Հանրաքվե. պատասխան կտան, հրաժարական՝ երբեք 

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2005 թվականի սեպտեմբերի 14-ի համարում

Մինչեւ հոկտեմբերի 3-ի հաջորդ քառօրյան խորհրդարանն ըստ ամենայնի կգումարի մեկ արտահերթ նիստ՝ «Հանրաքվեի մասին օրենքում» համապատասխան փոփոխություններ անելու համար։ Իհարկե, դրանք չեն լինի ընդդիմության երազած փոփոխությունները, որի առաջարկը կար 2003-ի ապրիլի 19-ի ՍԴ որոշման մեջ։ Հանրաքվեի մասին օրենքում որոշակի փոփոխություններն անհրաժեշտ են սահմանադրական նոյեմբերյան հանրաքվեն անցկացնելու համար։ Հետո արդեն հոկտեմբերի 3-ի քառօրյա նիստը երրորդ եւ վերջնական ընթերցմամբ կընդունի սահմանադրական փոփոխությունների նախագիծն ու այն կուղարկվի նախագահի հաստատմանը։ Եւ մինչ հանրապետության նախագահը կստորագրի հանրաքվե անցկացնելու հրամանագիրն ու կնշանակի հանրաքվեի օրը, ըստ ՀՅԴ ԳՄ ներկայացուցիչ Արմեն Ռուստամյանի, այդ ընթացքում պետք է հասցնել լիովին մաքրել ընտրացուցակները։

Կոալիցիոն ուժերը հաշվարկել են, որ ընտրացուցակները մաքրելու դեպքում հանրաքվեի դրական ելքի համար անհրաժեշտ ձայների շեմը կիջնի մինչեւ 720 հազար ձայն (ներկայումս մոտավորապես 800 հազար)։ Ինչեւէ, սահմանադրական փոփոխությունների նախագծի հեղինակ եւ պատասխանատու կոալիցիան հանձնարարական է ստացել առաջին անգամ ազատ, արդար ընտրությունների արդյունքում ապահովել հանրաքվեի դրական ելքը։ Այդուհանդերձ, եթե անկեղծիք ընտրությունների արդյունքում ժողովուրդը մերժի կոալիցիայի հեղինակած սահմանադրական նախագիծը՝ ի՞նչ քաղաքական հետեւանքներ են հնարավոր։ Եւ արդյո՞ք կոալիցիոն կուսակցությունները, որոնք հայտարարում են, որ առաջարկվող նախագիծը շատ ավելի ժողովրդավարական է, քան գործողը, եւ որի հետ համաձայն է ժողովուրդը, հանրային մերժման դեպքում կընդունեն, որ ժողովուրդը մերժել է ոչ թե փաստաթուղթը, այլ իրենց, եւ դրանից կարվեն անհրաժեշտ քաղաքական հետեւանքներ եւ քայլեր։ 

ՀՅԴ Հայաստանի ԳՄ ներկայացուցիչ Արմեն Ռուստամյանն ընդունում է, որ եթե ազատ ընտրությունների արդյունքում ժողովուրդը մերժի կոալիցիայի ներկայացրած փաստաթուղթը, որի տակ կա նաեւ ՀՅԴ-ի ստորագրությունը, դա կնշանակի, որ կա որոշակի անվստահություն նաեւ ՀՅԴ-ի հանդեպ. «Եթե հանրաքվեն չհաջողեց, բնականաբար, դրանից պետք է անել հետեւություններ, եւ ՀՅԴ-ն, որպես նախագծի համահեղինակ կուսակցություն, իր համար անհրաժեշտ եզրակացություններ անպայման կանի։ 2003-ի խորհրդարանական ընտրություններում Դաշնակցությունը արձանագրված թվերով ստացել է 140 հազար ձայն, ուստի, եթե հարցը դնում ենք չորով՝ եթե հանրաքվեին կողմ ձայները դրանից պակաս կլինեն, այո, դա կնշանակի, որ Դաշնակցության հանդեպ ժողովրդի վստահությունը պակասել է, եւ անվստահության լուրջ խնդիր է առաջացել։

Իսկ եթե խնդրին մոտենանք ավելի լուրջ, ապա «ոչ»-ն առաջին հերթին վերաբերելու է մեր երկրի հետագա ընթացքին, եւ դրանից հետո յուրաքանչյուր ուժ պետք է բացատրի, թե որքանո՞վ նպաստեց այդ ձախողմանը»,- ասում է Արմեն Ռուստամյանը։ Վերջինս ընդդիմության իլյուզիան է համարում այն մոլորությունը, որ հանրաքվեի ձախողման դեպքում կառավարությունը հրաժարական կտա, կնշանակվեն արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ, կամ էլ՝ հանրաքվեի ձախողումը հնարավոր կլինի տրանսֆորմացնել իշխանափոխության։ Ռուստամյանն ընդդիմությանն է փոխանցում միջազգային կառույցների հստակ դիրքորոշումը.

«Եթե անգամ հանրաքվեն տապալվի, դա, այո, կնշանակի, որ իշխանությունների հանդեպ անվստահության կա, բայց քանի որ հերթական ընտրություններին քիչ ժամանակ է մնացել, միջազգային հանրությունը ոչ մի դեպքում չի աջակցի, որ տարածաշրջանում անկայունության, հեղափոխական նոր օջախներ առաջանան, եւ ամեն կերպ կնպաստի, որ առկա անվստահությունը լուծվի հերթական ընտրություններով»,- վստահեցնում է Դաշնակցության ներկայացուցիչը։ Ավելին, Արմեն Ռուստամյանը չի բացառում նաեւ այն տարբերակը, որ եթե մինչ հանրաքվեն ընկած ժամանակահատվածը ցույց տա, որ հանրաքվեն բերելու է ներքաղաքական ավելորդ լարումների, հնարավոր է իշխանությունները որոշում կայացնեն հետաձգել հանրաքվեն.

«Իսկ որեւէ մեկը պատկերացնո՞ւմ է, թե ինչ կլինի, որ, ասենք, իշխանությունները, տեսնելով, որ չեն կարողանալու հաղթահարել 1/3-ի նշաձողը, համապատասխան հարցախույզ անցկացնեն եւ համոզվելով, որ առկա մթնոլորտում ժողովուրդը պատրաստ չէ «այո» ասելու Սահմանադրությանը, հանրաքվեն չտապալելու համար, ԵԽ-ի հետ համաձայնեցնեն եւ հետաձգեն հանրաքվեն։ Ես վստահեցնում եմ, որ այդ տարբերակը գործող Սահմանադրությամբ գերլիազորություններ ունեցող իշխանության համար ամենաձեռնտու տարբերակն է՝ հետաձգել հանրաքվեն հարմար պահի, մինչեւ հասունացած կլինի դրական ելքը։

Ու դա կարող է ձգվել մինչեւ հերթական համապետական ընտրությունները։ Եւ ի՞նչ է կարծում ընդդիմությունը. հերթական խորհրդարանական եւ նախագահական ընտրություններից հետո այդ ո՞ր նոր ձեւավորված իշխանությունը կհամաձայնի զրկվել գործող Սահմանադրութամբ իրեն տրված գերլիազորություններից եւ գնալ բարեփոխումների»,- հարցնում է ՀՅԴ ԳՄ ներկայացուցիչն ու զգուշացնում, որ եթե ընդդիմությունը սրի իրավիճակը, որի արդյունքում իշխանությունները գնան հանրաքվեն հետաձգելուն, դրա հետեւանքը լինելու է այն, որ գործող համակարգը վերարտադրվելու է դեռ շատ երկար ժամանակ։

Նաիրա Զոհրաբյան