Հայաստանը արդեն մերժում է Կազանի փաստաթուղթը. Ադրբեջանը զգուշանում է իր վրա հարձակումից

ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ռուսաստանցի համանախագահ Իգոր Պոպովը դեռեւս չորսօրյա պատերազմական լայնամասշտաբ գործողություններից անմիջապես հետո տարածաշրջան կատարած համանախագահների այցն ամփոփելով՝  երեւանյան ասուլիսում հայտարարեց, որ Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցը «ներկա պահին հանդիսանում է բանակցությունների նյութ»:

Պոպովը չմանրամասնեց, թե ինչ բանակցությունների մասին է խոսքը, ովքեր են այդ բանակցությունների կողմերը, երբ են սկսվել դրանք եւ այլն: Մինչեւ ապրիլի լույս 2-ի գիշերվա գործողությունները, ինչպես հայտնի է, արդեն երկար ժամանակ ղարաբաղյան հարցի խաղաղ կարգավորման բանակցությունները տապալվում էին, բանակցություններ որպես այդպիսին չէին էլ  ընթանում: Անմիջապես մարտական գործողություններից հետո, երբ բազմաթիվ այլ հարցեր կային քննարկելու, սկսած զինադադարի հաստատումից մինչեւ դիակների փոխանակում եւ պարզաբանում, թե որ կողմն է սկսել ռազմական գործողությունները, դժվար թե Մինսկի խումբը ձեռնամուխ լիներ ինչ-որ բանակցությունների վերսկսման: Եվ այսօր էլ դեռ բանակցային սեղանի շուրջ վերադառնալու հեռանկարը չի երեւում, հաշվի առնելով Հայաստանի ղեկավարության ներկայացրած նախապայմանները դրա համար: Կողմերը հիմա ավելի շատ պատրաստվում են պատերազմի, քան՝ բանակցությունների: Եվ այնուամենայնիվ, ինչ-որ գործընթաց կարծես թե գնում է, ընդ որում՝ կենտրոնում հենց Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցն է:

ՀՀ կառավարության առաջիկա նիստի օրակարգում «Արցախի Հանրապետությունը ճանաչելու մասին» օրենսդրական նախաձեռնությունն ընդգրկելը, ընդ որում՝  կառավարության կողմից բավական երկիմաստ ձեւակերպմամբ, առաջին հայացքից շանտաժի եւ իրադրությունը մաքսիմալ սրելու տպավորություն է թողնում: Ասենք՝ ռազմական գործողություններին այլընտրանք չթողնելուն միտված քայլ կամ զգուշացում: Սակայն երեկ ՀՀ փոխարտգործնախարար Շավարշ Քոչարյանը Հանրային ռադիոյի «Ստատուս քվո» հաղորդման ժամանակ որոշ հայտարարություններ է արել, որոնք որեւէ այլ գործընթացի գոյության մասին են հուշում:

Հաղորդման ժամանակ կետերով հիմնավորելով Ադրբեջանի՝ իր միջազգային պարտավորություններից եւ ստորագրությունից  հրաժարվելու «սովորույթը», փոխարտգործնախարարն ասում է. «Ենթադրենք վաղը ինչ-որ համաձայնագիր ենք ստորագրում, ստորագրում է նաեւ Ղարաբաղը, չէ՞ որ Ադրբեջանը նույն ձեւով կարող է հրաժարվել: Պետք է հստակ գիտակցել, որ գործ ունենք այնպիսի սուբյեկտի հետ, որը ցանկացած պահի կարող է հրաժարվել: Իսկ դա նշանակում է, որ առանց դա հաշվի առնելու՝ չի կարելի առաջ գնալ: Հետեւաբար, այն, ինչ վերաբերում էր հենց կարգավիճակին, չի կարելի թողնել անորոշության մեջ»: Սա նշանակում է, որ ներկայում միջնորդները փորձում են այնուամենայնիվ մշակել կողմերի համար ընդունելի որեւէ փաստաթուղթ, որի հիման վրա կարող է վերսկսվել բանակցային գործընթացը:

Ադրբեջանի արտգործնախարար Էլմար Մամեդյարովը մի քանի օր առաջ հայտարարել էր, որ Ռուսաստանը  հակամարտության կարգավորման փուլային տարբերակ է առաջարկել, որն Ադրբեջանին հետաքրքիր է: Շավարշ Քոչարյանը սրան ի պատասխան հայտարարել էր, որ Հայաստանի համար այդ տարբերակն ընդունելի է, եթե առաջին փուլում Ադրբեջանը կճանաչի Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը: Երկու դիվանագետների «բացահայտումներից» կարելի է ենթադրել, որ ռուսական կողմը որպես բանակցությունների հիմք առաջարկում է նույն Կազանի փաստաթուղթը, որը ժամանակին Ալիեւը մերժել է, իսկ Սերժ Սարգսյանը, ըստ իր խոսքերի՝ ընդունել: Ինչպես Սարգսյանը Բլումբերգի հարցազրույցում էր գաղտնազերծել, փաստաթղթում խոսքը Ղարաբաղի կարգավիճակի շուրջ հետաձգված հանրաքվեի մասին էր: Այժմ ստացվում է, որ թե՛ Հայաստանը, եւ թե՛ Ադրբեջանը մերժում են նույն այդ փաստաթուղթը: Ադրբեջանն, իհարկե, չի կարող ընդունել մի թուղթ, որը մեկ անգամ արդեն մերժել է, եւ որպես իրավիճակից ելք՝ հայտարարում է, թե համաձայն է դրան, եթե նշված կետերը փուլային տարբերակով կյանքի կոչվեն: Բնականաբար, Ադրբեջանի համար առաջին փուլը տարածքների վերադարձը պետք է լինի:

Հայաստանն, իհարկե, մեկ անգամ արդեն համաձայնել է նույն այդ փաստաթղթին, բայց Ադրբեջանի սանձազերծած պատերազմից, այդ ընթացքում թույլ տված միջազգային հումանիտար իրավունքի խախտումներից հետո լեգիտիմ իրավունք է ստացել այն այժմ մերժելու համար: Սակայն Հայաստանը նույնպես ոչ թե ուղիղ մերժում է առաջարկը, այլ որոշակի փոփոխություններ է ակնկալում փաստաթղթում: Մասնավորապես՝ եթե փուլային տարբերակն է հիմք ընդունվում, առաջին փուլում Ադրբեջանը ճանաչում է Ղարաբաղի անկախությունը, իսկ եթե փաթեթային, ապա կարգավիճակի շուրջ հանրաքվեի ժամկետները հստակ նշվում են, եւ խոսքը ոչ թե ապագայի, այլ ամենամոտ ժամկետների մասին է: «Հայկական կողմերը դեմ չեն փուլային կարգավորմանը, որի շրջանակներում Ադրբեջանը նախեւառաջ ճանաչելու է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախությունը, վերադարձնելու է իր կողմից ԼՂ օկուպացված տարածքները եւ բանակցություններ է սկսելու Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության հետ սահմանների հստակեցման շուրջ»,- երեկ ռադիոյի եթերում ասել է ՀՀ փոխարտգործնախարարը:

Չի բացառվում, որ կառավարության օրակարգում Ղարաբաղը ճանաչելու մասին օրինագիծն ընդգրկելով՝ Հայաստանը փորձում է ճնշում գործադրել վերոնշյալ գործընթացի վրա, որպեսզի փաստաթուղթն ի վերջո բերվի հայկական կողմի համար ընդունելի տեսքի, եւ Ադրբեջանը ստիպված լինի համաձայնել դրան: Երկար տարիներ ինքն իրեն համոզելուց հետո, թե Ադրբեջանի գերժամանակակից եւ հատուկ պատրաստված բանակը մի քանի օրում կվերցի Ղարաբաղը, ապրիլյան առաջին չորսնօրյակում դեմ հանդիման կանգնելով իրականության առաջ, Ալիեւը վերադարձել է հակամարտությունը բանակցությունների միջոցով լուծելու գաղափարին:

Երեկ ՀՀ ՊՆ մամուլի խոսնակ Արծրուն Հովհաննիսյանը ասուլիսում հայտարարեց, որ այժմ «հակառակորդի ավելի մեծ ծավալի կուտակում կա, քան ապրիլյան պատերազմից առաջ»: Հայաստանի զինված ուժերն իհարկե այս առիթով պատրաստության համապատասխան աստիճանի են բերվել, սակայն կարծում ենք,  Ադրբեջանը մեծ ծավալի կուտակումներ է կազմակերպում շփման գծում, որովհետեւ ավելի շատ վախենում է հայկական կողմի հնարավոր հարձակումից: