ՀՀ կենտրոնական բանկն ու կառավարությունը ձեռք-ձեռքի տված սպանում են տնտեսությունը

Հայաստանի տնտեսության մեջ տեղի են ունենում իրադարձություններ, որոնք վերլուծելով՝ կարելի է պնդել. ՀՀ կառավարությունն  ու ՀՀ կենտրոնական բանկը եկել են հանցավոր համաձայնության եւ հետեւողականորեն քայքայում են մեր տնտեսությունը:

Վերլուծենք: Անցած շաբաթ ՀՀ կառավարությունը իր նիստում հավանության արժանացրեց ՀՀ կենտրոնական բանկի 2016 թվականի դրամավարկային քաղաքականությունը: Շարքային քաղաքացու համար տարատեսակ տերմիններով լեցուն տեքստը այն մասին, թե ինչու է կառավարությունը հավանում ԿԲ-ի դրամավարկային քաղաքականությունը, չափազանց ձանձրալի է: Վստահաբար կարելի է ասել, որ կառավարության հավանության մասին տեղեկատվությունը մեր բնակչության 99.99 տոկոսին ընդհանրապես չի էլ հետաքրքրել, ինչը, մեղմ ասած, բնական է:

Իսկ նրանց, ում հետաքրքրել է այդ որոշումը, կարելի է ասել՝ ուղղակի ցնցված են: Ավելի լավ օրինակ, թե ինչպես կարելի է փորձել մածունը սեւ ներկայացնել, ուղղակի դժվար է պատկերացնել: Ուրեմն ինչ են ասում կառավարությունն ու ԿԲ-ն ձայն-ձայնի տված: Ասում են, որ Կենտրոնական բանկը այս տարի իրականացնելու է այնպիսի դրամավարկային քաղաքականություն, որ համ գնաճը ցածր լինի, համ էլ տնտեսական աճ ապահովվի, ու դա համահունչ է «կառավարության մակրոտնտեսական ծրագրերով նախատեսվող ուղղություններին»: Իսկ ո՞րն է այդ «համահունչ» դրամավարկային քաղաքականությունը:

Այսօր Հայաստանում ոչ միայն գնաճ չկա, այլ նաեւ գնանկում է արձանագրվում արդեն մի քանի ամիս շարունակ: Մինչդեռ ՀՀ օրենքի կարգավիճակ ունեցող «2016 թվականի պետական բյուջեով» սահմանված է, որ գնաճը պետք է լինի 2.5 տոկոսից մինչեւ 5.5 տոկոս: Ընդգծենք` 2.5 տոկոսից ցածր չպետք է լինի, 5.5 տոկոսից բարձր չպետք է լինի: Բացի այն, որ սա օրենք է եւ ենթակա է անվերապահ կատարման, նաեւ ժամանակակից տնտեսական մոդելի հիմնաքարերից է: Երբ գները ոչ միայն չեն աճում, այլ նաեւ նվազում են, ապա դա, որքան էլ տարօրինակ հնչի, ամենեւին էլ լավ բան չէ: Ժամանակակից տնտեսագիտական սկզբունքների համաձայն՝ բազմաթիվ այլ պայմանների համախմբում պետք է լինի նաեւ գնաճ, որն էլ պետք է ապահովի տնտեսական աճ, մարդկանց եկամուտների աճ, բարեկեցության աճ....: Չխորանանք: Իսկ ահա ԿԲ-ն ու կառավարությունը գնում են բոլորովին ուրիշ, ոչ մի տեղ չտանող ճանապարհով: Նրանք որոշել են, որ առաջնայինը պետք է լինի դրամի փոխարժեքի կայունությունը: Իսկ որ հանուն դրա մենք զոհելու ենք մեր տնտեսությունը, նրանց համար բոլորովին կարեւոր չէ:

Ու սա պարզ երեւում է հենց կառավարության` ԿԲ-ի դրամավարկային քաղաքականությանը հավանություն տալու մասին տեղեկանքից: Իհարկե, ԿԲ-ի հասցեին որոշ քննադատական արտահայտություններ կան, բայց ի վերջո կառավարությունը հավանության է արժանացրել ծրագիրը, ինչը նշանակում է, որ դրամավարկային քաղաքականության հետեւանքների պատասխանատվությունը կառավարությունը հավասարապես կիսում է ԿԲ-ի հետ:

Դրամավարկային այդ քաղաքականության հիմքում ընկած է տնտեսության վարկավորման չափազանց բարձր տոկոսադրույքների շնորհիվ տնտեսության «արգելակումը»: Եթե վերանանք տնտեսագիտական տերմինալոգիայից, ամեն ինչ շատ պարզ կդառնա:  Դանդաղ ու մի կերպ «շնչող» տնտեսությունը հանգեցնում է բնակչության եկամուտների նվազմանը: Երբ գնողունակությունը նվազում է, մարդիկ ավելի քիչ ապրանքներ եւ ծառայություններ են գնում: Երբ ապրանքների սպառումը նվազում է, նվազում է նաեւ ներմուծումը: Ներմուծման նվազումը բերում է նրան, որ ներկրողները ավելի քիչ արտարժույթ են տանում Հայաստանից արտասահմանում ապրանքներ ձեռք բերելու եւ ՀՀ ներկրելու համար: Այդ արտարժույթը մնում է Հայաստանում եւ դրա շնորհիվ դրամի փոխարժեքը մնում է կայուն: Ահա այս տրամաբանությամբ է շարժվում է Կենտրոնական բանկը դրամավարկային քաղաքականությունը մշակելիս:

Հենց ԿԲ-ն է այնպես անում, որ Հայաստանում բիզնեսին տրվող վարկերը լինեն թանկ ու անհասանելի: ԿԲ-ն ինքը վարկավորում է բանկերին, որոնք էլ իրենց հերթին վարկավորում են տնտեսությունը: ԿԲ-ի` բանկերին տրամադրած վարկերի տոկոսադրույքը կոչվում է վերաֆինանսավորման տոկոսադրույք: Եվ ահա այդ վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը Հայաստանում 8.25 տոկոս է: Մինչեւ այդ վարկերը առեւտրային բանկերի միջոցով հասնում են տնտեսվարողներին, դրանց տոկոսադրույքը բարձրանում է, դառնում է 16 տոկոս:

Պարզ հաշվարկ: Եթե տնտեսվարողին, իր բիզնեսը ընդլայնելու, նոր աշխատատեղեր ստեղծելու, ապրանքի որակը բարձրացնելու համար անհրաժեշտ է, ասենք, 50 միլիոն դրամի վարկ, ապա գործող տոկոսադրույքով այն վերցնելու պարագայում ընդամենը 3-4 տարի հետո բանկերին պետք է վերադարձնի 1.5 անգամ ավելի շատ` մոտ 75 միլիոն դրամ: Ո՞վ կվերցնի այդպիսի վարկ: Արդյունքում վարկեր վերցնողների թիվը նվազում է, վարկերի ծավալը նվազում է, դա էլ իր հերթին հանգեցնում է տոկոսադրույքների բարձրացմանը, եւ տնտեսության «թթվածինը» ավարտվում է: Ու պետք չէ խաբվել արդյունաբերության աճի, արտահանման աճի պլպլան ցուցանիշներով, դրանք հիմնականում պայմանավորված են գունավոր մետաղների արդյունահանման եւ արտահանման աճով:

Դրամի այսպիսի «կայունությունը» հիմքից քայքայում է առանց այդ էլ թույլ տնտեսությունը: Այդ կայունությունը այլ կերպ, քան գերեզմանային կայունություն՝ հնարավոր չէ գնահատել: