Աբսուրդ. «Գազպրոմը» լրացուցիչ եկամուտներ է ստացել, բայց վնասներ է կրել

ՀՀ կառավարության այսօրվա նիստում քննարկվելու է Հայաստանի եւ Ռուսաստանի կառավարությունների միջեւ 2013 թվականի դեկտեմբերի 2-ին կնքված հայտնի գազային պայմանագրում փոփոխություններ կատարելու հարցը:

Ըստ այդ փոփոխությունների՝ այս տարվա առաջին եռամսյակում «Գազպրոմ Արմենիա» ընկերության ստացած լրացուցիչ եկամուտը թողնվելու է ընկերությանը: Եթե այս փոփոխությունը չկատարվեր, ապա այդ լրացուցիչ եկամուտը պետք է գնար «Գազպրոմ Արմենիայի» միակ բաժնետիրոջը` ռուսական «Գազպրոմին»: Իրավիճակը, ճիշտն ասած, բավականին աբսուրդային է եւ դա երեւում է տվյալ հարցի շուրջ ՀՀ էներգետիկայի եւ բնական պաշարների նախարարության ներկայացրած հիմնավորումներում:

«Համաձայնագրում փոփոխություններ կատարելու մասին Արձանագրությունով նախատեսվում է 2016թ.  առաջին եռամսյակում առաջացող «Գազպրոմ Արմենիա» փակ բաժնետիրական ընկերության լրացուցիչ  ամբողջ եկամուտը թողնել ընկերությանը՝ ՀՀ  դրամի՝ ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ արժեզրկումից առաջացած վնասների փակման եւ «Գազպրոմ» բաց բաժնետիրական ընկերության կողմից «Գազպրոմ Արմենիա» փակ բաժնետիրական ընկերության ակտիվներում ներդրումների հետգնման ապահովման նպատակով: Հարկ է նշել, որ հակառակ դեպքում այդ վնասների փոխհատուցումը հնարավոր կլիներ միայն բնական գազի սակագնի բարձրացման միջոցով, ինչը իր հերթին կանդրադառնար նաեւ էլեկտրաէներգիայի սակագնի վրա»,- նշված է այդ հիմնավորման մեջ:

Ուրեմն ինչ է ստացվում: «Գազպրոմ Արմենիան «լրացուցիչ», այսինքն չնախատեսված եկամուտներ է ունեցել: Բայց միեւնույն ժամանակ՝ լրացուցիչ, այսինքն սպասվածից ավելի եկամուտ ունենալու պարագայում վնասներ է ունեցել, որոնք փակելու համար կարող է սակագինը բարձրացնելու կարիք լիներ: Այլ կերպ, քան աբսուրդ, սա դժվար է նկարագրել: Ինչպես կարող է լրացուցիչ եկամուտներ ստացած ընկերությունը լրացուցիչ վնասներ կրել:

Հիմա փորձենք հասկանալ, թե ինչ է տեղի ունեցել: Անցած տարվա հունվարի 1-ից «Գազպրոմը» Հայաստանին մատակարարվող ռուսական գազի գինը 189 դոլարից իջեցրեց 165 դոլարի: Դա, ինչպես ներկայացվում էր այն ժամանակ, արվեց այն նպատակով, որ դրամի 14 տոկոսանոց արժեզրկումը չազդի բնակչությանը մատակարարվող գազի սակագնի վրա: Ու դրա շնորհիվ բնակչությունը ինչպես վճարում էր յուրաքանչյուր խմ գազի դիմաց 156 դրամ, այդպես էլ շարունակեց: Բայց մնաց մի հարց, որի պատասխանը մինչ օրս պաշտոնապես չի տրվում: Խնդիրն այն է, որ բացի բնակչությունից, Հայաստանում գազ են սպառում նաեւ այլք` էներգետիկան, գազալցակայանները, արդյունաբերությունը...: Իսկ խոշոր սպառող հանդիսացող այդ ձեռնարկություններին վաճառվող գազի սակագինը որոշվում է դոլարի փոխարժեքով: Վերջիններս ինչպես վճարում էին 272 դոլար, այդպես էլ շարունակում են վճարել, չնայած ռուսական գազի գինը էականորեն նվազել էր:

Ու հետաքրքիրն այն է, որ «Գազպրոմ Արմենիան» չտուժեց բնակչությանը վաճառվող գազի սակագնի անփոփոխ մնալուց, բայց շահեց խոշոր սպառողներին վաճառվող գազի գնի անփոփոխ մնալուց, քանի որ այդ խոշորները վճարում են դոլարի համարժեքով: Իսկ ամենաուշագրավն այն է, որ այդ «խոշորների» սպառած գազի ծավալները էականորեն գերազանցում են «փոքր» սպառողների օգտագործած գազի ծավալներին, այսինքն ներքին շուկայում դոլարով վաճառած գազի ծավալները շատ ավելի մեծ են, քան դրամով վաճառածը: Իսկ դա նշանակում է, որ որքան էլ վերջին շրջանում արժեզրկված լինի դրամը, միեւնույն է` «Գազպրոմ Արմենիան» մեղմ, շատ մեղմ ասած՝ «լրացուցիչ» եկամուտներ է ստացել: Թե որքան է կազմել այդ եկամուտը, ՀՀ էներգետիկայի եւ բնական պաշարների նախարարությունը գաղտնիք է պահում, կամ առնվազն չի հրապարակում: Թերեւս այն պատճառով, որ դա բավականին տպավորիչ թիվ է կազմում:

Մի խոսքով, հաստատվում են այն գնահատականները, թե կան բոլոր պայմանները գոնե խոշոր սպառողներին մատակարարվող գազի սակագինը նվազեցնելու համար, ինչը կհանգեցներ մասնավորապես էլեկտրաէներգիայի սակագնի նվազեցմանը: Բայց սա այն դեպքում, եթե «Գազպրոմ Արմենիայի» գործունեության մոտենանք զուտ տնտեսական, հաշվապահական տեսանկյունից: Սակայն այս ընկերությունը ռուսական պետական «Գազպրոմի» սեփականությունն է եւ գազի շուկայում ունի բացարձակ մենաշնորհ: Եվ ուրեմն, այս ընկերության հետ կապված որոշումները ավելի շատ քաղաքական են, եւ ոչ թե տնտեսական: