Սամվել Բաբայանի մոտեցումները երբեմն հնացած են. ՀՀ ՊՆ խոսնակ

Հարցազրույց ՊՆ խոսնակ Արծրուն Հովհաննիսյանի հետ

- Պարոն Հովհաննիսյան, ԼՂՀ ՊԲ նախկին հրամանատար Սամվել Բաբայանի նախօրեի հարցազրույցի առանցքային կետերից մեկն այն է, որ Հայաստանի սպառազինությունների զարգացման շեշտը պետք է դրվի ոչ թե հրթիռային հրետանու զարգացման, այլ հակաօդային եւ հակահրթիռային պաշտպանության համակարգերի զարգացման վրա: Ի՞նչ կասեք այդ մասին:

- Նախ, ընդհանրապես դեմ եմ հանրային մակարդակով, լրատվամիջոցներով քննարկել, թե ինչ տիպի զենքեր են պետք, երբ եւ ինչպես է պետք կառուցել անվտանգության համակարգը: Դա այդ տիրույթի խնդիր չէ: Երկրորդ. ընդհանուր առմամբ Սամվել Բաբայանի հարցազրույցի կետերի մասին կոնկրետ մեկնաբանություններ տալ չեմ կարող: Հայաստանի Հանրապետության եւ հայության ճակատագրով մտահոգ քաղաքացու, պատկառելի ներդրում ունեցած քաղաքացու մտահոգություններ են, ինչը նորմալ է: Սա  ընդհանուր` իր բոլոր ասած կետերի մասին:

- Որքան գիտենք, ո՛չ Հայաստանը, ո՛չ Ադրբեջանը հակահրթիռային պաշտպանության համակարգ չունեն, ճի՞շտ է այս տեղեկությունը: Օրինակ, մենք ունե՞նք համակարգ, որ կարող է «Սմերչի» եւ այդ տիպի համակարգերի հրթիռները օդում ոչնչացնել, եթե ոչ, ինչո՞ւ չունենք:

- Ես նորից եմ ստիպված կրկնել, որ ընդհանրապես նման մակարդակի հարցերը մամուլով քննարկելը տեղին չի: Ոչ թե նրա համար, որ ինչ-որ մեկը ինչ-որ բան է ուզում թաքցնել, դա արդեն Հայաստանի դեպքում աբսուրդ է, որովհետև գրեթե թաքցված բան չի մնացել: Բայց խնդիրն այն է, որ դեռ կա իրավիճակ, որը ենթադրում է որոշակի ռազմական լուծումներ: Նշանակում է պիտի պահպանել որոշակի լռություն: Եվ հետո, նման քննարկումները այդքան լուրջ հողի վրա չի կարելի դնել մամուլով: Իսկ եթե մի պահ վերանանք Սամվել Բաբայանի ասածից, ոչ միայն Հայաստանն ու Ադրբեջանը չունեն հակահրթիռային պաշտպանության միջոցներ, այլեւ աշխարհում ընդհանրապես, եթե Իսրայելին հանենք, որը ունի մասնակի հակահրթիռային պաշպանություն, ընդամենը երկու պետություն է տիրապետում այդ միջոցներին, որոնք կրկին իրենց տարածքների շատ սահմանափակ հատվածներ են կարողանում պահել: 

- Չորսօրյա պատերազմի ընթացքում պարզվեց, որ մեզ համար անակնկալ էր Ադրբեջանի բանակում անօդաչու ինքնասպան թռչող սարքերի առկայությունը: Սա պաշտպանության ռազմավարության ձախողում չե՞ք համարում:

- Կատեգորիկ համաձայն չեմ, թե ինչ-որ մեկի համար անակնկալ էր դրանց առկայությունը: Նման բան չկա: Եթե նույնիսկ, երեխայական պատկերացումներով, ինչպես մամուլում վերջերս, ցավոք, շատ է գրվում, համարենք, թե որոշ մարդիկ չեն իմացել, բավական է թերթել երկու տարվա ադրբեջանական լրահոսը, որտեղ երկու-երեք անգամ գրվել է այդ մասին: Ի՞նչ եք կարծում, ոչ ոք այստեղ չէ՞ր տեսել դա,  քնա՞ծ էին: Լուրջ չի դա: Եթե մենք ուզում ենք անպայման շեշտել, որ ինքը որոշակի անակնկալություն է ունեցել, կամ նորություն է պարունակել իր մեջ, ապա, իհարկե, նորություն է պարունակել, եթե աշխարհում ընդհանրապես այդպիսի միջոցներ ոչ ոք չէր կիրառել,  իսկ համանման կամ համադրելի միջոցներ կիրառել էին մեկ-երկու պետություն: Բա ի՞նչ էիք ուզում` բոլորը հստակ հինգ մատի պես իմանայի՞ն` դրա դեմ ինչ պետք է անել: Ես ասել եմ ու նորից եմ ասում, աշխարհում մեկ-երկու պետություն ունի մարտական ԱԹՍ-ի կիրառման փորձ, իսկ ինքնաոչնչացողի` ոչ մեկը չուներ: Ահա  նորամուծությունը: Հայկական ռազմագիտական միտքը, փաստորեն, համաշխարհային մակարդակի որոշակի քայլ փորձեց կատարել, դրանց դեմ տանելով համապատասխան պայքար, խոցելով ավելի քան տասը նման սարք, մի քանիսը չեզոքացնելով ընդհանրապես առանց խոցելու: Մենք այստեղ արդեն բան ունենք տալու աշխարհին, իսկ այսօր նստած ինչ ենք անում, նստած խոսում ենք` վայ էս ինչ վատ եղավ, վայ ինչի սենց վատ եղավ, վայ ում եք ուզում պատժել այսքան վատ լինելու համար: 

- Պատերազմից անմիջապես հետո խոսակցություններ եղան, որ Իսրայելը այս պատերազմում առաջին անգամ փորձարկել է  իր արտադրության այդ մարտական ԱԹՍ-ները, ինչը դուք անուղղակիորեն, փաստորեն, հաստատեցիք:

- Այն, որ այս միջոցը, այո, առաջին անգամ է կիրառվել, դա փաստ է: Մարտական ԱԹՍ- ներ կիրառվել են, բայց ինքնաոչնչացողն առաջին անգամ է կիրառվել, ըստ էության: Ռազմարվեստում ցանկացած նոր կիրառվող երևույթ, ինչքան էլ տեսականորեն լավ ուսումնասիրես, պրակտիկան ուրիշ բան է, եւ, բնականաբար, դա իր մեջ պարունակելու է որոշակի նորարարություններ: Մենք ոչնչացրել ենք 14  ԱԹՍ, որոնցից  բոլորը չէ, որ անմիջապես հարվածի միջոցով են ոչնչացվել: Այստեղ կան գաղտնիքներ, եւ հորդորում եմ առայժմ չխոսել դրա մասին:

- Սամվել Բաբայանն իր հարցազրույցում ասում է նաեւ, որ ապրիլի լույս 2-ի գիշերը Ադրբեջանի զինուժը ընդամենը դիվերսիոն գործողություն է ձեռնարկել, որն իր համար էլ անակնկալ ձեւով հաջողությամբ է պսակվել, շատ արագ՝ մեկ-երկու ժամվա մեջ մենք կորցրել ենք բոլոր դիրքերը, եւ հաջորդ օրը հարձակումներ ենք սկսել դրանք հետ բերելու համար: Սրա մասին ի՞նչ կասեք:

- Ես ավելացնելու բան չունեմ: Առաջին իսկ օրվանից շատ ու շատ նախկին զինվորականներ նաեւ այլ տեսակետներ են հնչեցրել: Ես կարծում եմ, որ բոլոր այդպիսի տեսակետները անձնական են: Իսկ թե իրականությունը ինչ է եղել, գաղտնիք չէ, դրա մասին գիտեն սկսած շարքայինից, որը կանգնած է եղել մարտական դիրքերում, վերջացրած այն հրամանատարներով, ովքեր  ղեկավարել են այդ ամեն ինչը: Հիմա ժամանակը զարգանում է, պատերազմները միայն դասական բնույթ չունեն: Չեմ ուզում շատ մանրացնել, նորից եմ ասում՝ իր տեսակետները մտահոգ մարդու տեսակետներ են, որոնք իրավունք ունեն գոյություն ունենալ: 

