«Ոչ ադեկվատ» հարց. Էդքան թթվասերն ո՞վ կերավ

Մեր տնտեսության վիճակը վատ է եւ առաջիկայում չի լավանալու: Այս գնահատականը տալիս են նույնիսկ մեր բարձրաստիճան պաշտոնյաները:

Բայց կա առնվազն մի նախարար, որը առանձնանում է իր լավատեսությամբ: Ընդ որում, ամեն ինչ անում է այդ լավատեսությունը հանրությանը փոխանցելու համար: Խոսքը, իհարկե, ՀՀ էկոնոմիկայի նախարար Կարեն Ճշմարիտյանի մասին է: Վերջինս երեկ ասուլիս էր հրավիրել ու ծավալուն զեկույց կարդաց Հայաստանի տնտեսական հաջողությունների մասին, որոնք արձանագրվել էին անցած տարի: Անտեղյակ մարդկանց համար այդ ելույթը կլիներ շատ ոգեւորիչ, որովհետեւ նախարարը բերում էր հիմնականում դրական ցուցանիշներ:

Բայց բոլոր, նույնիսկ պաշտոնական ցուցանիշներին ծանոթ որեւէ մեկի համար նախարարի խոսքը, այսպես ասենք, ամենեւին էլ համոզիչ չէր: Եթե Հայաստանի տնտեսական քաղաքականության համար հիմնական պատասխանատու մարմնի ղեկավարը հայտարարում է, որ Հայաստանում արձանագրվել է արդյունաբերության աճ ավելի քան 5 տոկոս, բայց չի ասում, որ դա միայն ու բացառապես հանքարդյունաբերությունում արձանագրված 60 տոկոս աճի շնորհիվ է, ապա ակնհայտ է, որ նա չի ուզում խոսել, մեղմ ասած, խնդիրների մասին, այլ ընդամենը փորձում է ամեն գնով դրական պատկեր ներկայացնել:

Իսկ լրագրողների այն հարցերը, որոնց պատասխանելիս այդ վարդագույն պատկերը կարող էր մոխրագույն դառնալ, նախարարի կարծիքով «ոչ ադեկվատ» էին: Համատարած աճերի մեջ կան այնպիսիք, որոնց չկասկածելը առնվազն տարօրինակ է: Նախարարի ասելով՝ 2015 թվականին Հայաստանում արձանագրվել է թթվասերի 53 տոկոս աճ, պաղպաղակի 52 տոկոս աճ, մածունի` 30 տոկոս աճ...: Տնտեսությունից ու վիճակագրությունից մի քիչ տեղյակ որեւէ անձ չի կարող չկասկածել այսպիսի ցուցանիշների վրա: Լայն սպառման, առաջին անհրաժեշտության ապրանքների սպառման աճերի տարեկան փոփոխությունները որեւէ երկրում կարող են տատանվել մի քանի տասնորդական տոկոսով, կամ լավագույն դեպքում՝ 1-2 տոկոսով: Չի կարող որեւէ երկրում հացի, մսի, թթվասերի, մածունի սպառումը մեկ տարվա ընթացքում աճել, ասենք, 150 տոկոսով:

Դա աբսուրդ է: Նման բան չի կարող լինել երբեք, եւ ոլորտի ցանկացած մասնագետ դա կարող է ապացուցել պարզագույն բանաձեւերով: Ուստի հարց տվեցինք նախարարին, թե ինքը հավատո՞ւմ է, որ Հայաստանում թթվասերի սպառումը մի տարվա ընթացքում աճել է 50 տոկոսով: Հարցին Կարեն ճշմարիտյանը շատ տարօրինակ արձագանքեց.  «Ի՞նչ է նշանակում հավատում եք: ԱՎԾ-ն թիվ ա տալիս... դե լավ, մի հավատացեք: Ասենք նայեք ինձ, ու մի հավատացեք, որ ես այստեղ եմ:  Հո ասելով չի»,- բարձր տոնով պատասխանեց նախարարը:

Այլ կերպ ասած, ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարը հավատում է, որ մեկ տարվա ընթացքում Հայաստանում թթվասերի արտադրությունը կարող է աճել 1.5 անգամ: Ու ոչ միայն հավատում է, այլեւ փորձում է նաեւ մյուսներին համոզել դրանում: Համոզել, որ ահա այսպիսի աճերով մեր երկրի տնտեսությունն աճում է: Իսկ ովքեր չեն համոզվում դրանում, նրանց Ճշմարիտյանը այնքան էլ լավ չի վերաբերվում: «Եկեք ոչ թե հայտարարություններով, սեւացնելով փորձենք հարց լուծել: Երբ որ մտնում եք մասնագիտական դաշտ, որտեղ որ մասնագետ չեք, ես կառաջարկեի մի քիչ ձեռնպահ մնալ մեկնաբանություններից»,- շարունակեց նախարարը:  Փնտրում ենք մասնագետի, որն իր վրա պատասխանատվություն կվերցնի եւ կապացուցի, որ մեր բնակչությունը անցած տարի շեշտակի` մեկուկես անգամ մեծացրել է թթվասերի սպառումը եւ կբացատրի, թե Գինեսի ռեկորդի գրքին արժանի այդ համաշխարհային ռեկորդը ինչ հանգամանքների արդյունքում է եղել:     

Իսկ որքա՜ն «ոչ ադեկվատ են» մոնոպոլիաներին վերաբերող հարցերը: Մոնոպոլիաները արդեն հիմքից քայքայում են մեր առանց այդ էլ թույլ տնտեսությունը, զրկում նրան որեւէ հեռանկարից: Պետք է առնվազն տարօրինակ համարել,  որ երկրի տնտեսական խնդիրներին վերաբերող իր ծավալուն ելույթում էկոնոմիկայի նախարարը ոչ մի բառ չասաց այդ թեմայով: Նույնիսկ ակնարկ չարեց: Լրագրողները, իհարկե, այդ բացը փորձեցին լրացնել, բայց ստացան չափազանց ընդհանուր պատասխաններ: 

Ուստի ընդհանուր եւ ծավալուն դատողություններից խուսափելու համար մի հերթական «ոչ ադեկվատ» հարցով բերեցինք մեկ՝ բոլորին քաջ հայտնի օրինակը: Հարցրինք, թե երբ ինքը Նոր տարվա սեղանին դնելու համար բանանը մեր խանութներից գնում էր 970 դրամով, իսկ այդ պահին Կրասնոդարի մարզում բանանի գինը 310 դրամ էր, դա իրեն չէ՞ր նյարդայնացնում: Նա չի՞ կարծում արդյոք, որ բանանի միակ ներկրողը չարաշահում է իր մոնոպոլ դիրքը:

Այս չափազանց «ոչ ադեկվատ» հարցին նախարարը խիստ ադեկվատ պատասխանեց: Նա ուղղակի չպատասխանեց: Երեւի համոզված էր, որ այդ հարցին պատասխանելով՝ կմտնի շատ մասնագիտական դաշտ, որտեղ ինքը մասնագետ չէ եւ նախընտրեց պարզապես «ձեռնպահ մնալ մեկնաբանություններից»: Չասաց, դա իրեն նյարդայնացնում է, թե ոչ, չասաց՝ դա մոնոպոլ դիրքի չարաշահում է, թե ոչ:

Այս ամենը հանգեցնում է «ոչ ադեկվատ» եզրակացությունների: Հայաստանի տնտեսությունը իրոք ապագա չունի, քանի դեռ տնտեսական քաղաքականության համար պատասխանատու հիմնական անձը` էկոնոմիկայի նախարարը ամեն առիթ չի օգտագործում մեր երկրում բուն դրած ֆեոդալական ժամանակներին հարիր երեւույթների, մասնավորապես մոնոպոլիաների մասին բարձրաձայնելու, դրանց լուծման համար պետք եղած ժամանակ ձեռքը սեղանին խփելու համար: Ճշմարիտյանը եւ իր նախորդները դա չեն արել, հաջորդներն էլ դժվար թե անեն: Իսկ տնտեսության վարդագույն պատկեր ներկայացնելու համար ցուցանիշներ գտնելը շատ հեշտ է: