Նոր մեթոդ. կլինիկա առաջնակի հիվանդների համար

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2005 թվականի նոյեմբերի 2-ի համարում

Երեւանի Նորք-Մարաշ համայնքում կա մի կլինիկա, որտեղ կարող են  անվճար բուժօգնություն եւ դեղորայք ստանալ հոգեկան խանգարումներ ունեցող մարդիկ: Առաջին փսիխոտիպիկ էպիզոդի կլինիկայի այս փոքրիկ շենքը, որը կառուցվել է շվեյցարահայ հոգեբույժ, պրոֆեսոր Վանի միջոցներով ու սկսել է գործել այս տարվա հունիս ամսից, հիվանդանոցի ճնշող ազդեցություն չի թողնում, եւ տրամադրող է շենքի թե՛ արտաքին, թե՛ ներքին տեսքը: Կահավորանքը շատ ավելի բնակարանային է, քան հիվանդանոցային: Իսկ դեղորայքի եւ կահավորման հարցում օժանդակել է ամերիկյան «Էլլայ-Լիլի» դեղագործական ֆիրման: Հիվանդներն այս կլինիկա կամավոր եւ հաճույքով են գալիս: Չկան դիրեկտիվ փոխհարաբերություններ, եւ ինչպես Արմենն է ասում, այստեղ իրենց վերաբերվում են ոչ թե որպես խելագարի, այլ՝ որպես մարդու, որն ինչ-որ խնդիրներ ունի:

Բուժումը ստացիոնար չէ, եւ մեկ կուրսը տեւում է տասը օր՝ ժամը 11:00-ից մինչեւ 15:00-ն, սակայն պարտադիր ճիշտ ժամին գալ եւ ճիշտ ժամին էլ գնալ հիվանդներից չի պահանջվում, քանի որ այստեղ աշխատող մասնագետները կլինիկայի իմաստը համարում են նաեւ այն, որ առաջնակի հիվանդները, որոնք առաջին անգամ են տառապում այս կամ այն հոգեկան հիվանդությամբ, մասնագիտական բուժում ստանալու հնարավորություն ունենան՝ առանց իրենց ազատությունը սահմանափակելու: Բացի դեղորայքային բուժումից, այստեղ կիրառվում է խմբային, հաճախ նաեւ անհատական փսիխոթերապիա: Խումբը կազմված է ութ հոգուց, որը նոր հիվանդներով համալրվում է՝ հների ժամանակը լրանալուն համապատասխան: Կան այնպիսի մարդիկ, որոնց 10 օրն արդեն վաղուց է լրացել, սակայն նրանք շարունակում են այցելել կլինիկա, քանի որ այստեղ իրենց լավ են զգում եւ ընկերներ են ձեռք բերել:

Ինքնամփոփ ու մեկուսացած այս երիտասարդներն այստեղ սովորում են չբարդույթավորվել իրենց հիվանդությունից եւ հնարավորին չափ իրենց հասարակության լիարժեք անդամ զգալ: «Հնարավորին չափ», որովհետեւ հասարակությունն ինքը խանգարում է դրան՝ անընդհատ խուսափելով նրանց հետ շփումներից: Հիվանդների այս խմբի հետ աշխատում է մեկ հոգեբույժ, մեկ հոգեբան եւ մեկ սոցիալական աշխատող: Հոգեբույժ Վահան Սիմոնյանը նշում է, որ իրենք աշխատանքներ են տանում նաեւ հիվանդի ընտանիքի անդամների հետ՝ նրանց սովորեցնելով, թե իրենց ինչպես պահեն հիվանդ հարազատի հետ՝ ո՛չ կենտրոնանալով նրա հիվանդության վրա, ո՛չ էլ այն անտարբերության մատնելով: Նա նշում է նաեւ, որ իրենց հիվանդները հիմնականում տառապում են շիզոֆրենիայով կամ շիզոտիպիկ հիվանդություններով, որոնք ավելի հաճախ դրսեւորվում են 20-25 տարեկան հասակում:

Մեր այցելության պահին կլինիկայի այցելու-հիվանդները դեռեւս տուն չէին գնացել: Նրանք կլոր սեղանի շուրջը նստած՝ ինչ-որ բանով զբաղված էին: Մեկը մյուսին փոխարինելով՝ պատմում էին, որ օրը շատ հագեցած է անցնում, որ րոպե առաջ չեն ուզում հեռանալ այստեղից:  Զանազան ինտելեկտուալ խաղեր են խաղում, խաչբառներ լուծում, նկարում: Իրենց համար՝ հաճելի զբաղմունք ու ժամանց, իսկ հոգեբան Քրիստինե Թորոսյանի համար՝ դիագնոստիկայի եւս մեկ հնարավորություն. նկարների միջոցով նա որոշում է հիվանդի հոգեվիճակը՝ մեզ ցույց տալով նրանցից մեկի արած առաջին եւ վերջին նկարների մեջ նկատվող դրական տեղաշարժը: Անուշը մանրիկ հուլունքներ էր թելի վրա շարում: Դրա միջոցով նրանք սովորում են նպատակաուղղված աշխատանք կատարել:

Անուշն իր առջեւ նպատակ է դրել հաջորդ տարի անպայման բժշկական համալսարան ընդունվել, սոցիալական աշխատող Ռուզաննա Զոհրաբյանն էլ, որը նաեւ մասնագիտությամբ  իրավաբան է ու բժիշկ, օգնում է Անուշին մոտենալ իր երազանքին՝ ընդունելության քննություններին նրան նախապատրաստելով: Երեք երեխաների մայր Կարինեն էլ, որի տաս օրը նույնպես արդեն լրացել է եւ, որը սակայն, շարունակում է հաճախել կլինիկա, Ռ.Զոհրաբյանի օգնությամբ պատրաստվում է մասնակցել «Ո՞վ է ուզում դառնալ միլիոնատեր» խաղին: Այստեղ կյանքում ամեն ինչի հանդեպ հետաքրքրությունը կորցրած մարդիկ վերագտնում են այն: Երբեմն գալիս են անխնամ ու նույնիսկ առանց սանրվելու, սակայն հեռանալու օրերին արդեն՝ անճանաչելի դարձած՝ խնամված ու զարդարված:

Այս կլինիկայում իր գոյության մոտ 5 ամիսների ընթացքում բուժում են ստացել կամ դեռեւս ստանում են ընդհանուր թվով 40 մարդ: Նրանք տասն օր կլինիկա այցելելուց հետո շարունակում են մնալ մասնագետների հսկողության տակ, ինչպես նաեւ շարունակելու են վեց ամիս անվճար ստանալ «Զիպրեկսա» կոչվող դեղը, որը, մասնագետների խոսքով, գիտության վերջին ճիչն է, եւ որի մեկ տուփի արժեքն ավելի քան 200 դոլար է: Սակայն ասել, որ իրենց հիվանդները վերջնականապես բուժվում են, հոգեբույժ Վահան Սիմոնյանը չկարողացավ, որովհետեւ շիզոֆրենիան բարդ հիվանդություն է, եւ դրա նկատմամբ կանխատրամադրվածությունը մնում է: Սակայն կան մարդիկ, որոնք այստեղ բուժվելուց հետո այժմ սովորում կամ աշխատում են:  

Աննա Զախարյան