- Նկատի ունեք` Բաբայանի մոտեցումները հնացա՞ծ են:

- Ոչ բոլոր հարցերում: Հիմա ժամանակակից աշխարհը, հատկապես պատերազմները շատ արագ են փոխվում` դինամիկան, կանոնները եւ այլն: Բավական է մի քանի օր չլինել դինամիկայի մեջ, ու դու սկսում ես ինչ-որ բաներից հետ ընկնել: Դրանք իր պատկերացումներն են տվյալ իրավիճակի ու գործողության մասին, որոնք կարող են ինչ-որ մասով համընկնել կամ ընդհանրապես չհամընկնել իրականության հետ:

- Վերլուծե՞լ եք՝ ինչն է պատճառը, որ տարածքներ ենք կորցրել, եթե կորցրել ենք, ուրեմն ամեն ինչ չէ, որ նորմալ է եղել, համապատասխան քննություն իրականացրե՞լ եք, թե ինչը նորմալ չի եղել եւ հանգեցրել է տարածքների կորստի:

- Ես մի քանի անգամ ասել եմ եւ նորից եմ կրկնում, տարածքների կորուստ տերմինն արդեն իսկ զինվորականի համար անընդունելի է: Մարդիկ պետք է ի վերջո ընկալեն, որ զինվորականի, բանակի, ստորաբաժանման համար, ովքեր որ կանգնած են այդ խնդիրը կատարելու առաջ, չկա տարածքի կորուստ հասկացություն: Նրանց համար գոյություն ունեն ժամանակավոր մանեւրներ:

- Հիմա վերլուծե՞լ եք, թե ինչու այս ժամանակավոր մանեւրների ժամանակ մենք նահանջեցինք:

- Իհարկե: Ամեն ինչ է վերլուծվում բանակում, ձեռքբերումները, տվյալ պահի անհաջողությունները: Սա մշտական մտքի կռիվ է, ամեն րոպեանոց:

- Պարոն Հովհաննիսյան, ապրիլի վերջից նախարարությունում  պաշտոնանկություններ, ձերբակալություններ են տեղի ունենում: Կարո՞ղ ենք արձանագրել, որ դրանք կապ ունեն կատարվածի վերլուծության հետ, այսինքն աշխատանքից հեռացվում, ձերբակալվում են այն պաշտոնյաները, որոնց թերացումները հանգեցրել են «ժամանակավոր մանեւրների ընթացքում մեր նահանջին», թե՞ նրանք պարզապես քավության նոխազներ են ավելի կարեւոր պատասխանատուների մեղավորությունը թաքցնելու համար:

- Ես չէի ուզենա, որ ամենը կապենք ուղիղ այս իրավիճակի հետ: Չէի ուզենա խոսեինք նման բաներից: Հա, իհարկե, հեշտ է նստել համակարգչի առաջ, մի վայրկյանում ամեն ինչ կապել իրար հետ, «հանճարեղ» վերլուծություն գրել ու ասել` այ բանակում ամեն ինչ այնքան վատ է, որ աջուձախ գեներալներ են հանում աշխատանքից: Այդպես չէ: Ամիսներ առաջ չկար որեւէ տեսակի ստուգում, սակայն պաշտպանության նախարարությունը իր ներքին ստուգումների, վերահսկողությունների մեխանիզմների միջոցով նույն ռիսկային գոտու պաշտոնյաներին` կադրերի կառավարում, գնումների ոլորտ, ֆինանսական ոլորտ.... այստեղ միշտ էլ ռիսկեր եղել են եւ միշտ այդ ոլորտից պաշտոնանկություններ են եղել: Շուրջ տասը տարի այս գործը շարունակվում է տարեցտարի խստանալով: Հիմա ոչ ոք չի ուզում այս ամեն ինչը կապել նրա հետ, որ 3-4 տարի առաջ պաշտպանության նախարարը կամ գերագույն գլխավոր հրամանատարը բազմիցս ասել են, որ խստացվելու է, խստացվելու է, խստացվելու է: Չենք կապում նրա հետ, որ սա պլանային բարեփոխումների ընթացք է: Բայց անպայման ուզում ենք կապել կոնկրետ իրավիճակի հետ:

- Ես չեմ ուզում կապել կոնկրետ իրավիճակի հետ: Ես ձեզ հարցնում եմ` կապ ունի՞, թե ոչ:

- Ես սխալ եմ համարում որեւէ բան զիջելը, կորուստը կամ առավել եւս՝ մարդկային զոհերը շահարկել եւ կապել կոնկրետ մարդկանց թերացումների հետ: Պատերազմները, ցավոք այդպիսին են, պատերազմների ժամանակ, ցավոք, զոհեր են լինում, եւ միշտ կարելի է գտնել 1, 2 կամ 10  հրամանատարի ու ասել՝  եթե այսպես չանեիք, այսպես չէր լինի: Չեմ կարծում, որ դա  ճիշտ ճանապարհ է:

- Փաստորեն կապ չունեն:

- Ուղիղ կապել պետք չէ, ընդհանրապես չկապելն էլ է սխալ: Իհարկե, կապ ունեն այնքանով, որ սա մեծ ու բարդ մեխանիզմ է ժամացույցի նման աշխատող, եւ ամեն դետալ մյուսի հետ կապ ունի:

- Եթե համակարգում մեծ թվով վարչության պետեր թերացել են, այդ ամենի պատասխանատուն, ի վերջո, առաջին դեմքն է, տվյալ դեպքում՝ նախարարը: Ինքը ինչպիսի՞ պահվածք կդրսեւորի տվյալ իրավիճակում:

- Պաշտպանության նախարարը տարիներ շարունակ ինքն է եղել այս  բարեփոխումների, նաեւ՝  թերացողներին աշխատանքից ազատելու եւ պատժելու դրոշակակիրը, ինքն է վարել այս ամենը` հատկապես  կադրերի եւ գնումների ոլորտում: Ինքը անձամբ է պատերազմ հայտարարել այդ կոռուպցիոն ռիսկերին, ինքն է այդ աշխատանքը կատարել այս տարիների ընթացքում: Ինչպե՞ս պետք է դրսեւորի իրեն: Կդրսեւորի այնպես, ինչպես իր առօրյայում. միշտ աշխատել է եւ չի ներել իր ենթակայության տակ եղած թերացողներին: Ես ձեզ ուզում եմ հիշեցնել վերջին շուրջ 5-6 տարում ավելի քան 40 պաշտոնյա` առնվազն գնդապետներ հեռացվել են պաշտպանության նախարարի անմիջական խստապահանջ վերահսկողության ներքո:

- Գոյություն ունի՞ քրեական գործ՝ կապված չորսօրյա պատերազմում տեղի ունեցած դրվագների հետ:

- Դրվագի, առանձին ինչ-որ դեպքերի, դրսեւորումների հետ կարող է լինել, որը շղթայականով գնա, հասնի մինչեւ 5 ամիս կամ 5 տարի առաջ կատարվածին:

- ԼՂՀ ՊԲ նախկին հրամանատարը զինված ուժերի ղեկավարությանը նաեւ մեղադրում է պաշտպանության հստակ ռազմավարություն չունենալու մեջ եւ ասում. «Կարո՞ղ եք նման ռազմավարություն առաջարկել: Եթե չէ, ընդունեք այն, ինչ որ ձեզ առաջարկում են»: Նա նկատի ունի դեռեւս 2013-ին Սերժ Սարգսյանին ուղղած իր նամակը, որը ինքն, ի դեպ, փաստաթուղթ է անվանում: Ինչո՞ւ այդ առաջարկները չեն ընդունվում:

-Չեմ մեկնաբանի: