Որտեղի՞ց գտնի ընդդիմությունը ընդդիմադիր ասորի կամ եզդի իր ցուցակներում ընդգրկելու համար

Կառավարության կողմից արդեն հաստատված եւ Ազգային ժողով ուղարկված նոր Ընտրական օրենսգրքի նախագծով խորհրդարանական ընտրություններին մասնակցող կուսակցությունների համար պարտադիր է դարձել ազգային փոքրամասնությունների ներկայացուցիչների ընդգրկումը համամասնական ցուցակներում:

Ինչպես հայտնի է, խորհրդարանում ազգային փոքրամասնությունների ներկայությունը փոփոխված Սահմանադրության պահանջն է: Այս պահանջը բավարարելու համար Ընտրական օրենսգրքի նախագծի 84-րդ`«Կուսակցությունների դաշինքների համապետական եւ տարածքային ընտրական ցուցակները» հոդվածի 4-րդ կետով սահմանվում է.

«Կուսակցության, կուսակցությունների դաշինքի համապետական ընտրական ցուցակի երկրորդ մասում ընդգրկվում են ընտրություններին նախորդող վերջին մարդահամարի տվյալներով առավել մեծ թվով մշտական բնակչություն ունեցող առաջին չորս ազգային փոքրամասնության ներկայացուցիչները»: Համապետական ընտրական ցուցակը, ինչպես նշված է օրենքում, բաղկացած է երկու մասից, 1-ինը մեծ ցուցակն է, որտեղ կարող է ընդգրկվել մինչեւ 300 թեկնածու, եւ երկրորդը`ազգային փոքրամասնությունների ցուցակը: Նույն կետը նաեւ սահմանում է, որ «յուրաքանչյուր ազգային փոքրամասնությունից կուսակցության, կուսակցությունների դաշինքի համապետական ընտրական ցուցակի երկրորդ մասում պետք է ընդգրկված լինի ոչ պակաս, քան 2 ներկայացուցիչ եւ ոչ ավելի, քան 4 ներկայացուցիչ»:

Հայաստանում վերջին`2011 թվականի մարդահամարի տվյալներով՝ առավել մեծ թվով բնակչություն ունեցող ազգային փոքրամասնություններն են եզդիները` 35 հազար 272 բնակչությամբ, ռուսները` 11,862, ասորիները` 2,769  եւ  քրդերը` 2,131:  Այսինքն, եթե սույն օրենքի նախագիծն ընդունվի այս տեսքով, նշանակում է 2017 թվականի խորհրդարանական ընտրություններին մասնակցելու մտադրություն ունեցող  բոլոր կուսակցությունները վերոնշյալ չորս համայնքներից  պետք է նվազագույնը 8 ներկայացուցիչ ունենան ցուցակներում:  

Որոշ քաղաքական գործիչներ եւ փորձագետներ մեծ վտանգ են տեսնում ԸՕ այս պահանջի մեջ: Նրանց գնահատմամբ, դա կարող է դառնալ անցանկալի ընդդիմադիր կուսակցությունների մասնակցությունն այս ընտրություններում խոչընդոտելու ամենակարճ ճանապարհը: Ազգային փոքրամասնությունները բավականին խոցելի շերտ են ոչ միայն Հայաստանում, այլեւ աշխարհի բոլոր երկրներում: Բնակչության այս հատվածը գրեթե երբեք չի ըմբոստանում գործող իշխանությունների դեմ, հիմնականում զգուշավոր է լինում եւ առնվազն լոյալ դիրք պահպանում կառավարության հանդեպ:  Մեր հարցին, կարո՞ղ եք Հայաստանի երրորդ հանրապետության պատմության մեջ հիշել որեւէ եզդի հրապարակային ընդդիմադիր գործիչ,  «Սինջար» եզդիների ազգային միավորման նախագահ Բորիս Մուրազին կարճ պատասխանեց. «Չի եղել»: 

Հայաստանի ասորական համայնքի ղեկավար Արսեն Միխայիլովը նույնպես չկարողացավ հիշել. «Ճիշտն ասած, որպես այդպիսին, ես չեմ հիշում, ընդդիմադիր դժվար թե հիշենք, որ եղած լինի, պրոիշխանական բոլորս ենք (ծիծաղում է)»: Հարցին, թե այդ դեպքում որտեղից են ընդդիմադիր կուսակցությունները գտնելու ասորիներ, որպեսզի ընդգրկեն իրենց ցուցակներում, Միխայիլովը պատասխանեց, որ հավանական է՝ նրանք, ովքեր կուզենան անպայման խորհրդարան մտնել, փորձեն դա անել նաեւ ընդդիմադիր կուսակցությունների ցուցակների միջոցով: Սակայն հնարավոր է նաեւ չգտնվեն այդպիսիք:

Այսինքն, կոնկրետ ընդդիմադիր կուսակցությունների համար արդեն բարդ առաջադրանք է նույնիսկ ազգային փոքրամասնությունների մեջ գտնել պահանջված թվով մարդ իրենց ցուցակներում ընդգրկելու համար: Իսկ եթե որեւէ ընդդիմադիր քաղաքական գործիչ երբեւէ հայտարարած լինի, որ, ասենք, Արեւմտյան Հայաստանի հողերի վրա քրդական պետություն կառուցելն անթույլատրելի է, կամ կարծիք հայտնած լինի, որ Ռուսաստանը անեքսիայի է ենթարկել ուկրաինական շրջանները, քրդական եւ ռուսական համայնքները կարող են պարզապես որոշում կայացնել, որ նշված քաղաքական գործչի կուսակցության ցուցակում իրենց համայնքից որեւէ մեկը չպետք է լինի, եւ վերջ: Այդ դեպքում տվյալ կուսակցությունը պարզապես կզրկվի խորհրդարանական ընտրություններին մասնակցելու հնարավորությունից:

ԱԺ պետաիրավական հանձնաժողովի նախագահ Հովհաննես Սահակյանը մեր զրույցում  ասաց. «Ազգային փոքրամասնությունների ներկայացուցիչների`ցուցակում ընդգրկվելը օրենքի  պարտադիր պահանջ է, որպեսզի հնարավոր լինի սահմանադրական համապատասխան դրույթը ապահովել»: Սակայն կուսակցությունների ցուցակներում ընդգրկվելը միակ ճանապարհը չէ, որով հնարավոր է այս պահանջը կատարել: Իրենք, ազգային փոքրամասնությունների ներկայացուցիչներն էլ բավական քննադատաբար են վերաբերվում ԸՕ այս դրույթին, եթե չասենք` ընդհանրապես համաձայն չեն այս տարբերակի հետ:

«Մենք չէինք ուզենա, որ քաղաքականացվեր ազգային փոքրամասնությունների՝ խորհրդարանում ընդգրկվելը: Կան այլ տարբերակներ, ինչպես Իրանում եղավ, որտեղ  հայ եւ ասորի պատգամավորները ընտրվեցին մեջլիսում: Եթե այդ տեղերը տրված են ազգային փոքրամասնություններին, ուրեմն պետք է համապատասխան մեխանիզմ ստեղծվի, թե ինչպես նրանք նորմալ ձեւով ընտրվեն այդ տեղերում, ոչ թե այս կամ այն քաղաքական կուսակցության ցուցակով գնան»,- մեր զրույցում ասաց ասորական համայնքի ղեկավար Արսեն Միխայիլովը:

Ազգային փոքրամասնությունների ներկայացուցիչները պատրաստվում են Ընտրական օրենսգրքի քննարկումների ժամանակ խոսել իրենց վերապահումների մասին եւ առաջարկել այլ տարբերակ կիրառել: Բայց նաեւ նշում են, որ իրենց առաջարկությունները չանցնելու դեպքում, պետք է ադապտացվեն եւ մասնակցեն ընտրություններին կուսակցությունների ցուցակներով: Չի բացառվում, սակայն, որ լինեն ընդդիմադիր կուսակցություններ, որոնք նաեւ իշխանության «աջակցությամբ» չկարողանան անցնել այս ադապտացիան, եւ պարզվի, որ Հայաստանում Սերժ Սարգսյանի հեռացումը պահանջող ոչ մի ասորի, եզդի, ռուս կամ քուրդ չկա, որ ընդգրկվի նման նպատակ ունեցող որեւէ կուսակցության համամասնական ցուցակում: