Գլխավոր հատակագիծ. երազների քաղաքը

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2005 թվականի նոյեմբերի 1-ի համարում

Երեւանի գլխավոր հատակագիծը, որի մասին այդքան խոսվում էր, արդեն պատրաստ է: Համենայն դեպս «Երեւաննախագիծ» ինստիտուտի տնօրեն Գուրգեն Մուշեղյանը երեկ Երեւանի քաղաքապետարանում ներկայացնում էր հատակագծի, ըստ էության, վերջնական տարբերակը: Շատ շուտով այն կքննարկվի եւ կընդունվի նաեւ կառավարությունում: Միանգամից հիասթափեցնենք երեւանցիներին: Գլխավոր հատակագծի ընդունման գործընթացի այս փուլում չեն քննարկվում մայրաքաղաքի ճարտարապետության մանրամասները` որտեղ ինչ բարձրության շենք, որտեղ ինչ սրճարան եւ այլն: Դա հաջորդ փուլն է, որին կհասնենք մի երեք տարուց: Այս փուլում ընդամենը հստակեցվում են մայրաքաղաքի սահմանները, կանաչ գոտիները, տրանսպորտային, բնապահպանական, կենսապահովման, գրամատակարարման եւ այլ կարգի ընդհանուր հարցեր: Ուրեմն ինչպիսի՞ն է լինելու Երեւանը ուղիղ 15 տարի անց` 2020 թվականին: Հենց այս ժամանակահատվածի համար է նախատեսված հատակագիծը:

«Ամենակարեւորը` աշխատել ենք, որ գլխավոր հատակագիծը չլինի ֆանտազիայի արդյունք, այլ լինի իրատեսական»,- երեկ սկսելով գլխավոր հատակագծի ներկայացումը՝ ասաց պրն Մուշեղյանը: Հատակագիծը, ըստ պրն Մուշեղյանի, մշակվել է՝ ելնելով Հայաստանի սոցիալ-տնտեսական իրավիճակից, բյուջեի հնարավորություններից եւ այլն: Ուրեմն որքանո՞վ է սա իրատեսական հատակագիծ: Ընդհանրապես, քաղաքի հատակագիծը իր մեջ պետք է պարունակի մի քիչ էլ ֆանտազիա: Հակառակ դեպքում մայրաքաղաքը կդառնա բնակավայր` այնպիսին, ինչպիսին մեր աչքի առաջ դառնում է հիմա: Եւ պետք է նկատել, որ այս հատակագծում ֆանտազիա կա, բայց ոչ բառիս լավ իմաստով: Օրինակ՝ 2020 թվականին մայրաքաղաքը ունենալու է 1 մլն 200 հազար բնակիչ: Սա գուցեեւ իրատեսական է: Բայց ինչպե՞ս է բաշխված լինելու այդ բնակչությունը: Օրինակ՝ վերցնենք Կենտրոնը:

Ըստ հատակագիծը մշակողների, այս տարվա հունվարի 1-ի դրությամբ Երեւանի Կենտրոնի բնակչությունը 129 հազար 900 մարդ էր: Բնակչության խտությունը կազմում էր 216 մարդ յուրաքանչյուր հեկտարի վրա: 15 տարի հետո Կենտրոնի բնակչությունը, ըստ հատակագծի հեղինակների, պակասելու է եւ կազմելու է 127 հազար 500 մարդ: Բնականաբար, նվազելու է նաեւ խտությունը` 199 մարդ մեկ հեկտարի հաշվով: Հիմա ի՞նչ է սա` իրատեսությո՞ւն, թե՞ ֆանտազիա: Նկատենք, որ այստեղ հաշվի չեն առնված մայրաքաղաքի կենտրոնում իրար ետեւից վեր խոյացող բնակելի երկնաքերերը` 16, 18 եւ շատ շուտով նույնիսկ 22 հարկանի, որոնք դեռ բնակեցված չեն: Այսինքն՝ եթե նախկինում այդ շենքի զբաղեցրած մակերեսի վրա ապրում էին 4-5 ընտանիքներ, կամ այդ տարածքը ընդհանրապես բնակելի չէր, ապա այդ շենքերը կառուցել-վերջացնելուց հետո դառնալու է 50-70 ընտանիքների բնակարան:

Հիմա մոտավոր անգամ ասել հնարավոր չէ, թե կոնկրետ որքանով կավելանա կենտրոնի բնակչությունը միայն դրա հաշվին, բայց կարելի է պնդել, որ չի պակասելու հաստատ: Նույնիսկ հատակագծով բնակելի տարածքները 602 հա-ից դառնալու են 642 հա: Բայց պրն Մուշեղյանը այլ կարծիքի է: Ըստ նրա, կենտրոնի բնակչությունը կնվազի, որովհետեւ քաղաքի կենտրոնը առաջիկա 15 տարիների ընթացքում բնակելի զանգվածից կվերածվի գործարար կենտրոնի: Սա է՞լ է իրատեսություն, թե՞ բարի ցանկություն: Այսօր արդեն կարելի է գրազ գալ, որ հատակագծի հեղինակների այս բարի ցանկությունը չի իրականանալու: Որպեսզի դրանում համոզվենք, կարելի է մեկ-մեկ նայել Կենտրոնի նորակառույց շենքերի ճակատներին, եւ կտեսնենք այնտեղ լվացքի պարաններ:

Օրինակ՝ այն լուսամուտի տակ, որը նայում է հենց Թումանյան փողոցին: Մի՞թե մայրաքաղաքի կենտրոնում վերջին մի քանի տարիների ընթացքում հավաքված կոնտինգենտը կարող է հանկարծ հասկանալ, որ ավելի լավ է բնակարան գտնել Կենտրոնից հեռու: Այս կոնտինգենտի համար ամենակարեւորը քաղաքի կենտրոնում տուն ունենալն է, անկախ նրանից, թե իր ջիփը կայանելիս ինչպիսի պրոբլեմներ է ստեղծում երթեւեկության համար: Այս մանրուքները հատակագիծ մշակողները հաշվի չեն առել: Կամ՝ նույն հատակագծով կանխատեսվում է, որ մայրաքաղաքի ծայրամասերի բնակչությունը ավելանալու է` բանգլադեշում մոտ 11 տոկոսով, էրեբունիում ու Նոր Նորքում մի 2-5 տոկոսով, Նուբարաշենում՝ մոտ կրկնակի եւ այլն: Ըստ այդմ էլ, ծայրամասերում ավելանալու են բնակմակերեսները` տեղ-տեղ մինչեւ 30-40 տոկոսով:

Սա այն դեպքում, երբ ներկայումս մայրաքաղաքի ծայրամասերում բնակարանային շինարարություն, կարելի է ասել, ընդհանրապես չի իրականացվում, նաեւ նրա շնորհիվ, որ մայրաքաղաքի կենտրոնի բանգլադեշացման արդյունքում հնարավոր բոլոր ներդրումները կատարվեցին հենց Երեւանի կենտրոնում: Տրանսպորտի մասով էլ կարծես բարի ցանկություններ են զետեղված հատակագծում: Մասնավորապես մետրոպոլիտենի ծանրաբեռնվածությունը 15 տարվա ընթացքում աճելու է 4 անգամ, տրոլեյբուսները տեղափոխելու են 27 անգամ ավելի ուղեւոր, քան այսօր, ավտոբուսները` 29 անգամ, իսկ երթուղային տաքսիները` 4 անգամ պակաս: Ջրամատակարարման կորուստները վերացվելու են ցանցի նորոգման հաշվին:

Կոյուղագծերը նորոգվելու են: Նոր` մինչեւ 1 մետր լայնությամբ  հեղեղատարներ են կառուցվելու մոտավորապես 400 կմ երկարությամբ եւ այլն: Նախատեսվում է կանաչ տարածքների մակերեսը կրկնապատկել: Մթնոլորտում աղտոտող նյութերի քանակը նվազեցվելու է մոտ 18 տոկոսով: Առավելագույն աղտոտված հողատարածքների մակերեսը, որն այժմ 2 հազար 800 հեկտար է, 2020 թվականին դառնալու է զրո: Եւ այս ամենը միայն 15 տարվա ընթացքում: Հատակագծի հեղինակները նույնիսկ ակնարկ են արել Երեւան-Սեւան մագնիսական տակդիրով տրանսպորտի մասին: Սա այն նախագիծն է, որ փորձում էին իրականացնել դեռ խորհրդային ժամանակներում եւ Երեւանից Աբովյան հենասյուները դրեցին: Ահա այսպիսի «իրատեսական» հատակագիծ է մշակվել Երեւանի համար: Դրա մանրամասներին անդրադառնալու առիթներ դեռ շատ կլինեն:

Հայկ Գեւորգյան