Ձերդ անսխալականություններ. Էլի օրե՞նք եք մշակում

Մոտ մեկ ամսից ՀՀ կառավարությունը Ազգային ժողովին կներկայացնի «Հարկային օրենսգիրքը»: Չափազանցրած չենք լինի, եթե ասենք, որ այս օրենսգիրքը շատ ավելի ուղղակի ազդեցություն է ունենալու մեր երկրի սոցիալ-տնտեսական կյանքի վրա, քան նույնիսկ նոր Սահմանադրությունը:

Ինչպես արդեն համոզվել ենք անցած տարիների ընթացքում, Սահմանադրության մեջ կատարված փոփոխությունները մեր կյանքում ոչինչ չեն փոխում, իսկ հարկային օրենսդրության մեջ կատարված ցանկացած, նույնիսկ փոքրիկ փոփոխության ազդեցությունը անմիջական է: Այս տեսանկյունից մի տեսակ անարդարացի է, որ սահմանադրական փոփոխությունները հանրության շրջանում բուռն քննարկումների են արժանանում, իսկ հարկային օրենսդրությունում կատարվող փոփոխությունները հետաքրքրում են մարդկանց փոքր խմբերի միայն:

Ինչպիսին կլինի նոր «Հարկային օրենսգիրքը», ինչ ազդեցություն կունենա, դրանից մեր տնտեսությունը կշահի՞, թե՞ կտուժի... Այս հարցերի պատասխանները դեռ չկան: Բայց, դատելով օրենսգրքի շուրջ ծավալվող քննարկումներից, մեզ ոչ մի լավ բան չի սպասվում: Եվ ահա թե ինչու: Մի մեջբերում ՀՀ կառավարության կայքում երեկ տեղադրված հաղորդագրությունից. «Վարչապետ Հովիկ Աբրահամյանի գլխավորությամբ կառավարությունում շարունակվել են ՀՀ «Հարկային օրենսգրքի» նախագծի վերաբերյալ քննարկումները: Խորհրդակցության ընթացքում քննարկվել են կոնկրետ հարկատեսակներին առնչվող առաջարկություններ, որոնց վերաբերյալ իրենց տեսակետներն են ներկայացրել տարածքային կառավարման եւ զարգացման, էներգետիկայի եւ բնական պաշարների, տրանսպորտի եւ կապի, Էկոնոմիկայի, բնապահպանության նախարարությունների ներկայացուցիչները»,- ասված է հաղորդագրության մեջ:

Այսինքն ի՞նչ, նախարարներ ու այլ պաշտոնյաներ հավաքվել են ու քննարկում են այս սկզբունքային նշանակություն ունեցող նախագի՞ծը: Իրենք ախր գիտունիկներ են, անսխալականներ, նրանք կարող են կատարյալ նախագիծ պատրաստել, չլսել ու հաշվի չառնել այլոց կարծիքները...: Չէ, այնպես չէ, որ միայն այսպիսի քննարկումներ են ընթանում: Մեկումեջ նաեւ գործարարների, բիզնեսի շահերը ներկայացնող հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչների էլ են հրավիրում, բայց դրանք մինչ օրս բացառապես ձեւական բնույթ են կրել: Իսկ այդ ձեւականությունը անհրաժեշտ է «Հարկային օրենսգրքի» նախագծով հետաքրքրված միջազգային կառույցների աչքին թոզ փչելու համար, թե իբր տեսեք՝ ինչ բաց քննարկումներ ենք անում:

Իսկ գուցե իրո՞ք մեր պաշտոնյաները անսխալական են, իրո՞ք գիտունիկներ են, իրո՞ք նրանք կարող են բացառիկ ու կատարյալ օրենսգիրք ստեղծել, որը հետագայում անընդհատ փոփոխելու կարիք չի լինելու: Այդ հարցի պատասխանը գտնելու համար բերենք մի հետաքրքրիր վիճակագրություն: «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի գոյության ընթացքում 48 անգամ, «Ավելացված արժեքի մասին» օրենքում 78 անգամ են փոփոխություն արել, «Շահութահարկի մասին» օրենքը 48 անգամ է փոփոխության ենթարկվել, «Եկամտային հարկի մասին» օրենքում 15 փոփոխություն է իրականացվել, «Ակցիզային հարկի մասին» օրենքը փոփոխվել է 20 անգամ, «Մաքսային օրենսգիրքը» 43 փոփոխություններ է կրել... Ահա մեր «անսխալականների», «գիտունիկների» ստեղծած կատարյալ օրենքներն ու օրենսգրքերը:

Իհարկե, կատարված փոփոխությունների մի զգալի մասը իրականացվել են իրավիճակներ փոփոխվելու, տարբեր միջազգային կառույցների հետ Հայաստանի կնքած համաձայնագրերի ու պայմանագրերի հետեւանքով: Բայց փոփոխությունների մեծ, նույնիսկ մեծագույն մասը այդ օրենքների ունեցած թերությունները շտկելու փորձեր են: Քիչ չեն դեպքերը, երբ հարկային ոլորտին վերաբերող օրենքում կատարվել են փոփոխություններ, իսկ կարճ ժամանակ անց արդեն փոփոխությունների մեջ են փոփոխություններ կատարվել, իսկ որոշ դեպքերում փոփոխությունների մեջ կատարված փոփոխություններն են փոփոխությունների ենթարկվել...:

Ընդ որում, այդ անընդհատ փոփոխվող օրենքները մշակել է ըստ էության նույն թիմը, որն այսօր մշակում է նոր «Հարկային օրենսգիրքը»: Այդ նույն թիմն է մշակում նաեւ վերը նշված փոփոխությունները: Հույս դնել, թե ԱԺ-ում «Հարկային օրենսգրքի» նախագիծը կհղկվի՝ չի կարելի: Խորհրդարանական մեծամասնությունը մի քանի ստորակետ էս կողմ-էն կողմ կտեղափոխի ու կդակի: Իսկ ընդդիմությանը հորանջելով կլսեն, անհամբեր սպասելով «կողմ» քվեարկելու բաղձալի պահին ու կթռնեն իրենց գործերով` սեփական բիզնեսը ընդլայնելու:   

Ու դժվար չէ կռահել, թե ինչ է լինելու «Հարկային օրենսգրքի» ուժի մեջ մտնելուց հետո: Կրկին բողոքի ցույցեր՝ տարբեր ու տարատեսակ պահանջներով, փակված «փոքր» բիզնեսներ, հարկային տեռոր, արտոնյալ «գործարարներ», մոնոպոլիզացիայի խորացում, ստվերային տնտեսության ընդլայնում....: Չափազանցվա՞ծ է հնչում: Պարզապես հիշեք, թե ինչի են հանգեցրել վերը նշված թիմի մշակած օրենքները, դրանցում կատարված փոփոխությունները եւ կհամոզվեք, որ ոչ մի չափազանցություն էլ չկա: