարգը հաստատելու մասին» ՀՀ կառավարության որոշման համաձայն, որն, ըստ էության, բուհերին զրկում է ինքնավարությունից եւ ստիպում պարել իշխանությունների դուդուկի տակ:

Որոշումը հիմնավորվում է «Բարձրագույն եւ հետբուհական մասնագիտական կրթության մասին» ՀՀ օրենքի 15-րդ հոդվածով, որի կետերից մեկն ասում է, թե խորհրդի ձեւավորման կարգը, լիազորված մարմնի ներկայացմամբ, սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը: Եւ հիմա, երբ կառավարության որոշումն ընդունված է ու նախագահի կողմից վավերացված, պետական բուհերի կանոնադրությունները պետք է համապատասխանեցվեն սույն օրենքին ու որոշմանը: Ըստ այս որոշման՝ խորհուրդը, որը բուհի կոլեգիալ կառավարման մարմին է, ձեւավորվում է բուհի պրոֆեսորադասախոսական կազմի, ուսանողության, հիմնադրի (կառավարության) եւ պետական կառավարման լիազոր մարմնի (այսինքն՝ ԿԳՆ-ի) ներկայացուցիչներից:

Ընդ որում՝ խորհրդի անդամների թիվը նշված չորս կողմերի միջեւ համամասնորեն է բաշխվում (25-ական տոկոս): Հիմնադրի անունից խորհրդի անդամներ է առաջադրում ՀՀ վարչապետը՝ պետական պաշտոն զբաղեցնող անձանցից: Թե կոնկրետ ինչպիսի՞ պաշտոն, չի մասնավորեցվում: Իսկ լիազոր մարմնի կողմից խորհրդի անդամներ են առաջադրվում կրթության, գիտության, մշակույթի եւ տնտեսության տարբեր ոլորտների ճանաչված ներկայացուցիչներ, ինչպես նաեւ ճանաչված գործատուներ: Ստացվում է, որ խորհրդի անդամների միայն 50 տոկոսն է լինելու բուհի ներսից եւ բուհին առնչվող, իսկ մյուս 50 տոկոսը կազմելու են բուհի հետ բացարձակ կապ չունեցող մարդիկ: Որոշումը նախատեսում է նաեւ, որ առաջադրված անձանց թեկնածությունների հիման վրա խորհրդի կազմը, լիազոր մարմնի ներկայացմամբ, հաստատում է ՀՀ վարչապետը: 

Մեկ այլ կետ էլ, փոխանակ միանգամից, կարճ ու կոնկրետ սահմանի, թե խորհրդի նախագահը պետք է լինի կառավարության կամ ԿԳՆ-ի ներկայացուցիչ, հեռվից է գալիս՝ նշելով. «Խորհուրդն իր կազմից, բացի ուսանողության ներկայացուցիչներից, ընտրում է նախագահ: Խորհրդի նախագահը չի կարող լինել նույն բուհում հաստիքային աշխատող (դեկան, ամբիոնի վարիչ, դասախոս): Խորհրդի նախագահը նույն բուհում պահպանում է ժամավճարի սկզբունքով դասախոսելու իրավունքը»: Այսքանն էլ դեռ բավական չէ, որոշումը իրավունք է վերապահում հիմնադրին, այսինքն՝ կառավարությանը, խորհրդի անգործության դեպքում վաղաժամկետ դադարեցնել խորհրդի նախագահի լիազորությունները կամ լուծարել խորհուրդը:

Այսքանից հետո դե արի ու խորհրդի նիստի ժամանակ այնպիսի հարցեր առաջ քաշիր, որոնք կարող են կառավարության սրտով չլինել: Իսկ ինչ վերաբերում է խորհրդի անդամների թվին, ապա, ըստ որոշման հաստատած կարգի, այն պետք է լինի 20-ից ոչ պակաս եւ 32-ից ոչ ավելի: Անդամների այս զույգ թիվը թերեւս ենթադրում է, որ խորհրդի ներսում ինչ-որ հարցի շուրջ տարաձայնություններ առաջանալու դեպքում ձայները կիսվելու են հավասար, եւ որոշիչ է լինելու խորհրդի նախագահի, նույնն է թե՝ իշխանությունների ներկայացուցչի ձայնը:

Այս որոշումը, բնականաբար, չի ողջունվում բուհերի կողմից եւ ոգեւորություն չի առաջացրել, սակայն դրանց մի մասը տրամադրված են համակերպվելու իրավիճակի հետ՝ առաջնորդվելով «Օրենքը եւ հետեւաբար դրանից բխող որոշումը չի քննարկվում, եւ դրան պետք է ենթարկվել» սկզբունքով: Իսկ ահա մայր բուհում, ըստ պաշտոնական տեղեկության, որոշումը դեռեւս քննարկման փուլում է, ու դեռ որեւէ եզրակացություն արված չէ: Ոչ պաշտոնական աղբյուրներից, սակայն, հայտնի է դարձել, որ Երեւանի պետական համալսարանի գիտխորհուրդը մերժել է կառավարության այս որոշումը եւ  առաջարկելու է վարչապետին հանդիպել ու խոսել դրա շուրջ՝ խնդրելով այն չեղյալ հայտարարել:

Աննա Զախարյան