Էլի թվեր են նկարել. իբր գրավում ենք ռուսական շուկան

Այս տարվա հունվարին Հայաստանից Ռուսաստան ապրանքների արտահանումը աստղաբաշխական աճ է արձանագրել: Ըստ պաշտոնական վիճակագրության, 2015 թվականի հունվարի համեմատ աճը կազմել է ավելի քան 82 տոկոս:

Այսինքն, արտահանումը ՀՀ-ից դեպի Ռուսաստան գրեթե կրկնապատկվել է: Բայց վաղ է ուրախանալ: Նախ նման աճ ստացվել է միայն այն պատճառով, որ անցած տարի արտահանման ծավալները գահավիժել էին երկու անգամ` 16.5 միլիոն դոլարից հասնելով 8.5 միլիոն դոլարի, եւ դա է պատճառը, որ արտահանման ծավալների՝ այս տարվա հունվարին արձանագրված մասամբ վերականգնումը վիճակագրական տեսանկյունից երեւում է որպես 85 տոկոս աճ:

Միեւնույն է, 2014 թվականի հունվարի համեմատ արտահանման ծավալը 2016 թվականի հունվարին մոտ 1 միլիոն դոլարով պակաս է եղել: Իսկ թե ինչ ապրանքների հաշվին է այս տարվա հունվարին արտահանումը աճել, դեռ պարզ չէ, ու երեւի չպարզվի էլ: Խնդիրն այն է, որ ՀՀ մաքսային ծառայությունը այլեւս չի հրապարակում Հայաստանի արտաքին առեւտրի մանրամասն տվյալները, եւ այլեւս հնարավոր չէ ուսումնասիրել, թե ինչ ապրանքներ ենք արտահանում որեւէ երկիր: Հենց այս հանգամանքը բավականին կասկածելի է դարձնում վերը նշված աճերի վերաբերյալ ցուցանիշը:

Կասկածները էլ ավելի են խորանում, երբ ցուցանիշները ուսումնասիրում ենք ամսական կտրվածքով: Օրինակ, անցած տարվա դեկտեմբերին Հայաստանից Ռուսաստան է արտահանվել 23 միլիոն դոլարի ապրանք: Դա մոտ 12 տոկոսով պակաս է 2014 թվականի դեկտեմբերի ցուցանիշից, երբ արտահանվել էր ավելի քան 26 միլիոն դոլարի ապրանք: Եվ ուրեմն, ի՞նչ է ստացվում. անցած տարվա դեկտեմբերին նախորդ տարվա դեկտեմբերի համեմատ արտահանումը նվազում է 12 տոկոս, բայց հունվարին անցած հունվարի համեմատ արտահանումը հանկարծ «ցատկում» է 82 տոկոսով: Այդ ինչի՞ հաշվին: Այդ ի՞նչ արտադրանք հանկարծ սկսեցինք արտադրել, որ արտահանումը այդպես աճեց, այն դեպքում, երբ նախորդ ամսին նվազել էր: Ու ընդհանրապես, անցած ողջ տարին համապատասխան ամիսների կտրվածքով արտահանումը դեպի Ռուսաստան էականորեն նվազած է եղել` մինչեւ 35 տոկոսով:

Ակնհայտ է, որ գործ ունենք մեր պաշտոնական վիճակագիրների հերթական մեքենայության հետ, որը վաղ թե ուշ բացահայտվելու է: Իսկ իրական կյանքում, գործարարների դիտարկումների հիման վրա կառուցված պատկերը ճիշտ հակառակն է` դեպի Ռուսաստան ապրանքների արտահանումը  շարունակում է նվազել: Մեր գործարարների համար ավելի ու ավելի դժվար է դառնում ռուսական շուկայում տեղ զբաղեցնելը: Դա պայմանավորված է մի քանի գործոններով:

Թիվ մեկ գործոնը, իհարկե, ռուսական ռուբլու կտրուկ արժեզրկումն է, որի պատճառով մեր ապրանքները արհեստականորեն թանկացել են ռուսական շուկայում:  Դրան զուգահեռ՝ ռուսական շուկայի գնողունակությունն է նվազել: Ռուսաստանի դեմ կիրառվող պատժամիջոցների եւ համաշխարհային շուկայում նավթի ու գազի գների կտրուկ նվազումը հանգեցրել է ՌԴ բնակչության եկամուտների զգալի նվազմանը: Դրա պատճառով տուժում են ոչ միայն ռուսաստանցի արտադրողները, այլ նաեւ այդ երկիր ապրանքներ արտահանողները, այդ թվում նաեւ՝ հայկական արտադրողները: Բացի այդ, մեր արտադրողները ռուս արտադրողների հետ անհավասար պայմանների մեջ են հայտնվել էներգակիրների գների փոփոխությունների պատճառով:

Խնդիրն այն է, որ Հայաստանին ռուսական գազը վաճառվում է դոլարով, իսկ ռուսաստանցի արտադրողները այն ձեռք են բերում ռուբլով: Ռուբլու արժեզրկումը հանգեցրել է նրան, որ դոլարով հաշվարկած՝ ռուս արտադրողները մի քանի անգամ ավելի քիչ են գումար ծախսում գազի եւ էլեկտրաէներգիայի վրա, ինչի հնարավորությունը մեր արտադրողները չունեն: Դրա հետեւանքով էներգածախսատար արտադրությունները Հայաստանում ռուսական արտադրողների համեմատ դառնում են էլ ավելի անմրցունակ:

Եթե սրան ավելացնենք այն հանգամանքը, որ գրեթե բոլոր արտադրությունների մեջ օգտագործվող հումքերը Ռուսաստանում շատ ավելի էժան են, քան Հայաստանում, ապա կարելի է պատկերացնել, թե Ռուսաստանի շուկա իրենց արտադրանքը հանելու մտադրություն ու ցանկություն ունեցող մեր արտադրողները ինչպիսի տիտանական ջանքեր պետք է թափեն ռուսական շուկայում տեղ զբաղեցնելու համար: Էլ չենք խոսում այն մասին, որ Հայաստանից արտադրանքը Ռուսաստան հասցնելու համար լրացուցիչ ճանապարհածախս է պետք գումարել, այն դեպքում, երբ ռուսաստանցի արտադրողները նման խնդիր չունեն:

Բայց այս ամենից բացի՝ կան նաեւ խոչընդոտներ, որոնք կապված չեն արտաքին գործոններով: Օրինակ, Հայաստանում արտադրողների ուսերին դրված ամենածանր հարկը ավելացված արժեքի հարկն է, որը 20 տոկոս է: Ռուսաստանում այն 18 տոկոս է, ընդ որում, բազմաթիվ ապրանքների ու ծառայությունների վրա այդ հարկը ընդհանրապես զրոյական է: Այլ կերպ ասած, մեր արտադրողները իրենց արտադրանքից երկու տոկոս ավելի շատ հարկ են վճարում, քան իրենց գործընկերները՝ Ռուսաստանում: Ու եթե հաշվի առնենք, որ մենք Ռուսաստանի հետ միեւնույն տնտեսական տարածքի մեջ ենք, եւ մեր ազատ առեւտուրը այլ երկրների հետ սահմանափակված է Եվրասիական տնտեսական միության անդամակցության հետ կապված, ապա պետք է արձանագրենք, որ մենք ԵՏՄ-ից միայն ու բացառապես բացասական ազդեցություններն ենք  «կլանում»: