Պատրաստ եմ շարունակել ծառայել. ԼՂՀ վարչապետ

Հարցազրույց ԼՂՀ վարչապետ Արայիկ Հարությունյանի հետ

- Պարոն վարչապետ, դուք ձեր հարցազրույցներում հաճախ եք առիթ ունենում խոսելու ձեր, այսպես ասած՝ բիզնեսմեն լինելու մասին: Այդ թեմայով հարցերին մեծ հպարտությամբ պատասխանում եք, որ խոշոր հողագործ եք («Եղել»՝ ուղղում է) եւ ոչ միայն ամաչելու բան չունեք դրա համար, այլեւ՝ հպարտ եք: Պարոն Հարությունյան, ամբողջ քաղաքակիրթ աշխարհը հանգել է այն եզրակացությանը, որ երկրի արդյունավետ կառավարման, տնտեսության շահերից ելնելով՝ պետք է իշխանությունն ու գործարարությունը տարանջատված լինեն: Հիմա դուք հանդիսանում եք ԼՂՀ ամենամեծ գործարարը եւ կառավարության ամենամեծ պաշտոնյան: Դուք այստեղ խնդիր չե՞ք տեսնում:

- Նախ՝ վաղուց ամենախոշոր գործարարը չեմ, որովհետեւ այն բանից հետո, երբ ստանձնեցի կառավարության ղեկը, բիզնեսի զարգացման տեմպերը, իհարկե, տուժեցին: Այն ժամանակ ես էի կառավարում բիզնեսը եւ իմ ջանքերն ուղղում էի բիզնեսի անընդհատ ընդլայնմանը, նոր ճյուղերի ընդգրկմանը: Բայց վարչապետ նշանակվելուց հետո չեմ խառնվում բիզնեսի կառավարմանը: Ի դեպ, ես երբեւէ առանձին գործունեություն չեմ ծավալել, միշտ աշխատել եմ փայատիրական սկզբունքներով: Բոլոր այդ ընկերություններում, որոնք զբաղվում են հողագործությամբ եւ վերամշակմամբ, այժմ գործընկերներս շարունակում են գործունեությունը՝ միայն այն տարբերությամբ, որ ընդարձակման տեմպերը ավելի համեստ են: Սա նշանակում է, որ անձամբ ես չեմ զբաղվում բիզնեսով եւ վարչապետության ողջ ընթացքում էլ չեմ զբաղվել:

- Բայց դուք շարունակում եք փայատեր լինել:

- Այո, իհարկե:

- Դա արդեն չի նշանակում տարանջատում, այլ հակառակը:

- Չէի ասի, ես այդպես չեմ համարում... Եթե այդպես լինի, նշանակում է, որ քաղաքականության մեջ կամ պետական համակարգում չպետք է լինեն մարդիկ, ովքեր երբեւէ հանրապետության տնտեսության զարգացման գործում ինչ-որ դերակատարություն են ունեցել: Ճիշտ չէ ասել, որ եթե տվյալ գործիչն ինչ-որ ժամանակ բիզնես է ունեցել, ապա պետք է հրաժարվի բիզնեսից: Չնայած հրաժարվում ենք բիզնեսից՝ կառավարումից, բայց փայատիրությունից հրաժարվել հնարավոր չէ, այդ ունեցվածքի, այդ կատարված աշխատանքի կորստի դիմաց ո՞վ է պատրաստ վճարելու:

- Երբեւէ լինել բիզնեսում մի բան է, լինել խոշոր պաշտոնյա եւ միաժամանակ փայատեր բիզնեսում՝ այլ բան:

- Ես բիզնեսս չեմ ստեղծել վարչապետության օրոք, ստեղծել եմ շատ վաղուց՝ պատերազմից հետո:

- Պարոն վարչապետ, իսկ կարո՞ղ եք ասել՝ ձեր վարչապետության շրջանում ձեր մաշստաբի քանի՞ խոշոր հողագործ կամ բիզնեսմեն է ձեւավորվել Արցախում: Կարո՞ղ եք կոնկրետ անուններ տալ:

- Վիճակագրական ծառայության հրապարակումներից կարող եք վերցնել, թե          քանի նոր բիզնեսներ են ստեղծվել, քանի նոր ծրագիր է իրականացվել, քանիսը որքան են ընդարձակվել: Ես վիճակագրության մեջ նայում եմ ընդհանուր մակրոցուցանիշները եւ միայն հպարտությամբ կարող եմ ասել, որ այս տարիների ընթացքում բավականին մեծ տնտեսական աճի տեմպեր ենք արձանագրել, ինչը բոլորի համար անզեն աչքով տեսանելի է:

- Խոշոր բիզնեսմենների, հողագործների անուններ կարո՞ղ եք նշել:

- Գիտեք, ես երեկ եղել եմ Քաշաթաղի հարավային թեւում՝ Իշխանաձորում, հանդիպում եմ ունեցել շրջանի համայնքների ղեկավարների եւ մի քանի վարձակալների հետ: Միայն այնտեղ շատերը կոնկրետ հողի մշակման ծավալներով արդեն անցել են իմ ընկերություններին՝ հարյուրավոր հեկտարներով: Արդեն տասնյակ մարդիկ կան, ովքեր խոշոր հողագործներ են եւ նրանք գործունեություն են ծավալում հիմնականում ազատագրված տարածքներում, ինչպես ես՝ ժամանակին: Անուններ չեմ ուզում տալ, բայց շատերը: Դուք կարող եք հետաքրքրվել, թող անունները ձեզ տան:

- Պարոն վարչապետ, ազատագրված տարածքները մեր ազգային հպարտությունն են: Դուք գիտե՞ք այդ տարածքները պահելու ավելի արդյունավետ ձեւ, քան դրանք բնակեցնելը: Եթե այո, ո՞րն է դա: Եթե ոչ՝ մենք չենք կարողանում ազատագրված տարածքները լրջորեն բնակեցնել: Սա չի՞ նշանակում, որ դանդաղ, աննկատ կորցնում ենք այդ տարածքները: Ի՞նչ ռազմավարություն ունեք այդ տարածքների վերաբերյալ:

- Գիտեք, նախ՝ ոչ թե բնակեցնելու, այլ տարածքների յուրացման խնդիր ունենք: Այսինքն՝ պետք է տարածքները մշակել, իսկ մշակումն արդեն հանգեցնելու է վերաբնակեցման, բնակավայրերի ստեղծման: Եթե մենք բնակավայրեր ենք ստեղծելու, բայց որեւէ տնտեսական գործունեություն չի ծավալվելու այնտեղ, ապա անիմաստ է այդ բնակավայրերի ստեղծումը, վերաբնակեցումը, բնակեցումը՝ ինչ բառ ուզում եք օգտագործեք: Դրա համար մենք պետք է առաջին հերթին մտածենք տարածքների արդյունավետ օգտագործման մասին: Սա նախորդ հարցին ուղղակիորեն առնչվում է: Այսօր, այո՛, ձեւավորվում են ֆերմերային խոշոր տնտեսություններ, որոնք իրենց առաջ նպատակ են դրել արդյունավետորեն յուրացնել ազատագրված տարածքների հողերը: Նույն Արաքսի պրոյեկտն ունենք, որտեղ ահագին աշխատանք ենք կատարել. մեծ ներդրումներ են կատարվում մերձարաքսյա հատվածում:

- Այսինքն՝ ռազմավարությունը հետեւյալն է՝ սկսենք մշակել, ապա նոր բնակեցնել:

- Զուգահեռ. օրինակ՝ Արաքսի պրոյեկտն ընդգրկում է ե՛ւ հողագործություն, ե՛ւ բնակեցում ու իրագործվում է փուլ առ փուլ:

- Իսկ ինչպիսի՞ արդյունքներ կան այսօրվա դրությամբ:

- Արդյունքն այն է, որ այսօր մեքենաները չեն հերիքում, որ Արցախի բերքը տեղափոխենք Հայաստանի Հանրապետություն: Սա՛ է արդեն արդյունքը, եւ խոսքը առաջին հերթին հենց ազատագրված տարածքներում աճեցված բերքի մասին է, որովհետեւ հիմնական մասն այնտեղ է ձեւավորվում:

- Ունե՞ք ցուցանիշներ հեկտարներով, քանի հեկտար տարածք է մշակվում:

- Ցավում եմ՝ թիվը փոքր է, ԼՂՀ ողջ տարածքում ընդամենը մոտ 60-65 հազար հեկտար ենք մշակում՝ գարնանացանն ու աշնանացանը միասին: Այնինչ՝ շատ մեծ հնարավորություն ունենք մինչեւ 150-200 հազար հեկտարի, եթե ոչ ավելի, տարածքներ կան մշակման պիտանի: Սա ներդրումներ է պահանջում, եւ քայլ առ քայլ մեր ընկերությունների, ֆերմերային տնտեսությունների զարգացման  արդյունքում կարողանալու ենք այդ տարածքներն էլ հետագայում օգտագործել:

- Պարոն վարչապետ, դուք համարվում եք  2017 թվականի նախագահական ընտրություններում իշխանության թեւի հիմնական թեկնածուն: Վերջերս էլ հարցազրույցներից մեկում չբացառեցիք, որ կառաջադրվեք ընտրություններում: Ձեր հաղթանակը ինչ-որ իմաստով կանխորոշված չե՞ք համարում: Եթե ոչ, ապա ո՞վ է այն թեկնածում, որ ընտրություններում ձեզ հաղթելու շանսեր ունի:

- Շատ շուտ է գործող վարչապետի համար խոսել 2017 թվականի մասին, ժամանակը կհուշի: Ես ընդամենը նշել եմ, որ չեմ պատրաստվում քաղաքականությունից հեռանալ, իսկ դա չի նշանակում, որ պարտադիր պետք է լինել նախագահ: Քաղաքականության մեջ մնալ՝ նշանակում է շարունակել ղեկավարել կուսակցությունը, շարունակել ակտիվ քաղաքական գործունեություն ծավալել, պետական ծառայություն իրականացնել, բայց 17 թվականի մասով շատ շուտ է խոսել՝ նամանավանդ, որ կոնկրետ մեր կուսակցությունը այսօր ավելի շատ մտածում է սահմանադրական բարեփոխումների մասին: Մենք միանշանակ համարում ենք, որ մեր հանրապետությունում անհրաժեշտ են սահմանադրական փոփոխություններ: Կարծում ենք, որ շռայլություն է այսպիսի մեծ պետական համակարգ ունենալ փոքր երկրում. Այո՛, մենք հասկանում ենք, որ անհրաժեշտ բոլոր ինստիտուտները պետք է ունենալ, եթե դու առանձին պետություն ես, բայց գիտակցում ենք նաեւ, որ 150 հազար բնակչություն ունեցող հանրապետության համար շռայլություն է այն, ինչ ունենք այսօր: Դրա համար անձամբ ես եւ «Ազատ հայրենիք» կուսակցությունը կողմնակից ենք սահմանադրական բարեփոխումներին, որոնք բերելու են նաեւ պետական ինստիտուտների կրճատման, կառավարման համակարգի օպտիմալացման:

- Ավելի շուտ կողմնակից եք խորհրդարանակա՞ն կառավարման համակարգի:

- Միանշանակ, ես կողմնակից եմ խորհրդարանական համակարգի:

- Իսկ որքանո՞վ է ձեր պատկերացրած պրոցեսը կախված Երեւանում տեղի ունեցող նույն սահմանադրական բարեփոխումների ընթացքից: Հնարավո՞ր է այնտեղ այլ համակարգ ընտրվի, բայց ԼՂՀ-ում միեւնույնն է՝ անցում կատարվի խորհրդարանական մոդելի: Թե՞ պետք է նույնը լինեն:

- Գիտեք, շատերն ասում են, որ պետք է նույնը լինեն մոդելները: Ես կողնակից չեմ դրան: Տարբեր պետություններ ենք կառուցվածքի առումով: Չեմ ուզում փակագծերը բացել, բայց գտնում եմ, որ ընդհուպ եթե Հայաստանը մնա նախագահական երկիր, Արցախը պետք է լինի պառլամենտական, իսկ եթե ՀՀ-ն անցնում է պառլամենտականի, առավել եւս՝ Արցախը պետք է լինի պառլամենտական հանրապետություն: Արցախի նախագահական պետություն լինելը ես չեմ համարում ճիշտ:

- Ե՞րբ եք նախատեսում սկսել պրոցեսը:

- Առաջիկայում մենք՝ որպես քաղաքական ուժ, արդեն դիմելու ենք մեր հանրապետության նախագահին՝ համապատասխան քայլեր ձեռնարկելու, աշխատանքային խումբ ստեղծելու առաջարկով:

- Կարծում եք, որ դա պետք է տեղի ունենա մինչե՞ւ 2017 թվականը:

- Կոնկրետ մեր կուսակցությունն այդպես է տեսնում:

- Այդ դեպքում, փաստորեն, դուք ձեզ ավելի շատ տեսնում եք վարչապետի պաշտոնում:

- Ես տեսնում եմ ինձ քաղաքական գործչի պաշտոնում, որտեղ հարմար կլինի, եւ պատրաստ եմ շարունակել ծառայել իմ երկրին: Իսկ երբ որ արդեն կզգամ, որ ժամանակն է քաղաքականությունից հեռանալու, ունեմ բավականին լավ փորձ տնտեսության մեջ ներուժս օգտագործելու համար:

- Պարոն վարչապետ,  քանի դեռ ռեալ չեն սահմանադրական փոփոխությունները եւ առջեւում նախագահական ընտրություններ են, ինչպե՞ս եք գնահատում փոխվարչապետ Արթուր Աղաբեկյանի շանսերը նախագահական ընտրություններում: Որքան գիտեմ, ՀՅԴ-ն նրան է մտադիր առաջադրել:

- Արցախում ոչ միայն Աղաբեկյան Արթուրը, այլ նաեւ շատ-շատերն իրավունք են վաստակել եւ ունեն համապատասխան գիտելիք, փորձ, անցած ճանապարհ ոչ միայն առաջադրվելու, այլեւ ընտրվելու դեպքում էլ՝ կառավարելու: Բայց կոնկրետ մարդու հետ կապված ես որեւէ բան չունեմ ասելու:  Իմ տեղակալն է, այսօր բավականին լավ հարաբերություններ ունենք: Բոլորն էլ իրավունք ունեն մասնակցելու 2017 թվականի նախագահական ընտրություններին, եթե, իհարկե, տեղի ունենան նախագահական ընտրություններ:

- Այն, որ գործող վարչապետը կամ փոխվարչապետը դառնում է նախագահ, բավական ծեծված սցենար է: Հնարավոր համարո՞ւմ եք, որ ԼՂՀ-ն ավելի օրիգինալ գտնվի եւ իրադարձությունները գոնե այստեղ այլ սցենարով զարգանան: Նկատի ունեմ՝ հնարավո՞ր է ԼՂՀ նախագահական ընտրություններում հաղթի ընդդիմադիր որեւէ թեկնածու:

- Ամեն ինչ հնարավոր է, բայց, գիտեք, եթե ժողովրդավարությունը պետք է հիմնականում ընդդիմության հաղթանակով պայմանավորված լինի, ես դրա հետ համամիտ չեմ: Կարող է ընդդիմությունը հաղթել, կարող է եւ իշխանությունը հաղթել: Ինչ վերաբերում է ընդդիմությանը, այն ձեւավորված է, իհարկե, միասնական թիմով հանդես չեկան խորհրդարանական ընտրություններում, բայց կոնկրետ նախագահականում 2012 թվականին միասնական թեկնածուով են մասնակցել, եւ ընդդիմության թեկնածուն լուրջ աջակցություն է ստացել բնակչության կողմից, մոտ 33 տոկոս, սա արդեն մեծ հաջողություն է, ապացույց, որ ընտրություններն ընթանում են ժողովրդավարական արժեքներին համապատասխան... Հաստատ 90, 95 տոկոս չի եղել իշխանական թեկնածուի հաղթանակը, ինչպես տոտալիտար երկրներում, եւ իրականում՝ Արցախում ընտրությունները թափանցիկ, ազատ, արդար են ընթանում, ինչքան էլ լինեն քննադատություններ: Իսկ եթե խոսքը վերաբերում է այն բանին, թե ինչո՞ւ է իշխանությունը օգտագործում իր հնարավորությունները՝ ես միշտ ասում եմ, որ իշխանությունն ընդամենը ներկայացնում է իր կատարած աշխատանքը: Եթե իր կատարած աշխատանքը ներկայացնելը համարվում է իշխանության օգտագործում ընտրություններում, ես համամիտ չեմ դրա հետ: Այս ընտրարշավին շատերը հետեւել են, ես եմ եղել հիմնական քարոզիչը, եւ երբեւէ չենք առաջնորդվել իշխանության լծակներն օգտագործելով կամ իշխանությունը որպես արտոնություն համարելով: Հակառակը՝ իշխանությունը նաեւ թիրախ է, խոցելի ես՝ լինելով բարձրաստիճան պաշտոնյա, որովհետեւ ունենալով այսպիսի խնդիրներ հանրապետությունում... դժվար է:

- Այս առումով կա կոնկրետ մեղադրանք ընդդիմադիր կուսակցության ներկայացուցիչների կողմից, ըստ որի՝ վերջին խորհրդարանական ընտրություններում ձեր կուսակցությունը հաղթել է նույն իշխանական եւ վարչական ռեսուրսների օգտագործման շնորհիվ: Մյուս կողմից էլ՝ այդ ռեսուրսները առատորեն օգտագործվել են ընդդիմությանը, մասնավորապես՝ «Ազգային վերածնունդ» կուսակցությանը քարոզարշավի փուլում հնարավորինս ճնշելու համար: Հիմա դուք ի լուր հանրության կարող եք հայտարարել, որ ընտրություններում ձեր վարչական ռեսուրսները չե՞ք օգտագործել հանուն ձեր կուսակցության հաղթանակի:

- Իհարկե, ի լուր հանրության հայտարարում եմ, որ ընտրություններում «Ազատ հայրենիք» կուսակցությունը եւ անձամբ ես  վարչական ռեսուրսներ չենք օգտագործել հանուն հաղթանակի: Ի դեպ, եթե նայենք մնացած բոլոր քաղաքական ուժերի հիմնական լիդերները ովքեր են եւ ինչպիսի ռեսուրսներ ունեն... կհամոզվեք, որ իշխանությունը կենտրոնացած չէ որեւէ մի ուժի ձեռքում: Սկսած Հայ հեղափոխական դաշնակցությունից՝ փոխվարչապետ, ունեին սատարող վարչակազմերի ղեկավարներ, պետական բարձրաստիճան պաշտոնյաներ: Արցախի ժողովրդական կուսակցությունը՝ ղեկավար ԱԺ նախագահ, վարչակազմերի ղեկավարներ, տարբեր պաշտոնյաներ սատարում էին նրանց: Նույն ընդդիմությունն օգտագործել է իր հնարավորությունները՝ տեղի-անտեղի քննադատել իշխանությանը: Սա եւս լծակ է՝ ամեն ժամ քննադատել իշխանությանը, իսկ եթե հանրապետությունում կան սոցիալական խնդիրներ, ընդդիմության քննադատությունն արդեն իսկ մեծ ռեսուրս է: Կոնկրետ մեր նախընտրական շտաբում չի եղել պետական կառավարման համակարգի մի պաշտոնյա, այսինքն՝ չենք օգտագործել պետական ինստիտուտները ձայն շահելու համար: Այո՛, ես ներկայացրել եմ իշխանության կատարած աշխատանքը, քանի որ մեր կուսակցությունը պատասխանատվություն է կրում իշխանության գործունեության համար, եւ մեր հիմնական գործիքը եղել է կատարածը ներկայացնելը եւ ծրագրերի մասին խոսելը: Ճնշե՞լ, ոչ մեկին չենք ճնշել: Եթե ամենամեծ ռեսուրսն ունեն վարչակազմի ղեկավարները ու նրանցից ոչ մեկը ճնշում չի կիրառել, ապա դա արդեն լուրջ հիմնավորում է: Կարող եմ նույնիսկ օրինակներ բերել, որ շրջանների ղեկավարները քարոզել են ոչ ի օգուտ մեզ, այլ հակառակը՝ լինելով այլ կուսակցության անդամներ կամ համակիրներ... Չեմ ուզում անուններ տալ, բայց տարբեր շրջանների ղեկավարներ սատարել են ոչ «Ազատ հայրենիքին», ինչն իրենց սահմանադրական իրավունքն է՝ որպես քաղաքացիներ:

- Փաստորեն՝ այդ դուք եք ճնշումների ենթարկվել:

- Ես չեմ ասում ճնշումների ենք ենթարկվել, բայց բոլորն էլ հնարավորություն են ունեցել իրենց քաղաքական ազդեցությունն օգտագործել: Նրանք ճնշումներ չեն գործադրել, ընդամենն իրենց համախոհներին կոչ են արել, խնդրել են, բացատրել են, ինչ-որ տեղ կարող է բան են խոստացել, ինչպես նաեւ ընդդիմությունն է խոստանում:

- Պարոն վարչապետ, դուք, փաստորեն, գտնում եք, որ եթե ընդդիմությունը կարող է օգտագործել քննադատության ռեսուրսը, որը, ըստ ձեզ, լուրջ ռեսուրս է, իշխանության կողմից մի քիչ լծակներ եւ վարչական ռեսուրս օգտագործելը, այսպես ասած, «քվիտ» է անում, այո՞:

- Գիտեք, ոչ թե... Դուք ճիշտ չմեկնաբանեցիք: Իմ բոլոր հանդիպումներում ես ներկայացրել եմ կատարած աշխատանքը, այն, ինչ կատարել ենք այս տարիների ընթացքում՝ որպես ապացույց, որ մեր ծրագրային խոստումները կյանքի են կոչվում: Քննադատություններին պատասխանել ենք կոնկրետ կատարած աշխատանք ներկայացնելով՝ միաժամանակ ընդունելով բացթողումները: Դա ես վարչական ռեսուրսի կիրառում չէի համարի:

- Հիմա դուք, լինելով վարչապետ, ձեր ձեռքում կենտրոնացված ունենալով պետական ապարատը, ռեսուրսները, հայտարարում եք, որ չեք օգտագործել դրանք ձեր կուսակցության օգտին: Ձեր կարծիքով՝ ձեր այս հայտարարությանը հանրությունը հավատալո՞ւ է:

- Ոչ միայն հավատում են, այլև՝ ես համոզված եմ, որ ընտրություններից հետո շատ ավելի հանգիստ է հանրությունն ընդունել արդյունքները, որովհետեւ տեսնում էին, որ վարչական ռեսուրսի չենք դիմել եւ թե ինչպիսի լուրջ թիմ ենք ունեցել: Ավելին՝ համոզված եմ, որ հանրությունը սպասում էր նման արդյունքների: