Երբ իշխանությունը նաեւ բիզնես է

ՀՀ առաջին գումարման` 1995-1999թ.թ. Աժ-ում կարելի էր հաշվել թվով 31 գործարար-պատգամավորների: Սակայն այդ ժամանակ ՀՀ օրենսդրությունը ԱԺ պատգամավորին չէր արգելում այլ աշխատանքով զբաղվել, այդ թվում` տնտեսական գործունեություն ծավալել: Բացի այդ, 1995-1999-ի խորհրդարանի պատգամավորների տնօրինած գործարանները հիմնականում պետական ձեռնարկություններ էին, այսինքն, նրանք ինչ-որ առումով պետական պաշտոնյաներ էին, որոնց խիստ վերապահումով կարելի էր գործարար անվանել: Նրանց մի մասը հետագայում, իհարկե, դարձավ գործարար բառիս իսկական իմաստով, մի մասն էլ այդպիսին էր հենց այդ ժամանակ: Օրինակ` ասենք, Գագիկ Արշավիրի Աբրահամյանը, Հովիկ Արգամի Աբրահամյանը, Վարդան Այվազյանը, Վոլոդյա Բադալյանը, Արտաշես Գեղամյանը, որը մինչ խորհրդարան գալը եղել է «Պրոմեթեւս» հայկական ունիվերսալ բորսայի տնօրեն եւ «21-րդ դար» ՍՊԸ-ի հիմնադիր տնօրենը: Հետագայում գործարար դարձած առաջին գումարման Աժ պատգամավորներից են նաեւ Կարեն Կարապետյանը (Սերժ Սարգսյանի աշխատակազմի ներկայիս ղեկավար), Հարություն Ղարագյոզյանը, Անդրանիկ Մանուկյանը, Հերմինե Նաղդալյանը եւ Մհեր Սեդրակյանը:

ՀՀ երկրորդ գումարման` 1999-2003-ի ԱԺ-ում գործարար-պատգամավորների թիվը արդեն 45 է, հետեւյալ ցանկով:
1. Հենրիկ Աբրահամյան - ՀՀԿ
2. Նապոլեոն Ազիզյան - «ԻՄ»
3. Արծրունի Աղաջանյան - ՕԵԿ
4. Սամվել Ավետիսյան - «ԺՊ»
5. Գուրգեն Արսենյան
6. Վոլոդյա Բադալյան
7. Գառնիկ Բադալյան - ՀՀԿ
8. Մանվել Բադեյան - ԺԴԿ
9. Սամվել Բալասանյան
10. Վահրամ Բաղդասարյան
11. Ստեփան Բարսեղյան - ՕԵԿ
12. Մելիք Գասպարյան
13. Արտաշես Գեղամյան - «ԻՄ»
14. Նահապետ Գեւորգյան - «Միասն.»
15. Վահագն Գրիգորյան - «ԺՊ»
16. Հրանտ Գրիգորյան - «Միասն.»
17. Գեւորգ Դավթյան -  ՀՀԿ
18. Արսեն Դարբինյան - ՀՀԿ
19. Ռոբերտ Ենգոյան - «Միասն.»
20. Սամվել Թումանյան - ՀԺԿ
21. Էդմունդ Ծատուրյան - ՀԺԿ
22. Պարույր Կարապետյան - «ԺՊ»
23. Կարեն Կարապետյան - «ԺՊ»
24. Գագիկ Կոստանդյան - «ԻՄ»
25. Գեւորգ Հակոբյան - «Միասն.»
26. Հակոբ Հակոբյան - «Հայաստան»
27. Հակոբ Հակոբյան (Ճոյտ)- «ԺՊ»
28. Հակոբ Հակոբյան - «ԺՊ»
29. Արամ Հարությունյան - ՕԵԿ
30. Մարտին Հովհաննիսյան
31. Արամ Հովհաննիսյան - ՀՀԿ
32. Մանվել Ղազարյան - «Միասն.»
33. Հարություն Ղարագյոզյան - ՀՀԿ
34. Գրիգոր Մադաթյան - «ԺՊ»
35. Վարդգես Մաթեւոսյան - «Միասն»
36. Գագիկ Մելիքյան - ՀՀԿ
37. Հերմինե Նաղդալյան - ՀՀԿ
38. Վրեժ Շահգելդյան - «ԺՊ»
39. Ալեքսան Պողոսյան - ՀՀԿ
40. Տարոն Սահակյան -
41. Լեւոն Սարգսյան - «ԺՊ»
42. Սամսոն Սարգսյան - ԺԴԿ
43. Խաչատուր Սուքիասյան
44. Մարտին Սուքիասյան - ՀՀԿ
45. Հարություն Փամբուկյան 

Նշված գործարարներից բացի երկրորդ գումարման ԱԺ-ի գործարար-պատգամավորներ են եղել նաեւ Անդրանիկ Մանուկյանը, Վարդան Այվազյանը, Գագիկ Խաչատրյանը եւ Էդուարդ Մադաթյանը, որոնք հետագայում պաշտոնների են նշանակվել եւ վայր են դրել իրենց մանդատները:

Երրորդ գումարման` 2003-2007 թ.թ. ԱԺ-ում գործարար-պատգամավորների թիվը արդեն հասնում է 66-ի: Նրանք են.
1. Սերյոժա Աբրահամյան
2. Հենրիկ Աբրահամյան - ՀՀԿ
3. Նապոլեոն Ազիզյան - ԱՄԿ
4. Սամվել Ալեքսանյան -
5. Աշոտ Աղաբաբյան - ՀՀԿ
6. Գագիկ Ավետյան - ՕԵԿ
7. Տիգրան Արզաքանցյան - ՀՀԿ
8. Գուրգեն Արսենյան - ՄԱԿշ
9. Աշոտ Արսենյան - ՀՀԿ
10. Աշոտ Ափոյան - ՀՅԴ
11. Վլադիմիր Բադալյան - ՀՀԿ
12. Վոլոդյա Բադալյան
13. Մանվել Բադեյան - ՀՀԿ
14. Սամվել Բալասանյան - ՕԵԿ
15. Աշոտ Բաղդասարյան - ՀՀԿ
16. Վահրամ Բաղդասարյան
17. Էդուարդ Գաբրիելյան - ՕԵԿ
18. Նահապետ Գեւորգյան - ՀՀԿ
19. Մուրադ Գուլոյան - ՀՀԿ
20. Արայիկ Գրիգորյան - ՀՅԴ
21. Հրանտ Գրիգորյան - ՀՀԿ
22. Արամայիս Գրիգորյան -
23. Սայադ Զախարյան
24. Համլետ Թամազյան
25. Սամվել Թումանյան - ԱՄԿ
26. Լյովա Խաչատրյան
27. Գագիկ Ծառուկյան
28. Էդմունդ Ծատուրյան
29. Կարեն Կարապետյան
30. Ալեքսան Կարապետյան - ԱՄԿ
31. Գագիկ Կոստանդյան - ԱՄԿ
32. Գեւորգ Հակոբյան - ՀՀԿ
33. Հակոբ Հակոբյան - «Հայաստան»
34. Հակոբ Հակոբյան (Ճոյտ) - ՀՀԿ
35. Հակոբ Հակոբյան - ՀՀԿ
36. Վահե Հակոբյան - ՀՀԿ
37. Արկադի Համբարձումյան
38. Ռուբեն Հայրապետյան - ՀՀԿ
39. Արմենուհի Հովհաննիսյան - ՀՅԴ
40. Արամ Հարությունյան - ՕԵԿ
41. Մանվել Ղազարյան - ՀՀԿ
42. Հարություն Ղարագյոզյան - ՀՀԿ
43. Արեգ Ղուկասյան - ՀՀԿ
44. Վարդգես Մաթեւոսյան - ՀՀԿ
45. Խաչիկ Մանուկյան
46. Աբրահամ Մանուկյան - ՀՀԿ
47. Մելիք Մանուկյան -
48. Գրիգոր Մարգարյան
49. Գագիկ Մելիքյան - ՀՀԿ
50. Արշակ Մխիթարյան - «Գործարար»
51. Մանվել Նազարյան
52. Հերմինե Նաղդալյան - ՀՀԿ
53. Սամվել Շահգալդյան
54. Ալեքսան Պետրոսյան
55. Մնացական Պետրոսյան - ՄԱԿ
56. Լեւոն Պողոսյան - ՄԱԿ
57. Արմեն Պուրտոյան - ՀՀԿ
58. Սամվել Սահակյան
59. Ալեքսանդր Սարգսյան - ՀՀԿ
60. Լեւոն Սարգսյան - ՀՀԿ
61. Արտակ Սարգսյան - ՕԵԿ
62. Խաչատուր Սուքիասյան -
63. Մարտին Սուքիասյան - ՀՀԿ
64. Մխիթար Վարագյան
65. Միքայել Վարդանյան - ՀՅԴ
66. Հարություն Փամբուկյան - ՀՀԿ

Չորրորդ գումարման` ներկայիս ԱԺ-ի գործարար-պատգամավորները 76-ն են: Նրանց ցանկը տեղ է գտել իշխանություն-ընդդիմություն բանակցությունների շրջանակում Հայ ազգային կոնգրեսի ներկայացրած փաստաթղթում: Նրանցից շատերը նախորդ ԱԺ-ում էլ են եղել, բայց ձեռնարկատիրական գործունեությամբ զբաղվում են վերջին տարիներին:
1. Գագիկ Աբրահամյան - ՀՀԿ
2. Հովիկ Աբրահամյան - ՀՀԿ
3. Լեռնիկ Ալեքսանյան - ՀՀԿ
4. Աշոտ Աղաբաբյան - ՀՀԿ
5. Վարդան Այվազյան - ՀՀԿ
6. Սուքիաս Ավետիսյան - ՀՀԿ
7. Տիգրան Արզաքանցյան - ՀՀԿ
8. Աշոտ Արսենյան - ՀՀԿ
9. Արա Բաբլոյան - ՀՀԿ
10. Վոլոդյա Բադալյան - ՀՀԿ
11. Մանվել Բադեյան - ՀՀԿ
12. Նահապետ Գեւորգյան - ՀՀԿ
13. Հրանտ Գրիգորյան - ՀՀԿ
14. Ռաֆիկ Գրիգորյան - ՀՀԿ
15. Արտակ Դավթյան - ՀՀԿ
16. Հակոբ Հակոբյան - ՀՀԿ
17. Վահե Հակոբյան - ՀՀԿ
18. Արկադի Համբարձումյան - ՀՀԿ
19. Ռուբեն Հայրապետյան - ՀՀԿ
20. Մանվել Ղազարյան - ՀՀԿ
21. Արեգ Ղուկասյան - ՀՀԿ
22. Կարեն Ճշմարիտյան - ՀՀԿ
23. Խաչիկ Մանուկյան - ՀՀԿ
24. Գրիգորի Մարգարյան - ՀՀԿ
25. Գագիկ Մելիքյան - ՀՀԿ
26. Սպարտակ Մելիքյան - ՀՀԿ
27. Արմեն Մխիթարյան - ՀՀԿ
28. Առաքել Մովսիսյան - ՀՀԿ
29. Հերմինե Նաղդալյան - ՀՀԿ
30. Սամվել Նիկոյան - ՀՀԿ
31. Ալեքսան Պետրոսյան - ՀՀԿ
32. Սուրիկ Պողոսյան - ՀՀԿ
33. Արմեն Պուրտոյան - ՀՀԿ
34. Ռուբեն Սադոյան - ՀՀԿ
35. Գալուստ Սահակյան - ՀՀԿ
36. Ալեքսանդր Սարգսյան - ՀՀԿ
37. Լեւոն Սարգսյան - ՀՀԿ
38. Սամվել Սարգսյան - ՀՀԿ
39. Կարեն Սարիբեկյան - ՀՀԿ
40. Սեդրակ Սարոյան - ՀՀԿ
41. Միշա Ստեփանյան - ՀՀԿ
42. Հարություն Փամբուկյան - ՀՀԿ
43. Արմեն Աբրահամյան - ԲՀԿ
44. Արագած Ախոյան - ԲՀԿ
45. Արսեն Ավագյան - ԲՀԿ
46. Ռուբեն Գեւորգյան - ԲՀԿ
47. Մուրադ Գուլոյան - ԲՀԿ
48. Գոհար Ենոքյան - ԲՀԿ
49. Ռոբերտ Զաքարյան - ԲՀԿ
50. Ռոբերտ Թովմասյան - ԲՀ
51. Վաչագան Խուրշուդյան - ԲՀԿ
52. Գագիկ Ծառուկյան - ԲՀԿ
53. Կարո Կարապետյան - ԲՀԿ
54. Վերսանդ Հակոբյան - ԲՀԿ
55. Մխիթար Հարությունյան - ԲՀԿ
56. Հարություն Ղարագյոզյան - ԲՀԿ
57. Հրանտ Մադաթյան - ԲՀԿ
58. Վահագն Մախսուդյան - ԲՀԿ
59. Մելիք Մանուկյան - ԲՀԿ
60. Արմեն Մելիքյան - ԲՀԿ
61. Արշակ Մխիթարյան - ԲՀԿ
62. Աշոտ Տոնոյան - ԲՀԿ
63. Վահան Հովհաննիսյան - ՀՅԴ
64. Արթուր Աղաբեկյան - ՀՅԴ
65. Աշոտ Ափոյան - ՀՅԴ
66. Արայիկ Գրիգորյան - ՀՅԴ
67. Կարեն Վարդանյան - ՀՅԴ
68. Սերյոժա Աբրահամյան - ՕԵԿ
69. Հովհաննես Մարգարյան - ՕԵԿ
70. Սամվել Ալեքսանյան   
71. Սամվել Բալասանյան - ԲՀԿ   
72. Մարտուն Գրիգորյան   
73. Լյովա Խաչատրյան      
74. Հակոբ Հակոբյան Գառնիկի      
75. Մխիթար Վարագյան    
76. Միքայել Վարդանյան     

Խորհրդարանում գործարար պատգամավորների աճի դինամիկան ակնհայտ ցույց է տալիս իշխանության եւ բիզնեսի սերտաճումը Հայաստանում: Հետաքրքիր է, որ վերջին ցանկում կան մարդիկ, ովքեր նախ գործարար են եղել, հետո պատգամավոր, բայց կան մարդիկ, ովքեր ի սկզբանե պատգամավոր են եղել, հետո են միայն դարձել գործարար:

Երկու մեջբերում
ՀՀ Սահմանադրություն, հոդված 65, մաս առաջին - Պատգամավորը չի կարող զբաղվել ձեռնարկատիրական գործունեությամբ (...)

ՀՀ Սահմանադրություն, հոդված 67 - Պատգամավորի լիազորությունները դադարում են (...)  Սահմանադրության 65-րդ հոդվածի առաջին մասի պայմանները խախտելու(...)դեպքերում: