Խասիաթ. եթե կալանավորել են՝ կդատեն

20/09/2018 schedule16:10

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2005 թվականի սեպտեմբերի 20-ի համարում

«Ամբաստանյալ, դու իմ փոխարեն քեզ ի՞նչ հոդվածով կդատեիր»՝ այսպիսի առաջին հայացքից տարօրինակ հարցով օրերս գործը քննող դատավորը դիմեց ամբաստանյալներից մեկին: Հարցը, որ դահլիճի ծիծաղը շարժեց, իրականում իր մեջ ամփոփում է մեր դատական համակարգի ողջ ողբերգությունը: Եթե բացենք փակագծերը, ապա այդ հարցով դատավորն արձանագրում էր, որ դատաքննության ընթացքում ամբաստանյալի մեղքը չի ապացուցվել, ընդհակառակը՝ պարզվել է, որ մեղադրանքը փուչ է, նախաքննական ապացույցները՝ սնանկ: Նման դեպքերում սովորաբար ամբողջ աշխարհում արդարացնում են մեղադրյալին, դեռ մի բան էլ ներողություն են խնդրում, վնասները փոխհատուցում եւ մեղավորներին պատժում, սակայն մեր դատավորներն անզոր են արդարացման դատավճիռներ կայացնել, մանավանդ եթե մեղադրյալը ինչ-որ X ժամանակ գտնվել է կալանքի տակ:

Նախնական կալանքը անխուսափելի է դարձնում մեղադրական դատավճիռը: Մարդուն կալանավորելով՝ դատախազությունը, փաստորեն, պատվեր է իջեցնում դատարանին՝ անպայման դատել ամբաստանյալին: Քանի որ եթե մարդն արդարացվի, կստացվի, որ նախաքննական մարմինը կոպիտ սխալ է թույլ տվել՝ ոչ միայն մեղադրանք է առաջադրել անմեղ մարդուն, այլեւ ազատությունից է զրկել եւ չի կարողացել մեղքը ապացուցել: Սա է պատճառը, որ նախաքննական մարմինն ամեն ինչ անում է, որ իր առաջադրած մեղադրանքը դառնա անհաղթահարելի խոչընդոտ, եւ դատարանը չհամարձակվի արդարացնել դատախազության թիրախը դարձած անձին: Իսկ դրա լավագույն եղանակը խափանման միջոցը որպես կալանք ընտրելն է:

Մինչ դատավարությունը կալանավորված մարդուն դատելու հավանականությունը մեզանում հարյուրից հարյուր է, ուստի քննիչ-դատախազների առաջին խնդիրը լինում է ոչ թե մեղքն ապացուցելը կամ ապացույցներ հավաքելը, այլ դատարանից նախնական կալանքի սանկցիա պոկելը: Այդ դեպքում՝ կարելի է հանգիստ լինել, որ քննիչի սխալը կամ անորակ քննությունը չի բացահայտվի: Նախնական կալանք կրող յուրաքանչյուր անձ Հայաստանում գիտի, որ «մեկ է, դատելու են», այսինքն՝ ինչ-որ կերպ արդարացնելու են նախնական կալանքը: Եթե անգամ դատարանում պարզվի, որ մարդը նորածնի պես անմեղ է, միեւնույն է՝ նրան կա՛մ նվազագույն պատիժ կտան, կա՛մ հոդվածը կվերաորակեն ավելի մեղմ հոդվածի, կա՛մ էլ լավագույն դեպքում՝ գործը կուղարկեն լրացուցիչ քննության:

Արդարադատությունը բացառող այս փակ շղթայում ամենավատ դերը, փաստորեն, ստանձնել է դատարանը՝ այն դարձել է քննիչի սխալներն արդարացնող, նախաքննական որոշումները դակող մարմին, որն ի վիճակի չէ մերժել նախաքննության մարմնի կողմից դեմ տված բավական կասկածելի սանկցիաները: Մինչդեռ օրենքն ասում է, որ «խափանման միջոցները հարկադրանքի միջոցներ են, որոնք կիրառվում են կասկածյալի կամ մեղադրյալի նկատմամբ՝ քրեական գործով վարույթի ընթացքում նրանց ոչ պատշաճ վարքագիծը կանխելու եւ դատավճռի կատարումն ապահովելու նպատակով»: Ընդ որում՝ խափանման միջոց կիրառելը պարտադիր չէ, առավել եւս՝ կալանք կիրառելը: Խափանման միջոցների բազմազանությունից մեր քննիչ-դատախազները նախընտրում են հատկապես կալանավորումը, որն ամենածանրն է 7 հնարավոր միջոցներից:

Մյուս վեցն են՝ գրավը, ստորագրություն չհեռանալու մասին, անձնական երաշխավորությունը, կազմակերպության երաշխավորությունը, հսկողության հանձնելը (անչափահասների համար) եւ հրամանատարության հսկողությանը հանձնելը (զինծառայողների համար): Անգամ գրավը, որ համարվում է կալանավորման այլընտրանքային խափանման միջոց, բայց կիրառվում է միայն թեթեւ եւ միջին ծանրության հանցագործությունների դեպքում, շատ հազվադեպ է օգտագործվում՝ թեեւ մեղադրյալի փախուստի դեպքում այդ 1000-2000 դոլար գրավը գնում է պետական բյուջե, ինչը նշանակում է, որ իրավապահները պետք է շահագրգռված լինեն գրավի կիրառմամբ:

Սակայն պարզվում է՝ դատախազությունը գրավը եւս օրգանապես չի հանդուրժում՝ օրերս դատավորներից մեկը պատմեց, որ թեթեւ հանցանքում (մեղսագրվող հոդվածով նախատեսված է մինչեւ 3 տարի ազատազրկում) մեղադրվող մի անձի նկատմամբ գրավ է կիրառել ու կրակն ընկել՝ «վերեւից» զանգել են, ասել՝ «ազատվելու դիմում կգրես»: Երկար բանակցություններից հետո «վերեւում» համաձայնել են, որ վերաքննիչն այդ որոշումը բեկանի եւ հարցը դրանով փակվի: Այսպիսի խայտառակ կախյալ վիճակում գտնվող դատական համակարգը, բնականաբար, ի վիճակի չէ օրենսդրության ընձեռած բոլոր հնարավորություններից օգտվել:

Ինչպես, օրինակ, ընդհանրապես չի օգտվում «անձնական երաշխավորություն» կիրառելուց, որը ենթադրում է մեկ կամ երկու հեղինակավոր անձանց երաշխավորութամբ եւ որոշակի գրավի մուծումով մեղադրյալին բաց թողնելը: Ընդ որում՝ օրենսդիրը ենթադրելով, որ այս խափանման միջոցը լիարժեքորեն կկիրառվի, քրեական պատիժ է նախատեսել իր պարտավորությունները չկատարող երաշխավորի համար՝ քրեական օրենսգրքի 346 հոդվածը՝ «Անձնական երաշխավորի կողմից իր ստանձնած պարտավորությունները չարամտորեն չկատարելը, որի հետեւանքով կասկածյալը կամ մեղադրյալը խուսափել է քննությունից կամ դատից», նախատեսում է պատիժ մինչեւ 2 տարի ազատազրկման ձեւով: Նախաքննության մարմնի հրահանգով կալանքի սանկցիաներ տվող դատարանը նախ եւ առաջ պետք է ձերբազատվի դատախազության հանդեպ ունեցած վախից:

Արմինե Օհանյան

Տպել
1198 դիտում

Մարտի 21-ին Հայաստանին է մոտենալու հաջորդ սառը ցիկլոնը. սպասվում է առատ ձյուն, քամու ուժգնացում

Զախարովան արձագանքել է ՀՀ վարչապետի խոսքերին

Պատկերված անձը որոնվում է նախաձեռնված քրեական վարույթի շրջանակներում (տեսանյութ)

Fly Arna-ի լիցենզիան կասեցված է. ՏԿԵ փոխնախարար

Իրանից ժամանած 7 բեռնատարում հայտնաբերվել է ցեմենտի մեջ թաքցված հսկայական քանակությամբ ծխախոտ (տեսանյութ)

ՀՀ վարչապետն ու ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարը քննարկել են Հայաստան-Ադրբեջան խաղաղության պայմանագիրը

Տրոլեյբուսը հայտնվել է խրամուղում. շինարարը կտուգանվի (տեսանյութ)

Նիկոլ Փաշինյանը շնորհավորել է Վլադիմիր Պուտինին

Վարչապետի որոշմամբ` նշանակվել է ՊԵԿ նախագահի առաջին տեղակալ

Մենք դավաճան, հող ծախող չենք, ձեր թիկունքում ոչ մի բան չենք անելու, թողեք այս ճանապարհով գնանք. Փաշինյանը՝ տավուշցիներին

«Երևան Սիթին» տուգանվել է 10 միլիոն, «Հայփոստ»-ը՝ 2,6 միլիոն դրամով

Առանձնապես խոշոր չափի «Մեթամֆետամինի» ապօրինի շրջանառություն երիտասարդ կնոջ և տղամարդու կողմից. նրանք կալանավորվել են

Նիկոլ Փաշինյանը «TikTok»-ում նոր շարք է սկսել (տեսանյութ)

Ընդդիմությունն ասում է՝ Տավուշի գյուղերն ուզում է տա, Խրեմլուի ղեկավարը ո՞վ է. Փաշինյան

Պակիստանում երկրաշարժ է գրանցվել

Փետրվարին 150 հարկ վճարողի մոտ արձանագրվել է ՀԴՄ կիրառման կանոնների խախտում. հայտնի է տուգանքի չափը

Կոտայքում միմյանց բախվելուց հետո մեքենաներից մեկը գլխիվայր շրջվել է. կա տուժած

Մի քանի ժամ լույս չի լինի Երևանի և 7 մարզի մի շարք հասցեներում

Որ բանկերի քարտապանները կարող են օգտվել հետվճարի ծրագրից

ԵՄ արտգործնախարարները վերահաստատել են իրենց աջակցությունը Հայաստանին

Դիլիջանի ոլորանները փակ են բեռնատարների համար, մի շարք շրջաններում ձյուն է տեղում

ԱԺ-ն նոր պատգամավոր ունի. Դավիթ Կարապետյանը երդմամբ ստանձնել է պատգամավորի մանդատը

Բախվելուց հետո մեքենաներից մեկը բռնկվել է. ներսում հայտնաբերվել է 4 դի, վարորդի վիճակը ծանր է (լուսանկարներ)

«Միր» քարտերը կդադարեն աշխատել Հայաստանի գրեթե բոլոր բանկերի բանկոմատներում

Միքայել Վարդանյանը Մասիսին նվիրել է 117 մլն դրամ արժողությամբ աղբահավաք մեքենաներ և 230 աղբաման

Սահմանը կանցնի իմ տան միջով, զինվորների ներկայության դեպքում ինչպե՞ս ենք ապրելու էդ տանը. վարչապետը պատասխանել է բնակչին

Սա մեր ապագան կառուցելու միակ տարբերակն է, հեշտ հարց չէ. վարչապետը՝ Կիրանցի բնակիչներին (տեսանյութ)

Վարչապետը տիկնոջ հետ ներկա է գտնվել «...և նորից Գարուն» ներկայացմանը (լուսանկարներ)

Ինչ պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել Փաշինյանի՝ Տավուշ այցի ժամանակ. մանրամասներ (լուսանկարներ)

Ես չեմ վիրավորում, ասում՝ «գյադեն հերդ ա», քոքից բռնվեք, կհանդիպենք․ Հովհաննես Դավթյանը՝ Արզաքանցյանին

Մենք պետք է թույլ չտանք պատերազմի սկսում․ ինչ է ասել վարչապետը տավուշցիների հետ հանդիպմանը

Պուտինն իրեն լեգիտիմություն տվեց՝ այլանդակությունները շարունակելու համար, ՌԴ-ին բարի ճանապարհ դեպի գերեզման. Սուքիասյան

Երևանն այս տարի կունենա 20 հա տարածք զբաղեցնող տնկարան, կտնկվի 2000 ծառ

ԱՄՆ-ն մտադիր չէ շնորհավորել Ռուսաստանի նախագահին ընտրություններում հաղթելու համար․ Պատել

Ամեն խաղի պետք է պատրաստվենք, ինչպես վերջինի․ Հարոյանը՝ Կոսովոյի հավաքականի հետ խաղի մասին

Հայաստանի և Մալթայի ԱԳՆ պաշտոնյաների խորհրդակցությունների ընթացքում անդրադարձ է եղել ՀՀ-ԵՄ գործընկերության խորացմանը

ՌԴ ԿԸՀ-ն ավարտել է ձայների հաշվարկը․ ընտրողների 87,28% քվեները Վլադիմիր Պուտինինն է

Նռնակ, պայթուցիչ ու փամփուշտներ․ Կապանի բնակիչը փրկարարական ջոկատում հանձնել է ԼՂ-ից բերված զինամթերքը

Վրաստանի ԱԺ կրթության հանձնաժողովի նախագահը գալիս է Հայաստան․ մանրամասներ

Մկրտչյանը ԱՄՆ ՄԶԳ փոխկառավարչի հետ քննարկել է ԼՂ-ից բռնի տեղահանվածներին աջակցության հարցում համագործակցությունը