Հայ-ադրբեջանական սահմանի լարվածությունը հրահրվո՞ւմ է

Վտանգավոր իրավիճակ է ստեղծվել Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության շուրջ: Արդեն կես տարուց ավելի է` պատերազմական գործողություններն, ըստ էության, ապասառեցված են:

Այլ կերպ հնարավոր չէ բնորոշել այն շարունակական բախումները, դիվերսիոն հարձակումներն ու մարդկային կորուստների քանակը, որ գրանցվեցին օգոստոսից այս կողմ: Ընդ որում, բոլորը, այդ թվում` Ղարաբաղի ազատագրական պայքարին մասնակից հրամանատարները, խոստովանում են, որ հրադադարի մասին պայմանագրի ստորագրումից հետո 21 տարիների ընթացքում  հայ-ադրբեջանական սահմանին գրանցված վերջին ամիսների լարվածությունն աննախադեպ է:

Որն է սրա պատճառը, ինչի է հանգեցնելու այս ամենը, ոչ ոք թերեւս հստակ չգիտի: Իրավիճակի շուրջ ամենից հաճախ եւ վստահ հնչող միակ մեկնաբանությունն այն է, որ լայնածավալ պատերազմի վերսկսումն անհնար է:

Այս կարծիքը հիմնականում հնչում է Հայաստանում եւ հիմնավորվում է մի շարք աշխարհաքաղաքական գործոններով:

Սա իհարկե մխիթարական մեկնաբանություն է, սակայն արդյո՞ք այն անխոցելի է: Կամ արդյո՞ք ցանկալին որպես իրականություն ներկայացնելու փորձ չէ:

Փաստն այն է, համենայնդեպս, որ վերջին շրջանում Արեւմուտքը կենտրոնացրել է ուշադրությունը ղարաբաղյան հակամարտության ուղղությամբ, եւ խոսքը բոլորովին էլ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի միջնորդությամբ ընթացող բանակցությունների հանդեպ ուշադրությանը չի վերաբերում:

Մասնավորապես, մենք արդեն ներկայացրել ենք ամերիկյան Stratfor կենտրոնի` իրար ետեւից արված երկու անդրադարձերը Հայաստանին, որոնց հիմքում հենց ղարաբաղյան հակամարտությունն էր (http://armtimes.com/hy/read/59108 եւ http://www.armtimes.com/hy/read/58877), ինչպես նաեւ New York Times-ի հոդվածը՝ նույն թեմային նվիրված (http://armtimes.com/hy/read/59050):

Դրանցում  հայ-ադրբեջանական սահմանում գրանցված աննախադեպ լարվածությունը կապվում է ուկրաինական ճգնաժամի հետ, եւ թափանցիկ ակնարկ է արվում այն մասին, որ հետագա զարգացումները նույնպես կախված են ուկրաինական հարցից:  Ընդ որում` հանրահայտ  New York Times-ը կանխատեսում է, որ առաջիկա ամիսներին իրավիճակն էլ ավելի կթեժանա:

Հասկանալի է, որ աշխարհագրական իմաստով ուկրաինական ճգնաժամն ու Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը ոչ մի ընդհանուր բան չունեն եւ չեն կարող մեկը մյուսից կախված լինել: Բայց ահա քաղաքական իմաստով, իրավիճակը, դժբախտաբար, այլ է:

Ասել է թե` ղարաբաղյան ֆրոնտում ռազմական գործողությունների հնարավոր թեժացումը կապվում է ուկրաինական ճգնաժամի ոչ թե ռազմական, այլ քաղաքական զարգացումների հետ: Ինչպես հայտնի է Արեւմուտքը, իսկ ավելի կոնկրետ Միացյալ Նահանգները չեն կարողանում Ռուսաստանի հետ համաձայնության գալ ուկրաինական ճգնաժամի շուրջ `սրանից բխող բոլոր հայտնի հետեւանքներով: Եւ ահա ամերիկյան խիստ հեղինակավոր կենտրոնները, այսպես կոչված think tank-երը անուղղակիորեն գրում են, որ հայ-ադրբեջանական սահմանին զարգացումները կախված է նրանից, թե ինչ արդյունքներ կարձանագրվեն Ռուսաստան-Արեւմուտք հակամարտությունում:

Stratfor-ի վերլուծություններում ոչ մի դետալ բաց չի թողնվել Հայաստանին Ռուսաստանի դեմ լարելու համար: Ինչպես օրինակ` նոյեմբերին ադրբեջանական զորքերի կողմից հայկական ուղղաթիռի կործանման դրվագը, որին, ըստ ամերիկյան վերլուծաբանների, Ռուսաստանը համարժեք չարձագանքեց:

Այստեղ նաեւ ուղիղ ասվում է, որ Հայաստանը կարող է վերանայել հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ, եթե վերջինս չկարողանա կատարել իր` որպես ռազմավարական դաշնակցի հիմնական առաքելությունը` երաշխավորել Հայաստանի անվտանգությունը: Մինչդեռ, չէ որ Ռուսաստանի ողջ ուշադրությունը կենտրոնացած է Ուկրաինական հարցի վրա, եւ այն արդեն չի կարողանում պատշաճ կերպով կատարել ՀՀ-ի հանդեպ իր ռազմավարական հանձնառությունները, թեկուզ այնպիսի հարցերում ինչպես մեկ ուղղաթիռի կործանումն է:

Իսկ ինչ կլինի, եթե ուկրաինական ճգնաժամին զուգահեռ եւս մեկ պատերազմական օջախ բացվի արդեն Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ: Ինչ կանի այդ ժամանակ Ռուսաստանը: Սրանք հարցեր են, որ բխում են վերոնշյալ վերլուծություններից եւ հոդվածներից, եւ իրենց մեջ շանտաժի էլեմենտ են պարունակում:

Այս հրապարակումների տրամաբանությանը հավատարիմ հայտարարություններ է արել նաեւ ԵԱՀԿ ՄԽ ամերիակացի նախկին համանախագահ Մեթյու Բրայզան հունվարի 31-ին APA-ին տված իր հարցազրույցում:

Նա ասել է, որ հյուսիսատլանտյան դաշինքի երկրները պետք է իրենց համար որպես գլխավոր առաջնահերթություն հռչակեն ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործընթացը, քննարկեն այդ հարցը Ռուսաստանի հետ եւ այդ երկրին բացատրեն, որ եթե այն շահագրգռված է ԵՄ-ի եւ ԱՄՆ-ի հետ լավ հարաբերություններ ունենալու մեջ, ապա պետք է նպաստի ղարաբաղյան հակամարտության հարցում բեկում մտցնելուն:  Հայտարարության վերջին մասն իհարկե դիվանագիտական զեղում է: Հիմնական ասելիքն առաջին բառերում է, որոնք իհարկե շատ  վտանգավոր են:

Տպավորություն կա, որ ԱՄՆ-ն սպառելով Ռուսաստանին ծնկի բերելու իր լծակները, հայացքն ուղղել է դեպի Լեռնային Ղարաբաղ:

Այս ամենը հաշվի առնելով պարզապես պնդել, որ ղարաբաղյան պատերազմի վերսկսումն անհնար է, մեղմ ասած խոհեմ չէ:

Դրա փոխարեն լավ կլինի  վերլուծել համգամանքները եւ ամեն վայրկյան պատրաստ լինել խուսափել այլ պետությունների կռվում «պեշկա» դառնալու` մեզ համար այդքան սովորական եւ ողբերգական հեռանկարից: