Խանդը հոգեկան հիվանդության դրսեւորում է, եթե խանդում եք, դիմեք հոգեբույժի. Հ. Մինասյան

Շատերին գուցե զարմանալի թվա, բայց հիվանդագին խանդը ուղիղ կապ ունի այս կամ այն հոգեկան հիվանդության հետ: Խոսքն այն խանդի մասին է, որը հիմնավորված չէ եւ որի համար իրականում չկան պատճառներ:

Ու եթե նման խանդ առկա է, ապա հարկավոր է դիմել բժշկի՝ պարզելու համար, թե հոգեկան ի՞նչ հիվանդության դրսեւորում է այն: Ասել է թե՝ հնարավոր է մարդը եւ նրա հարազատները անգամ չկռահեն հոգեկան առողջության լուրջ խնդրի մասին, եւ այն առաջին անգամ ի հայտ գա միայն խանդի նոպայի տեսքով: Այս մասին տեղեկացանք «Նոր Արաբկիր» առողջության կենտրոնի հոգեբույժ-հոգեթերապեւտ Հարություն Մինասյանի հետ զրույցում: Նրա փոխանցմամբ, երբ լսում ենք խանդի հողի վրա կատարված հանցագործության մասին, ապա այդտեղ պետք է փնտրել որեւէ հոգեկան հիվանդության հետք:

«Երբ կարդում եմ այդպիսի դժբախտ դեպքերի մասին, ես՝ որպես հոգեբույժ, ցավ եմ ապրում, քանի որ կարելի էր դժբախտությունը կանխել, եթե ժամանակին այդ մարդուն տանեին բժշկի»,- ասում է Հարություն Մինասյանը: Բժիշկն ընդգծում է, որ ինքը՝ խանդի զգացումը, նորմալ հոգեֆիզիոլոգիական երեւույթ է, որը բնորոշ է նաեւ կենդանիներին, մինչդեռ մարդու մոտ այն գիտակցված, տրամաբանված է:

«Սակայն առանձնանում են խանդի ախտաբանական վիճակներ, որոնք տարբերվում են նորմալ հոգեբանական խանդից: Դրանցից առաջինը նեւրոտիկ բնույթի խանդն է, երբ մարդը գիտակցում է, որ իր խանդը հիմքեր չունի, սակայն չի կարողանում դրանից ազատվել: Այդպիսի հիվանդները երբ գալիս են բժշկի, այդպես էլ ասում են. «Ես իմ կնոջը հարյուր տոկոսով վստահում եմ, ես նրան շատ եմ սիրում, փոխադարձ սեր է մեր միջեւ եւ այլն, սակայն ինձ անընդհատ տանջում է այդ անհեթեթ միտքը»: Խանդի այս տեսակն այնքանով է բարվոք, որ մարդու մոտ ինքնաքննադատություն կա, գիտակցում է իր մտքերի անհիմն լինելը, սակայն դրանք նրան խանգարում են նորմալ ապրել, աշխատել, ստեղծագործել: Հիվանդը իր ոտքով գալիս է բժշկի, խնդրում է իրեն բուժել, ու երեւակայեք, որ բուժումը բավականին արդյունավետ է լինում»,- մանրամասնում է հոգեբույժը:

Խնդիրն առավել լուրջ է զառանցական խանդի պարագայում: «Շիզոֆրենիայի որոշ ձեւերի ժամանակ լինում են նաեւ խանդի զառանցական մտքեր, համաձայն որոնց՝ իբր կինը իրեն դավաճանում է, ինքը չի կարողանում բռնեցնել նրան սիրեկանի հետ եւ առաջին փուլում սկսում է հետապնդել կնոջը, վերահսկել նրա գործողությունները: Հիվանդությունը խորանալով՝ գալիս է մի պահ, որ ինքն է վերածվում հետապնդվողի, բողոքում է, որ կնոջ սիրեկանները իրեն հետապնդում են, իրեն ուզում են սպանել, որպեսզի ավելի ազատ լինեն: Կինը, քանի որ ուզում է իրենից ազատվել, ուտելիքի մեջ թույն է լցնում եւ այլն: Այսպիսի բազմաբնույթ, բազմաժանր զառանցական մտքերի կծիկ, որոնց առանցքը խանդի զառանցանքն է: Հաճախ լինում է, որ խանդի զառանցանքը ավարտվում է ողբերգությամբ: Դրանից կարող է տուժել անգամ մի շատ անմեղ մարդ, որը կասկածելի է թվացել: Սա արդեն ունի մասնագիտական բուժման կարիք՝ միայն եւ միայն դեղորայքով»,- շարունակեց մեր զրուցակիցը եւ նշեց խանդի զառանցանքի եւս մի տեսակ, որը կոչվում է ալկոհոլային խանդի զառանցանք:

«Սա ավելի վտանգավոր է, քան շիզոֆրենիայի դեպքում, որովհետեւ եթե շիզոֆրենիայի պարագայում հիվանդությանը զուգահեռ մարդու մոտ առաջանում է հույզերի եւ կամքի թուլացում, ապա ալկոհոլիկների մոտ ինտելեկտը պահպանված է, եւ եթե իր կնոջը հետապնդում է, ավելի զգույշ է դա անում, ավելի շատ մանրուքների մեջ է տեսնում դավաճանության տարրը, ասենք՝ ամեն օր կարող է կնոջ ամբողջ մարմինը մերկացնել եւ ստուգել՝ գտնելու համար համբույրի հետքեր, կապտուկներ, հետեւել՝ ով զանգեց, նրան թվում է, թե կինը զանգողի հետ գաղտնաբառերով է խոսում եւ այլն: Այս դեպքում տասնապատիկ ավելի հաճախ, քան շիզոֆրենիայի դեպքում, բանը ավարտվում է սպանությամբ»,- տեղեկացնում է բժիշկը:

Ի տարբերություն նեւրոտիկ բնույթի խանդի, որի պարագայում մարդու ինքնաքննադատությունը պահպանված է, շիզոֆրենային եւ ալկոհոլային խանդի զառանցանքի դեպքում հիվանդը չի գիտակցում իր խանդի հիվանդագին բնույթը, պնդում է դրա հիմնավորվածությունը եւ հրաժարվում է բժշկի օգնությունից: Հարություն Մինասյանը նկատում է, որ ամուսինների անառողջ փոխհարաբերությունների մեջ հաճախ ներքաշվում են նրանց հարազատները՝ չմտածելով անգամ, որ հիվանդագին խանդի ու անհավատարմության մեղադրանքների այդ շղթան իրականում հոգեկան հիվանդության խնդիր է. «Հոգեբուժության մեջ այսպիսի մի հասկացություն կա՝ հոգեբանական մակածում (ինդուկցիա): Հաճախ լինում է, որ հիվանդի զառանցանքները փոխանցվում են նրա հարազատներին, այսինքն՝ հիվանդը ասում է՝ իմ կինը վատն է, անբարոյական է: Նրան սկսում են հավատալ ծնողները, հարազատները եւ մեղադրում են հարսին: Ու հաճախ ամուսիններից յուրաքանչյուրը իր հարազատների հետ բաժանվում են առանձին բանակների եւ սկսվում են խնամիների միջեւ տուրուդմփոցները: Ու նրանց մեջ չի գտնվում խելացի մեկը, որ ասի՝ եկեք այս զույգին տանենք հոգեբույժի մոտ»:

Ի դեպ, ըստ մասնագետի, ինչպես ցանկացած հիվանդության, այնպես էլ հիվանդագին խանդի դեպքում բուժումը կարող է շատ ավելի արդյունավետ լինել հիվանդության վաղ փուլերում: